Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe
łowe
Szanowni Panie,
stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu
faktycznego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.
Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej
3 stycznia 2025 r. wpłynął Pana wniosek z 3 stycznia 2025 r. o wydanie interpretacji
indywidualnej, który dotyczy:
- niepodlegania opodatkowaniu podatkiem VAT (podatek od towarów i usług) świadczenia usług nieodpłatnej
pomocy prawnej,
- dokumentowania ww. czynności.
Uzupełnił go Pan w odpowiedzi na wezwanie pismem z 24 lutego 2025 r. (data wpływu 24
lutego 2025 r. oraz 4 marca 2025 r.).
Treść wniosku jest następująca:
Opis stanu faktycznego
Wnioskodawca prowadzi Kancelarię Adwokacką w miejscowości ..., powiat ..., woj. ...., w
ramach której świadczy usługi prawnicze na rzecz osób fizycznych, nieprowadzących
działalności gospodarczej oraz przedsiębiorców (osób fizycznych prowadzących
działalność gospodarczą oraz jednostek organizacyjnych, w tym osób prawnych), dalej
jako: Klienci, w zakresie, w jakim działalność adwokata została uregulowana w odrębnych
przepisach prawa m.in. w ustawie Prawo o adwokaturze. Działalność Wnioskodawcy
obejmuje udzielanie porad prawnych, sporządzanie opinii prawnych, opracowywanie
projektów aktów prawnych oraz reprezentowanie Klientów przed sądami.
W związku ze świadczeniem usług prawniczych w ramach prowadzonej Kancelarii
Adwokackiej Wnioskodawca zarejestrował działalność gospodarczą wpisaną do CEIDG (Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej)
[NIP: ....], jako działalność prawniczą. Wnioskodawca jest czynnym podatnikiem VAT, w
konsekwencji usługi świadczone na rzecz Klientów dokumentuje, w zależności od ich
statusu, poprzez wystawienie faktury VAT albo rachunku.
W ramach praktyki adwokackiej, Wnioskodawca świadczy nieodpłatną pomoc prawną na
zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej,
nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2021
r. poz. 945 z późn. zm.), dalej jako: Ustawa o nieodpłatnej pomocy prawnej.
Zgodnie z art. 8 ust. 1 tej ustawy, zapewnienie osobom uprawnionym nieodpłatnej
pomocy prawnej należy do zadań zleconych powiatu realizowanych przez Powiat
samodzielnie albo w porozumieniu z gminami. Powiaty wykonują zadania związane z
zapewnieniem nieodpłatnej pomocy prawnej poprzez utworzenie i organizację Punktów
Nieodpłatnej Pomocy Prawnej. Punkt Nieodpłatnej Pomocy Prawnej jest jednostką
organizacyjną, w ramach której osoby uprawnione do nieodpłatnej pomocy prawnej mają
możliwość konsultacji istotnych dla nich kwestii prawnych z prawnikiem, co do zasady
adwokatem albo radcą prawnym. Do obowiązków powiatu należy prowadzenie Punktu
Nieodpłatnej Pomocy Prawnej, w tym m.in. zapewnienie lokalu, w którym odbywają się
konsultacje, oraz jego wyposażenie i udostępnienie bazy aktów prawniczych, jak również
dokonanie wyboru prawników, zlecenie im wykonywania nieodpłatnej pomocy prawnej
oraz zawarcie odpowiednich umów. Zasady udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej m.in.
liczbę adwokatów i radców prawnych, którzy będą udzielać nieodpłatnej pomocy prawnej,
zasady wynagradzania oraz zasady wykorzystywania urządzeń technicznych w Punkcie
Nieodpłatnej Pomocy Prawnej Powiat ma obowiązek ustalić z okręgową izbą adwokacką
oraz okręgową izbą radców prawnych.
Wnioskodawca zawarł z Powiatem umowę o świadczenie usług nieodpłatnej pomocy
prawnej (dalej: Umowa o nieodpłatną pomoc prawną). Zgodnie z Umową o nieodpłatną
pomoc prawną zawartą przez Wnioskodawcę, Wnioskodawca działając w charakterze
adwokata zobowiązał się do osobistego świadczenia za wynagrodzeniem należnym od
Powiatu nieodpłatnej pomocy prawnej osobom uprawnionym w Punkcie Nieodpłatnej
Pomocy Prawnej prowadzonym przez Powiat [dalej: Powiat]. Dodatkowo, w Umowie
zostały określone miejsce i czas udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej (tj. adres Punktu
Nieodpłatnej Pomocy Prawnej i czas dyżurów Wnioskodawcy), miesięczne wynagrodzenie
za udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej, a także zasady wyznaczania zastępstwa w
odniesieniu do dyżurów wyznaczonych przez Powiat.
Umowa z Powiatem obowiązuje na cały 2025 rok. W trakcie dyżurów w Punkcie
Nieodpłatnej Pomocy Prawnej Wnioskodawca udziela porad prawnych osobom fizycznym
(w tym osobom fizycznym prowadzącym jednoosobową działalność gospodarczą
niezatrudniającym innych osób w ciągu ostatniego roku), które wykazały, że spełniają
warunki do uzyskania nieodpłatnej pomocy prawnej oraz dokonały zgłoszenia w sposób
określony przez Powiat, według kolejności zgłoszeń.
Wynagrodzenie określone w Umowie o nieodpłatną pomoc prawną jest ustalone przez
Powiat, na podstawie przepisów ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz stosownego
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości. Wnioskodawca nie ma wpływu na wysokość
wynagrodzenia należnego od Powiatu ani jego negocjacji, w szczególności wynagrodzenie
nie jest zależne od ilości porad udzielonych w trakcie dyżurów, które Wnioskodawca odbył
w trakcie miesiąca.
Wnioskodawca zaznacza, że w momencie złożenia ww. wniosku o interpretację
indywidualną dokumentuje ww. świadczenia poprzez wystawienie faktury VAT [rozpocznie
to po pełnym miesiącu pracy] na rzecz Powiatu. Wnioskodawca uwzględnia [uwzględni]
VAT należny na ww. fakturach oraz rozlicza [rozliczy] w ramach prowadzonej działalności
gospodarczej.
Niemniej, w związku ze specyficznymi zasadami świadczenia nieodpłatnej pomocy
prawnej, w szczególności jej osobistym charakterem Wnioskodawca powziął wątpliwość,
czy świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej następuje w ramach prowadzonej przez
Wnioskodawcę działalności. Dodać należy również, że wykonywanie umowy zawartej
Powiatem następuje poprzez osobiste świadczenie porad prawnych w trakcie dyżurów
odbywających się w lokalizacjach wskazanych w zawartych Umowach.
Wnioskodawca nie będzie ich wykonywał i nie wykonuje ich z innymi osobami, w
szczególności współpracownikami. Umowa z Powiatem zawiera zapis, że w przypadku, gdy
Zleceniobiorca nie będzie mógł w danym dniu i godzinach świadczyć pomocy prawnej
osobiście z powodu zaistnienia szczególnych okoliczności (choroba, ważne zdarzenie
losowe), obowiązany jest do wyznaczenia zastępcy i wcześniejszego powiadomienia
Zleceniodawcy drogą mailową, podając datę zastępstwa, miejsce i dane osoby
zastępującej.
