0114-KDIP1-2.4012.477.2022.2.RM
📋 Podsumowanie interpretacji
Spółka B AB z