Wynagrodzenie jest wypłacane Wnioskodawcy przez Powiat za osobiste świadczenie usług
nieodpłatnych porad prawnych. Wynagrodzenie określone w przedmiotowych umowach
jest ustalone przez Powiat na podstawie przepisów ustawy o nieodpłatnej pomocy
prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (zwanej dalej
"Ustawą") oraz stosownego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości, które wskazuje
stawkę bazową na dany rok kalendarzowy. Wnioskodawca nie ma wpływu na wysokość
wynagrodzenia należnego od Powiatu ani jego negocjacji, w szczególności wynagrodzenie
nie jest zależne od ilości porad udzielonych w trakcie dyżurów, które Wnioskodawca odbył
w tracie miesiąca. Łączne wynagrodzenie odpowiada rzeczywistej liczbie odbytych
dyżurów nieodpłatnych porad prawnych w danym miesiącu. Podstawą wypłaty
wynagrodzenia jest każdy zrealizowany w danym miesiącu dyżur, przeprowadzony według
harmonogramu punktu świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej zgodnie z
przedstawioną podpisaną ewidencją czasu pracy. W wykonaniu umowy, poza
wynagrodzeniem, Wnioskodawca nie otrzymuje dodatkowych świadczeń.
Wynagrodzenie za świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy
zawartej z Powiatem nie stanowi kategorii przychodów, o których mowa w art. 12 ustawy
o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wynagrodzenie za świadczenie usług
nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy zawartej z Powiatem stanowi
przychód, o którym mowa w art. 13 pkt 8 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób
fizycznych. Wnioskodawca w przedmiotowych umowach zobowiązuje się do świadczenia
usług w lokalach położonych na terenie powiatu. Zgodnie z zapisami umowy zawartej z
Powiatem lokale te wyposażone są w: meble biurowe (biurko, krzesło), zamykana na klucz
szafę do przechowywania dokumentów, niezbędne urządzenia techniczne (urządzenie
wielofunkcyjne - drukarka i skaner oraz komputer - stacjonarny albo laptop) oraz dostęp
do sieci energetycznej, telefonicznej i teleinformatycznej, zapewniające dostęp do
nieodpłatnej powszechnie dostępnej (niewymagającej logowania się) bazy aktów
prawnych. Ponadto Zleceniodawca wyposaża lokale w podstawowe materiały biurowe
oraz tusz (toner) do drukarki lub kserokopiarki.
Wnioskodawca nie ponosi gospodarczego, ekonomicznego ryzyka w związku z
wykonywaniem czynności na podstawie umowy z Powiatem. Wnioskodawca obsługując
osoby zainteresowane pomocą prawną tworzy dla nich m.in. projekty pism, których nie
podpisuje własnym imieniem i nazwiskiem. Do wykonywania czynności wynikających z
umowy zlecenia Wnioskodawca wykorzystuje lokal i infrastrukturę zapewnioną przez
Powiat. Kwestię zapewnienia infrastruktury reguluje § 5 ust. 1 pkt 3 Rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości w sprawie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego
poradnictwa obywatelskiego z dnia 21 grudnia 2018 r. Wykorzystywanie infrastruktury i
organizacji wewnętrznej Zlecającego powoduje, że jako zleceniobiorca Wnioskodawca nie
ponosi również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego. Istotną okolicznością jest także
fakt, że Wnioskodawca nie ma wpływu na wysokość wynagrodzenia ani wysokość stawki
za dyżur, która została narzucona przez Powiat. Umowy zlecenia przewidują bowiem stałe,
zryczałtowane wynagrodzenie, niezależnie od liczby osób uprawnionych, które zgłoszą się
na dyżur oraz efektu świadczonych usług. Zasady przyznawania wynagrodzenia zostały
opisane powyżej. Od osób uprawnionych nie pobiera się żadnego wynagrodzenia za
pomoc, której są beneficjentami. W świetle umowy zleceniobiorca nie może pobierać
jakichkolwiek środków pieniężnych od osób obsługiwanych.
W rezultacie, skoro umowa przewiduje stałe wynagrodzenie, nie można mówić o
ponoszeniu przez Wnioskodawcę ryzyka ekonomicznego. Wnioskodawca nie wyraża i nie
będzie wyrażał oświadczeń woli w imieniu i na rzecz Powiatu. Świadcząc usługi objęte
przedmiotowymi umowami Wnioskodawca nie działa jako pełnomocnik prowadzący swoją
działalność gospodarczą, nie sporządza, ani nie podpisuje pism. Wnioskodawca nie używa
w punkcie swoich pieczątek, szyldu, nie reprezentuje osób korzystających z darmowych
porad prawnych przed sądem, nie ma również żadnego wpływu na dobór klientów.
Umowa z Powiatem nie zobowiązuje Wnioskodawcy do zawarcia umowy ubezpieczenia od
odpowiedzialności wobec osób trzecich. Jednak z racji wykonywanego zawodu,
Wnioskodawca obowiązkowo podlega takiemu ubezpieczeniu OC adwokatów.
W myśl art. 3 ww. ustawy nieodpłatna pomoc prawna obejmuje: * poinformowanie osoby
uprawnionej o obowiązującym stanie prawnym oraz przysługujących jej uprawnieniach
lub spoczywających na niej obowiązkach, w tym w związku z toczącym się postępowaniem
przygotowawczym, administracyjnym, sądowym lub sądowo-administracyjnym, *
wskazanie osobie uprawnionej sposobu rozwiązania jej problemu prawnego, *
sporządzenie projektu pisma w sprawach, o których mowa w pkt 1 i 2, z wyłączeniem pism
procesowych w toczącym się postępowaniu przygotowawczym lub sądowym i pism w
toczącym się postępowaniu sądowo-administracyjnym, * nieodpłatną mediację – pod
warunkiem posiadania takich kompetencji i uprawnień.
Wnioskodawca nie posiada kompetencji i uprawnień mediatora - sporządzenie projektu
pisma o zwolnienie od kosztów sądowych lub ustanowienie pełnomocnika z urzędu w
postępowaniu sądowym lub ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy
podatkowego lub rzecznika patentowego w postępowaniu sądowo-administracyjnym oraz
poinformowanie o kosztach postępowania i ryzyku finansowym związanym ze
skierowaniem sprawy na drogę sądową.
Wnioskodawca, w ramach umowy z Powiatem wykonuje wszystkie powyższe świadczenia
z wyjątkiem nieodpłatnej mediacji, ponieważ nie ma odpowiednich uprawnień.
Każdorazowo świadczenia dobrane są do szczególnej sytuacji osoby uprawnionej.
W ocenie Wnioskodawcy, świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej na zasadach
przedstawionych we wniosku o interpretację indywidualną nie stanowi świadczenia usług
w ramach prowadzonej przez Wnioskodawcę działalności gospodarczej, a tym samym nie
podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.
Nieodpłatna pomoc prawna jako czynność niepodlegająca opodatkowaniu VAT.
Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy VAT, opodatkowaniu podlegają m.in. odpłatna dostawa
towarów i odpłatne świadczenie usług. Jak stanowi art. 8 ust. 1 ustawy VAT, przez
świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na
rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości
prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7.
Mając na względzie powyższe, opodatkowaniu VAT podlega odpłatna dostawa towarów i
odpłatne świadczenie usług wykonywane przez podatnika VAT.
W świetle art. 15 ust. 1 ustawy VAT, status podatnika posiadają osoby prawne, jednostki
organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczny wykonujące
samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.
Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub
usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także
działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w
szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości
niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.
W konsekwencji, opodatkowaniu VAT podlegają czynności wykonywane w ramach
prowadzonej działalności gospodarczej.
Jak stanowi natomiast art. 15 ust. 3 ustawy VAT, za wykonywaną samodzielnie działalność
gospodarczą, o której mowa w ust. 1, nie uznaje się czynności: 1) z tytułu których
przychody zostały wymienione w art. 12 ust. 1-6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku
dochodowym od osób fizycznych; 2) z tytułu których przychody zostały wymienione w art.
13 pkt 2-9 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli
z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych
czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym
wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania
tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności
wobec osób trzecich.
Zgodnie natomiast z art. 13 ust. 1 pkt 8 lit. a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku
dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2024 r. poz. 226 z późn. zm.), za
przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2,
uważa się m.in. przychody z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia lub
umowy o dzieło, uzyskiwane od osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą,
osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej
osobowości prawnej, z wyjątkiem przychodów uzyskanych na podstawie umów
zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności
gospodarczej.
W konsekwencji, przychody z działalności wykonywanej osobiście to przychody ze
świadczenia usług na podstawie umowy zlecenie, jeżeli nie są uzyskiwane w ramach
pozarolniczej działalności gospodarczej.
Mając na względzie powyższe, zdaniem Wnioskodawcy, przychody z nieodpłatnej pomocy
prawnej świadczonej w ramach umowy o nieodpłatną pomoc prawną powinny być
kwalifikowane jako przychody z działalności wykonywanej osobiście, a nie prowadzonej
przez Wnioskodawcę działalności gospodarczej, co w konsekwencji prowadzi do wniosku,
że świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej przez wnioskodawcę nie stanowi czynności
podlegającej opodatkowaniu VAT.
Należy bowiem podkreślić, że nie każda forma aktywności zawodowej osoby fizycznej
wykonującej tzw. wolny zawód jest związana z wykonywaną działalnością gospodarczą, ale
jedynie taka, która spełnia przesłanki do uznania za działalność gospodarczą w świetle
regulacji VAT.
Jak podkreśla się w doktrynie prawa, wykonywanie zawodu adwokata albo radcy
prawnego cechują różnice w stosunku do prowadzenia działalności gospodarczej
obejmujące m.in. odmienne relacje łączące z klientami oraz osobiste wykonywanie
wolnego zawodu o charakterze intelektualnym (Por. J. Jacyszyn, Przedsiębiorca a wolny
zawód, "Rejent" 2003, nr 10, s. 72-75).
W konsekwencji, w celu ustalenia, czy osoba fizyczna wykonująca czynności związane z
wykonywanym przez niego wolnym zawodem prowadzi działalność gospodarczą w
rozumieniu ustawy VAT, należy każdorazowo zbadać, jaki jest kształt wzajemnych relacji,
praw i obowiązków podmiotu w stosunku do podmiotu zlecającego te czynności. W
szczególności, nie jest możliwe przypisanie wszystkich czynności osób fizycznych do
prowadzonej przez nich działalności gospodarczej.
Możliwość uznania udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej przez adwokata albo radcę
prawnej za świadczenie usług w ramach działalności gospodarczej w istocie wyklucza sam
charakter tej instytucji oraz przepisy ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej. Zgodnie
bowiem z art. 5 ust. 1 ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnej pomocy
prawnej udziela osobiście adwokat lub radca prawny, a w szczególnie uzasadnionych
przypadkach z ich upoważnienia aplikant adwokacki lub aplikant radcowski.
Powyższe wskazuje, że udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej stanowi przejaw osobistej
działalności profesjonalnej adwokata albo radcy prawnego, a nie jego działalności
gospodarczej. W tym kontekście należy stwierdzić, że adwokat udzielając nieodpłatnej
pomocy prawnej na rzecz osób uprawnionych w ramach Punktu Nieodpłatnej Pomocy
Prawnej działa jako osoba fizyczna posiadająca uprawnienia i kwalifikacje, a nie jako
przedsiębiorca prowadzący Kancelarię Adwokacką. Wnioskodawca nie reprezentuje
bowiem swojej Kancelarii, nie może również działać na rzecz swojej Kancelarii (np.:
poprzez wręczanie wizytówek, itd.).
Ponadto, stosunek prawny i faktyczny pomiędzy Wnioskodawcą, a Powiatem znacząco
odbiega od stosunku łączącego Wnioskodawcę z Klientami. W odniesieniu do definicji
działalności wykonywanej osobiście, w tym przez przedstawicieli tzw. wolnych zawodów,
oraz rozróżnienia pomiędzy działalnością wykonywaną osobiście, a działalnością
gospodarczą, należy zauważyć, że kwestia ta była przedmiotem licznych wyroków
Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) oraz krajowych sądów
administracyjnych.
W świetle wyroków TSUE, akceptowanych przez orzecznictwo sądów administracyjnych, za
samodzielną działalność gospodarczą nie może być uznana działalność prowadzona przy
wykorzystaniu zasobów innego podmiotu, która nie powoduje ryzyka ekonomicznego po
stronie usługodawcy, nie jest związana z powstaniem odpowiedzialności usługodawcy
wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością oraz
jest związana z podporządkowaniem osoby wykonującej taką działalność (wyrok TS z 15
grudnia 1987 r., C-235/85, Komisja Wspólnot Europejskich v. Królestwo Niderlandów, EU:C:
1987:161, dalej wyrok C-235/85, Komisja, oraz wyrok TS z 25 lipca 1991 r., C-202/90,
Ayuntamiento de Sevilla v. Recaudadores de Tributos de las Zonas primera y segunda, EU:
C:1991:332, dalej wyrok C-202/90, Ayuntamiento).
Mając na względzie wskazane powyżej orzecznictwo TSUE oraz przesłanki prowadzonej
działalności gospodarczej określone w ustawie VAT, należy uznać, że świadczenie
nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy zawartej z powiatem nie spełnia
przesłanek działalności gospodarczej. Wnioskodawca wykonuje czynności nieodpłatnej
pomocy prawnej w ramach dyżurów w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej. Nie ma
swobody miejsca i czasu świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej, a zasady określa
Umowa o nieodpłatną pomoc prawną zawarta z Powiatem. Jeżeli z różnych przyczyn nie
może wykonać zadań w trakcie dyżuru, musi zapewnić zastępstwo, nie może w
szczególności zmienić dnia albo godzin dyżuru, lub wyznaczyć dyżur w miejscu przez niego
wyznaczonym (np.: w siedzibie prowadzonej Kancelarii). Wnioskodawca (w
przeciwieństwie do usług świadczonych na rzecz Klientów) nie ma swobody wyboru osób,
na rzecz których świadczy pomoc prawną.
Nieodpłatna pomoc prawna jest bowiem świadczona na rzecz osób uprawnionych, które
zgłosiły się do Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej. W wyjątkowych sytuacjach
wynikających m.in. z konfliktu interesów Wnioskodawca może odmówić nieodpłatnej
pomocy prawnej, ale jest zobowiązany do wskazania osobie uprawnionej innego Punktu
Nieodpłatnej Pomocy Prawnej na terytorium Powiatu. Wnioskodawca nie wykorzystuje
zasobów należących do Kancelarii do świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej. Co do
zasady, wszystkie niezbędne zasoby powinien dostarczyć Wnioskodawcy Powiat, a
Wnioskodawca wykorzystuje zasoby Powiatu zgromadzone w Punkcie Nieodpłatnej
Pomocy Prawnej. Wnioskodawca wykorzystuje własne zasoby jedynie w takim zakresie, w
jakim wykorzystują własne zasoby pracownicy i zleceniobiorcy (np.: samochód prywatny w
celu dojazdu do Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej).
Mając powyższe na względzie, Wnioskodawca nie ponosi ryzyka ekonomicznego ani
gospodarczego udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej w ramach umowy zawartej z
Powiatem. Wynagrodzenie Wnioskodawcy jest z góry określone (uzależnione m.in. od
obowiązujących stawek oraz ilości dyżurów). Wnioskodawca nie ma możliwości
negocjowania wynagrodzenia, a wynagrodzenie nie jest rezultatem ilości porad
udzielonych w trakcie dyżurów.
W odniesieniu do relacji pomiędzy Powiatem a Wnioskodawcą należy wskazać, że nie ma
ona charakteru współpracy opartej na woli wyrażonej przez strony oraz równorzędności
pomiędzy wnioskodawcą, a Powiatem.
Wnioskodawca nie ma możliwości kształtowania zasad współpracy z Powiatem na takich
zasadach, na jakich kształtuje zasady świadczenia usług na rzecz Klientów. Z drugiej
strony, Powiat zawierając Umowę również nie ma swobody ustalania warunków
współpracy, ale jest związany przepisami ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej.
Wnioskodawca wskazuje, że ww. stanowisko było potwierdzane przez Dyrektora KIS w
licznych interpretacjach indywidualnych, przykładowo w:
- interpretacji indywidualnej z 5 maja 2024 r., o sygn. 0112-KDIL1- 3.4012.66.2023.2.
AKS,
- interpretacji indywidualnej z 10 sierpnia 2024 r., o sygn. 0114-KDIP4-
2.4012.401.2023.1.MC,
- interpretacji indywidualnej z 16 kwietnia 2024 r., o sygn. 0112-KDIL1-
1.4012.80.2024.2.HW.
- interpretacji indywidualnej z dnia 06 listopada 2024 roku, o sygn. 0112 KDIL1-
1.4012.616.2024.3.DS
Biorąc pod uwagę stanowisko zawarte we wniosku, tj. przyjęcie, że świadczenie przez
wnioskodawcę, w okolicznościach przedstawionych we wniosku, usług nieodpłatnych
porad prawnych na podstawie przedmiotowej umowy zlecenia, nie stanowi wykonywanej
samodzielnie działalności gospodarczej i w efekcie nie podlega podatkiem VAT, zdaniem
Wnioskodawcy, nie jest on zobowiązany do dokumentowania tych czynności fakturami
(faktura nie jest dowodem właściwym dla udokumentowania otrzymanego z tego tytułu
wynagrodzenia).
Jednocześnie, w ocenie Wnioskodawcy, na gruncie przepisów dotyczących podatku od
towarów i usług, brak jest przeciwwskazań dla udokumentowania wykonywanych
czynności poprzez wystawienie innego dokumentu księgowego, np. noty księgowej.
W uzupełnieniu wniosku wskazał Pan:
1. Nie ponoszę odpowiedzialności, wobec osób trzecich za rezultat usług nieodpłatnej
pomocy prawnej, wykonywanych przeze mnie, na podstawie umowy zawartej z
Powiatem. W umowie nie wskazano ponoszenia przeze mnie odpowiedzialności za
rezultat [wynik] moich usług świadczonych, wobec osób korzystających z
nieodpłatnej pomocy prawnej w ramach zawartej umowy z Powiatem. Łącząca mnie
umowa z Powiatem - nie jest bowiem umową odnoszącą się do rezultatu mojej
pracy tj.: wyniku, rezultatu świadczonych tam usług na rzecz Powiatu, wobec osób
trzecich, a odnosi się jedynie do przestrzegania ciążących na mnie obowiązków,
działań w zakresie udzielania nieodpłatnych porad prawnych, a to m.in.:
stawiennictwa w danym dniu, określonym miejscu o danej godzinie w punkcie NPP,
przyjmowania zapisanych lub przybywających tam osób i udzielania im nieodpłatnej
pomocy prawnej, pod warunkiem spełnienia przesłanek ustawowych, dla przykładu
w tym zakresie: wypełnianie właściwej dokumentacji, raportowanie przybyłych osób
we właściwym systemie komputerowym itp. Tak więc, ponoszę jedynie
odpowiedzialność za działania, wobec osób korzystających z nieodpłatnej pomocy
prawnej — szczegółowo wskazane, jako przykłady tej działalności powyżej.
Tak więc, są to w szczególności działania w postaci:
a) udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej na zasadach określonych w ustawie
o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim
oraz edukacji prawnej;
b) odebrania właściwego oświadczenia do osoby w myśl art. 4 ust. 2 ww. ustawy,
c) w przypadku udzielenia pomocy prawnej osobie prowadzącej działalność
gospodarczą - odebranie wszystkich zaświadczeń o pomocy de minimis
otrzymanej w tym okresie albo o nieotrzymaniu takiej pomocy, informacji
określonych w art. 37 ust. 2a ustawy o postępowaniu w sprawach dot.
pomocy publicznej;
d) udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej, według kolejności zgłoszeń po
umówieniu terminu wizyty;
e) skierowania osoby uprawnionej na dyżur, którego specjalizację określono,
jako niedopłata mediacja [wobec nieposiadania przeze mnie uprawnień
mediatora];
f) dyżurowaniu w dniu, miejscu oraz godzinach wskazanych w umowie w
punkcie NPP.
W umowie łączącej mnie z Powiatem - nie zawarto zatem sformułowania w
zakresie ponoszenia przeze mnie odpowiedzialności, wobec osób trzecich za
rezultat usług nieodpłatnej pomocy prawnej, wykonywanych na podstawie
umowy z Powiatem. Jest to bowiem umowa przewidująca należyte działanie
wykonawcy, a nie umowa odnosząca się do rezultatu/rezultatów świadczonej
usługi w postaci udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej.
2. W umowie o świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej nie ma zawartych
postanowień umownych w zakresie wzięcia jakiejkolwiek odpowiedzialności - z
tytułu świadczonej nieodpłatnej pomocy prawnej - przez Powiat.
W pozostałym zakresie, podtrzymuje Pan w całości złożony wniosek oraz zawartą tam
szeroką argumentację w zakresie zasadności wydania indywidualnej interpretacji
podatkowej, w Pana sprawie, w sposób wskazany przez Pana we wniosku.
Przypomina Pan, że umowa z Powiatem nie zobowiązuje Pana do zawarcia umowy
ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej, czy jakiejkolwiek innej, wobec osób trzecich.
Mając zatem na uwadze powyższe, wnosi Pan jak we wniosku.
Pytania
1. Czy udzielania nieodpłatne pomocy prawnej na zasadach przedstawionych we
wniosku o interpretację indywidualną stanowi świadczenie usług w ramach
prowadzonej przez wnioskodawcę działalności gospodarczej, które podlega
opodatkowaniu podatkiem VAT?
2. Czy w odniesieniu do czynności opisanych w punkcie 1 Wnioskodawca z tytułu
wykonywania czynności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i
usług, winien jest wystawić faktury VAT, czy też wnioskodawca winien wystawić notę
księgową lub inny dokument, a jeśli inny dokument to jaki?
Pana stanowisko w sprawie
W ocenie Wnioskodawcy, świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej na zasadach
przedstawionych we wniosku o interpretację indywidualną - nie stanowi świadczenia usług
w ramach prowadzonej przez Wnioskodawcę działalności gospodarczej, a tym samym nie
podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Nie jest również wymagane i zasadne
wystawianie faktury VAT w opisywanym stanie faktycznym, a jedynie na przykład noty
księgowej lub innego dokumentu, potwierdzającego fakt udzielania porad prawnych w
ramach NPP.
Ocena stanowiska
Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku, jest prawidłowe.
Uzasadnienie interpretacji indywidualnej
Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j.
Dz. U. z 2024 poz. 361 ze zm.), zwanej dalej „ustawą”:
Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, zwanym dalej „podatkiem”, podlegają
odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.
W myśl art. 7 ust. 1 ustawy:
Przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie
prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (...).
W świetle art. 8 ust. 1 ustawy:
Przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde
świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej
niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7
(...).
Pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres. Przez świadczenie należy rozumieć
każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie
czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie, powstrzymanie się od działania
(nieczynienie bądź też tolerowanie). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy
mieć na względzie, że ustawa zalicza do grona usług każde świadczenie, które nie jest
dostawą w myśl art. 7 ustawy. Należy jednak zaznaczyć, że usługą będzie tylko takie
świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia
odnoszący korzyść o charakterze majątkowym.
W związku z powyższym, czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy
wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może
zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności, przy czym związek pomiędzy
otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć
charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w
zamian za to świadczenie.
Należy wskazać, że aby dana czynność stanowiąca świadczenie usług w rozumieniu art. 8
ust. 1 ustawy, była opodatkowana podatkiem od towarów i usług, musi być wykonana
przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem jest podatnikiem podatku od towarów i
usług.
W oparciu o art. 15 ust. 1 ustawy:
Podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej
oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w
ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.
Stosownie do art. 15 ust. 2 ustawy:
Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub
usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także
działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w
szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości
niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.
Według art. 15 ust. 3 ustawy:
Za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 1, nie uznaje
się czynności:
1) z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 12 ust. 1-6 ustawy z dnia 26
lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych;
2) (uchylony)
3) z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy z dnia 26
lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli z tytułu wykonania
tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności
prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie
czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych
czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych
czynności wobec osób trzecich.
Na mocy art. 13 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych
(Dz. U. z 2024 r. poz. 226 ze zm.):
Za przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2,
uważa się:
1) (uchylony)
2) przychody z osobiście wykonywanej działalności artystycznej, literackiej, naukowej,
trenerskiej, oświatowej i publicystycznej, w tym z tytułu udziału w konkursach z dziedziny
nauki, kultury i sztuki oraz dziennikarstwa, przychody z tytułu udziału w badaniach i
eksperymentach prowadzonych przez podmioty tworzące system szkolnictwa wyższego i
nauki, jak również przychody z uprawiania sportu, stypendia sportowe przyznawane na
podstawie odrębnych przepisów oraz przychody sędziów z tytułu prowadzenia zawodów
sportowych;
3) przychody z działalności duchownych, osiągane z innego tytułu niż umowa o pracę;
4) przychody z działalności polskich arbitrów uczestniczących w procesach arbitrażowych z
partnerami zagranicznymi;
5) przychody otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem
obowiązków społecznych lub obywatelskich, bez względu na sposób powoływania tych
osób, nie wyłączając odszkodowania za utracony zarobek, z wyjątkiem przychodów, o
których mowa w pkt 7;
6) przychody osób, którym organ władzy lub administracji państwowej albo
samorządowej, sąd lub prokurator, na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie
określonych czynności, a zwłaszcza przychody biegłych w postępowaniu sądowym,
dochodzeniowym i administracyjnym oraz płatników, z zastrzeżeniem art. 14 ust. 2 pkt 10,
i inkasentów należności publicznoprawnych, a także przychody z tytułu udziału w
komisjach powoływanych przez organy władzy lub administracji państwowej albo
samorządowej, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 9;
7) przychody otrzymywane przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania,
należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących
osób prawnych;
7a) przychody otrzymywane przez członków Rady Mediów Narodowych;
8) przychody z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia lub umowy o
dzieło, uzyskiwane wyłącznie od:
a) osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki
organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej,
b) właściciela (posiadacza) nieruchomości, w której lokale są wynajmowane, lub
działającego w jego imieniu zarządcy albo administratora - jeżeli podatnik wykonuje te
usługi wyłącznie dla potrzeb związanych z tą nieruchomością,
c) przedsiębiorstwa w spadku
- z wyjątkiem przychodów uzyskanych na podstawie umów zawieranych w ramach
prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej oraz przychodów, o
których mowa w pkt 9;
9) przychody uzyskane na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów
menedżerskich lub umów o podobnym charakterze, w tym przychody z tego rodzaju
umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności
gospodarczej - z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 7.
Z cytowanego przepisu art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy wynika, że dla uznania, że określone
czynności wykonywane przez osobę fizyczną nie stanowią samodzielnie wykonywanej
działalności gospodarczej i tym samym pozostają poza regulacjami ustawy, istotne jest
łączne spełnienie wszystkich elementów wymienionych w tym przepisie, tj. związanie
zleceniobiorcy ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi
stosunek prawny pomiędzy zlecającym a wykonującym zlecane czynności co do warunków:
- wykonywania tych czynności,
- wynagrodzenia, oraz
- odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.
Zatem, użycie słowa „samodzielnie” w kontekście art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, wyklucza
opodatkowanie pracowników i innych osób, o ile są one związane z pracodawcą przez
umowę o pracę lub inny stosunek prawny tworzący więzi (stosunek podporządkowania)
między pracodawcą a pracownikiem co do (w zakresie) warunków pracy, wynagrodzenia i
odpowiedzialności pracodawcy.
Oznacza to, że przychody z tytułu wykonywanych czynności nie tylko powinny być
wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, lecz
także spełnione muszą zostać pozostałe kryteria przedmiotowe określające m.in., czy
działanie usługodawcy odbywa się na warunkach ryzyka gospodarczego, a tym samym kto
ponosi odpowiedzialność za wykonane usługi. Nie stanowią bowiem samodzielnej
działalności gospodarczej, w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i
usług, tylko i wyłącznie te czynności, gdy pomiędzy zlecającym ich wykonanie i
wykonującym zlecone czynności istnieją więzy tworzące stosunek prawny w zakresie
warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego
wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.
Odnośnie dwóch pierwszych warunków stwierdzić należy, że każdy w zasadzie stosunek
prawny o charakterze odpłatnym, istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie
danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, jest w jakimś sensie
określony co do warunków wykonywania danych czynności oraz wynagrodzenia.
Nie będzie więc podatnikiem w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług osoba,
która w ramach podpisanej umowy, tworzyć będzie ze zlecającym więzi analogiczne ze
stosunkiem pracy, nie ponosząc tym samym ryzyka ekonomicznego w związku z
wykonywanymi czynnościami. Tylko spełnienie wymogów wyłączających samodzielność
działania, poprzez zawarcie więzi prawnej między zleceniodawcą a zleceniobiorcą co do
warunków wykonywania zleconych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności
zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich, pozwala wyłączyć
wykonywane czynności z opodatkowania podatkiem od towarów i usług.
Mając na uwadze fakt, że w zasadzie każdy stosunek prawny o charakterze odpłatnym,
istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem,
który daną czynność wykonuje, określa wynagrodzenie oraz przynajmniej podstawowe
warunki wykonywania czynności, należy uznać, że „odpowiedzialność zlecającego wobec
osób trzecich” jest kryterium kluczowym dla oceny charakteru prawnopodatkowego
danego podmiotu. Jest to czynnik odróżniający na gruncie ustawy o podatku VAT
prowadzenie działalności gospodarczej (przesłanki warunkującej status podatnika
podatku VAT) od innego rodzaju aktywności zawodowej niepowodującej powstania
podmiotowości prawnopodatkowej na gruncie ustawy.
Znacząca jest w tym przypadku analiza istoty odpowiedzialności, wynikającej z charakteru
stosunku prawnego łączącego Pana oraz Powiat.
Pojęcie działalności gospodarczej zdefiniowane zostało również w drugim akapicie art. 9
ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu
podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L z 11.12.2006 Nr 347, str. 1, ze zm.), zwanej
dalej Dyrektywą 2006/112/WE Rady. Na podstawie tego artykułu:
„Podatnikiem” jest każda osoba prowadząca samodzielnie w dowolnym miejscu
jakąkolwiek działalność gospodarczą, bez względu na cel czy też rezultaty takiej
działalności.
„Działalność gospodarcza” obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub
usługodawców, włącznie z górnictwem, działalnością rolniczą i wykonywaniem wolnych
zawodów lub uznanych za takie. Za działalność gospodarczą uznaje się w szczególności
wykorzystywanie, w sposób ciągły, majątku rzeczowego lub wartości niematerialnych w
celu uzyskania z tego tytułu dochodu.
Przepis ten stwierdza, że wykorzystywanie własności dóbr materialnych lub
niematerialnych do celów zarobkowych w sposób ciągły, należy w szczególności uznać za
działalność gospodarczą.
W akapicie pierwszym, art. 9 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady, określa osobę, która
może stać się podatnikiem, jako każdą osobę, która niezależnie prowadzi w dowolnym
miejscu jakąkolwiek działalność gospodarczą, bez względu na cel czy też rezultaty takiej
działalności.
Przepis art. 10 Dyrektywy 2006/112/WE Rady wyjaśnia znaczenie terminu „samodzielnie”
użytego w art. 9. Jak stanowi ww. art. 10 Dyrektywy 2006/112/WE:
Warunek, o którym mowa w art. 9 ust. 1, przewidujący, że działalność gospodarcza jest
prowadzona samodzielnie wyklucza opodatkowanie VAT pracowników i innych osób, o ile
są one związane z pracodawcą umową o pracę lub jakimikolwiek innymi więzami
prawnymi tworzącymi stosunek prawny między pracodawcą a pracownikiem w zakresie
warunków pracy, wynagrodzenia i odpowiedzialności pracodawcy.
W celu określenia granic pojęcia „działalności gospodarczej” i „podatnika” należy
przypomnieć art. 9 ust. 2 i art. 12 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady.
Przepis art. 9 ust. 2 Dyrektywy 2006/112/WE Rady stwierdza, że:
Poza osobami, o których mowa w ust. 1, za podatnika uznawana jest każda osoba, która
okazjonalnie dokonuje dostawy nowego środka transportu wysyłanego lub
transportowanego do nabywcy przez sprzedawcę, przez nabywcę albo na rzecz
sprzedawcy lub nabywcy, do miejsca przeznaczenia znajdującego się poza terytorium
państwa członkowskiego, ale na terytorium Wspólnoty.
Przy czym, zgodnie z art. 12 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady:
Państwa członkowskie mogą uznać za podatnika każdego, kto okazjonalnie dokonuje
transakcji związanej z działalnością, o której mowa w art. 9 ust. 1 akapit drugi (...).
Dyrektywa 2006/112/WE Rady wskazuje na bardzo szeroki zakres działalności
gospodarczej, obejmujący wszystkie etapy produkcji, dystrybucji i dostarczania towarów i
usług.
To, że działalność gospodarcza, która ma być traktowana jako taka, nie jest działalnością
wykonywaną okazjonalnie, nie oznacza, że działalność ta, aby mieścić się w zakresie
podatku VAT, musi osiągnąć pewną liczbę operacji lub osiągnąć określony poziom
dochodu. Decydującym elementem jest wola lub zamiar osoby dokonującej czynności, aby
brać udział w produkcji, dystrybucji lub dostarczaniu dóbr lub usług. Elementem
definiującym działalność gospodarczą na gruncie przepisów Dyrektywy 2006/112/WE Rady
jest to, że osoba, w celu wykonywania swoich działań, wykorzystuje zasoby ludzkie lub
rzeczowe w taki sam sposób, jak są one wykorzystywane przez producenta, handlowca
lub osoby świadczące usługi. Działalność gospodarcza w rozumieniu Dyrektywy 2006/112
/WE Rady będzie miała miejsce, gdy zaistnieje zamiar wykorzystania i zorganizowania
środków w celu wzięcia udziału w produkcji, dystrybucji towarów lub świadczeniu usług.
Przedmiotowe zagadnienie było również przedmiotem rozważań Trybunału
Sprawiedliwości Unii Europejskiej (orzeczenia w sprawie C-202/90 Ayuntamiento de Sevilla
przeciwko Recaudadores de Tributos de las Zonas Primera y Segunda, C-235/85 Komisja
Wspólnot Europejskich przeciwko Królestwu Niderlandów). TSUE w ww. orzeczeniach
wskazał, że za samodzielną nie będzie mogła być uznana działalność gospodarcza, która
wykonywana jest przy wykorzystaniu infrastruktury i organizacji wewnętrznej podmiotu,
na rzecz którego jest prowadzona, nie powoduje żadnego ryzyka ekonomicznego po
stronie usługodawcy, a nadto nie powoduje odpowiedzialności usługodawcy wobec osób
trzecich za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością.
Ponadto, zgodnie z opinią RG M.G. Tesauro z 4 czerwca 1991 r. do sprawy C-202/90, co się
tyczy warunków pracy należy przeanalizować czy pracownik jest niejako zintegrowany z
organizacją pracodawcy (...) czy i w jakim zakresie może swobodnie zorganizować swoją
działalność. Jest oczywistym, że możliwość swobodnego zorganizowania (wybór
współpracowników, struktury niezbędne do wykonywania zadań, godziny pracy), jak też
brak zintegrowania w przedsiębiorstwie czy w administracji stanowią elementy typowe dla
działalności wykonywanej w sposób samodzielny. Jednakże poddanie się niektórym
dyrektywom jak też pewnej kontroli czy władzy dyscyplinarnej pracodawcy, które
odnajdujemy również w stosunku pracy nie wykluczają charakteru samodzielnego
działalności. Co się tyczy warunków wynagrodzenia, okoliczność, że wynagrodzenie (także
to określone ustawą) jest proporcjonalne do usług i charakter przypadkowy, który z tego
wynika stanowią jasne wskaźniki istnienia stosunku samodzielnej pracy. Nie ma
wątpliwości, że ryzyko w ramach stosunku pracy podporządkowanej spoczywa tylko na
pracodawcy. W zakresie odpowiedzialności wskazano, że należy badać czy pracownik jest
odpowiedzialny wobec osób trzecich za czynności i działania, które można mu przypisać
(pkt 6).
Zauważenia wymaga, że sformułowanie w powołanym art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy
odnoszące się do odpowiedzialności, należy rozumieć jako odpowiedzialność
zleceniodawcy, w stosunku do osób trzecich, za czynności realizowane przez
zleceniobiorcę w ramach wykonywania zlecenia. Tylko w takim przypadku ryzyko
wykonania czynności zleconych przechodzi z faktycznego wykonawcy na osobę zlecającą
ich wykonanie, co wyklucza samodzielny charakter działalności zleceniobiorcy. Tak
bowiem rozumiana odpowiedzialność za wykonanie czynności wskazuje, kto ponosi
ryzyko prowadzonej działalności, a tym samym wskazuje na wyłączenie ze sfery
samodzielności (i z grona podatników podatku od towarów i usług) tego podmiotu, który
nie odpowiada za efekt wykonywanej pracy wobec osób trzecich.
O wyłączeniu z opodatkowania podatkiem od towarów i usług można zatem mówić w
przypadku, gdy zleceniobiorcę będą łączyć ze zleceniodawcą więzi analogiczne jak w
przypadku stosunku pracy, jako że nie będzie on ponosił ryzyka ekonomicznego w
związku z wykonywaniem czynności, będących przedmiotem wskazanych umów, a
odpowiedzialność za te czynności w stosunku do osób trzecich będzie bezwzględnie
ponosił zlecający. Oznacza to, że z treści zawartych umów wynikać powinno zobowiązanie,
które w swej istocie kładzie na zlecającego odpowiedzialność, zamiast na zleceniobiorcę,
podobnie jak ma to miejsce w przypadku stosunku pracy.
Powyższe oznacza, że jeżeli analiza umowy cywilnoprawnej (stosunku prawnego)
pomiędzy zleceniobiorcą – Panem a zleceniodawcą – Powiatem wykaże, że spełnione są
wszystkie trzy warunki, to nie można uznać Pana za podatnika VAT. Jednocześnie brak
spełnienia któregokolwiek warunku oznacza, że zleceniobiorca występuje w charakterze
podatnika VAT.
Warunek pierwszy – warunki wykonywania czynności: należy uznać, że co do zasady w
istotę typowej umowy zlecenia, której przedmiotem jest poradnictwo obywatelskie oraz
pomoc prawna świadczone przez osobę fizyczną, wpisane jest wykorzystywanie
infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego – w niniejszej sprawie Powiatu.
W tym kontekście należy zauważyć, że wykorzystywanie infrastruktury i organizacji
wewnętrznej zlecającego powoduje, że zleceniobiorca nie ponosi również w tym zakresie
ryzyka ekonomicznego (co ma ścisły związek z tym jak kształtuje się wynagrodzenie –
warunek drugi).
Warunek drugi – wynagrodzenie: zakładając, że umowa przewiduje, że zleceniobiorca
korzysta z infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego (spełniony warunek
pierwszy), ustalenie, że warunek drugi jest spełniony w praktyce sprowadza się do
weryfikacji czy umowa przewiduje stałe wynagrodzenie. Jeżeli umowa przewiduje stałe
wynagrodzenie, to nie można mówić o ponoszeniu ryzyka ekonomicznego przez
zleceniobiorcę.
Warunek trzeci – odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich: warunek będzie
spełniony jeżeli zgodnie z umową odpowiedzialność jest po stronie zlecającego, a nie po
stronie faktycznego wykonawcy – zleceniobiorcy, co wyklucza samodzielny charakter jego
działalności. Warunek będzie także spełniony, gdy dana umowa nie przewiduje (nie
wprowadza) takiej odpowiedzialności.
Z opisu sprawy wynika, że w ramach praktyki adwokackiej świadczy Pan nieodpłatną
pomoc prawną na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o
nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji
prawnej. Zawarł Pan z Powiatem umowę o świadczenie usług nieodpłatnej pomocy.
Wynagrodzenie za świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy
zawartej z Powiatem nie stanowi kategorii przychodów, o których mowa w art. 12 ustawy
o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wynagrodzenie za świadczenie usług
nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy zawartej z Powiatem stanowi
przychód, o którym mowa w art. 13 pkt 8 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób
fizycznych. Nie ponosi Pan gospodarczego, ekonomicznego ryzyka w związku z
wykonywaniem czynności na podstawie umowy z Powiatem. Nie ma Pan wpływu na
wysokość wynagrodzenia ani wysokość stawki za dyżur, która została narzucona przez
Powiat. Nie wyraża i nie będzie Pan wyrażał oświadczeń woli w imieniu i na rzecz Powiatu.
Nie ponosi Pan odpowiedzialności wobec osób trzecich za rezultat usług nieodpłatnej
pomocy prawnej, wykonywanych przeze mnie, na podstawie umowy zawartej z Powiatem.
W umowie o świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej nie ma zawartych
postanowień umownych w zakresie wzięcia jakiejkolwiek odpowiedzialności - z tytułu
świadczonej nieodpłatnej pomocy prawnej - przez Powiat.
Analiza okoliczności sprawy i powołanych przepisów prowadzi do wniosku, że świadczenie
przez Pana usługi z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie zawartej umowy
zlecenia, nie mieści się w definicji działalności gospodarczej określonej w ustawie o
podatku od towarów i usług.
Realizując czynności na podstawie umowy zlecenia nie ponosi Pan odpowiedzialności
wobec osób trzecich za wykonywane czynności oraz nie ponosi ryzyka gospodarczego i
ekonomicznego związanego z wykonywanymi ww. czynnościami.
Powyższe wskazuje, że zawarcie opisanej umowy zlecenia powoduje powstanie stosunku
prawnego posiadającego cechy zbliżone do stosunku pracy, w ramach którego Pan jako
Zleceniobiorca związany jest ze Zleceniodawcą więzami prawnymi co do warunków
wykonywania czynności, wynagrodzenia, a także odpowiedzialności Zleceniodawcy wobec
osób trzecich. Jak bowiem wskazano wyżej, warunek ten będzie także spełniony, gdy dana
umowa nie przewiduje (nie wprowadza) takiej odpowiedzialności.
Wobec powyższego, przy spełnieniu wszystkich warunków określonych w art. 15 ust. 3 pkt
3 ustawy, świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej na zasadach przedstawionych we
wniosku o interpretację indywidualną nie stanowi świadczenia usług w ramach
prowadzonej przez Pana działalności gospodarczej, a tym samym nie podlega
opodatkowaniu podatkiem VAT.
Tym samym, Pana stanowisko w zakresie pytania nr 1 należało uznać za prawidłowe.
W dalszej kolejności Pana wątpliwości dotyczą kwestii dokumentowania ww. usług, w
sytuacji, gdy nie są one opodatkowane podatkiem od towarów i usług.
Zasady wystawiania faktur zostały uregulowane w Dziale XI ustawy, w Rozdziale 1 –
Faktury.
W świetle art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy:
Podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą sprzedaż, a także dostawę
towarów i świadczenie usług, o których mowa w art. 106a pkt 2, dokonywane przez niego
na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o
podobnym charakterze lub na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem.
Elementy jakie powinna zawierać faktura wymienione zostały w art. 106e ust. 1 ustawy.
Stosownie do art. 106b ust. 2 ustawy:
Podatnik nie jest obowiązany do wystawienia faktury w odniesieniu do sprzedaży
zwolnionej od podatku na podstawie art. 43 ust. 1, art. 113 ust. 1 i 9 lub przepisów
wydanych na podstawie art. 82 ust. 3.
Według art. 106b ust. 3 ustawy:
Na żądanie nabywcy towaru lub usługi podatnik jest obowiązany wystawić fakturę
dokumentującą:
1) czynności, o których mowa w ust. 1 pkt 1, jeżeli obowiązek wystawienia faktury nie
wynika z ust. 1, z wyjątkiem:
a) czynności, o których mowa w art. 19a ust. 5 pkt 4,
b) czynności, o których mowa w art. 106a pkt 3 i 4,
1a) otrzymanie całości lub części zapłaty przed wykonaniem czynności, o których mowa w
ust. 1 pkt 1, jeżeli obowiązek wystawienia faktury nie wynika z ust. 1, z wyjątkiem:
a) przypadku, gdy zapłata dotyczy czynności, o których mowa w art. 19a ust. 1b i ust. 5 pkt
4 oraz art. 106a pkt 3 i 4,
b) wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów,
2) sprzedaż zwolnioną, o której mowa w ust. 2, z zastrzeżeniem art. 117 pkt 1 i art. 118
- jeżeli żądanie jej wystawienia zostało zgłoszone w terminie 3 miesięcy, licząc od końca
miesiąca, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę bądź otrzymano całość lub
część zapłaty.
Na mocy art. 2 pkt 22 ustawy:
Ilekroć w dalszych przepisach jest mowa o sprzedaży - rozumie się przez to odpłatną
dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów oraz
wewnątrzwspólnotową dostawę towarów.
Z powyższych przepisów jednoznacznie wynika, że faktura dokumentuje dokonanie
sprzedaży, przez którą rozumie się odpłatne wydanie towaru lub odpłatne świadczenie
usług, czyli czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT.
Podatnik wykonujący czynności w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy, wystawia fakturę w
przypadku sprzedaży towaru lub usługi.
Fakturę wystawia się tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi. Zatem podatnik nie może z
tytułu wykonania czynności niepodlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i
usług wystawić faktury.
Natomiast zgodnie z art. 87 § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j.
Dz. U. z 2025 r. poz. 111):
Jeżeli z odrębnych przepisów nie wynika obowiązek wystawienia faktury, podatnicy
prowadzący działalność gospodarczą są obowiązani, na żądanie kupującego lub
usługobiorcy, wystawić rachunek potwierdzający dokonanie sprzedaży lub wykonanie
usługi.
Zatem obowiązek wystawienia rachunku ma zastosowanie do podatników, jednakże w
ograniczonym zakresie, tj. w przypadkach, gdy z ustawy nie wynika obowiązek
wystawienia faktury.
Jak wyżej rozstrzygnąłem, świadczenie przez Pana usług z zakresu pomocy prawnej na
podstawie zawartej umowy z Powiatem, nie mieści się w definicji działalności
gospodarczej określonej w ustawie o podatku od towarów i usług, a tym samym nie jest
Pan z tego tytułu podatnikiem zobowiązanym do rozliczania tego podatku. Usługi z
zakresu pomocy prawnej nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
W konsekwencji brak jest podstaw do wystawienia faktur w celu udokumentowania ww.
czynności, bowiem faktury są dowodem dokumentującym wykonanie czynności
podlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
Brak jest również podstaw do wystawienia rachunku, o którym mowa w art. 87 § 1
Ordynacji podatkowej, z tytułu świadczenia pomocy prawnej, ponieważ w ww. zakresie nie
prowadzi Pan działalności gospodarczej.
Podsumowując, skoro ww. usługi nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i
usług, brak jest podstaw do wystawiania przez Pana faktur lub rachunków. Powyższe
wynagrodzenie z umowy współpracy zawartej z Powiatem w przedmiocie realizacji
świadczeń z zakresu pomocy prawnej, może być udokumentowane na podstawie innych
dokumentów księgowych, w tym not księgowych. Zaznaczenia jednak wymaga, że nota
księgowa nie jest dokumentem przewidzianym przez przepisy ustawy o podatku od
towarów i usług i jako taka nie jest objęta ich regulacją. Brak jest jednakże przeciwwskazań
na gruncie ww. przepisów dla takiego sposobu udokumentowania ww. usług.
Tym samym, Pana stanowisko w zakresie pytania nr 2 należało uznać za prawidłowe.
Dodatkowe informacje
Informacja o zakresie rozstrzygnięcia
Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Pan przedstawił i stanu prawnego, który
obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.
Tut. Organ informuje, iż wydana interpretacja dotyczy tylko sprawy będącej przedmiotem
wniosku (zapytania). Inne kwestie przedstawione we wniosku, które nie zostały objęte
pytaniami, nie mogą być – zgodnie z art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej – rozpatrzone.
Zaznacza się także, że zgodnie z art. 14b § 3 ustawy Ordynacja podatkowa, składający
wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego
przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Organ jest ściśle
związany przedstawionym we wniosku stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego).
Zainteresowany ponosi ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym
przedstawieniem we wniosku opisu stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego).
Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, o ile
rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie
opisem stanu faktycznego podanym przez Pana w złożonym wniosku. W związku z
powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego w opisie
sprawy, udzielona odpowiedź traci swą aktualność.
W interpretacji tej, jako element zdarzenia przyszłego przyjęto Pana wskazanie, że „(...)
Wynagrodzenie za świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy
zawartej z Powiatem nie stanowi kategorii przychodów, o których mowa w art. 12 ustawy
o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wynagrodzenie za świadczenie usług
nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy zawartej z Powiatem stanowi
przychód, o którym mowa w art. 13 pkt 8 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób
fizycznych. (...)”
Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji
· Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z
dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 111).
Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Pana sytuacja będzie zgodna
(tożsama) z opisem stanu faktycznego i zastosuje się Pan do interpretacji.
· Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub
zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem
czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:
1) z zastosowaniem art. 119a;
2) w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z
dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
3) z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.
· Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach
wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki
interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.
Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację
Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu
Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z
dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz.
U. z 2024 r. poz. 935 ze zm.; dalej jako „PPSA”).
Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę
należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej
(art. 53 § 1 PPSA):
· w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa
Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
· w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres
Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/wnioski albo /KIS/SkrytkaESP
(art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).
Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia
przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do
zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz
powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).
Podstawa prawna dla wydania interpretacji
Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 Ordynacji
podatkowej.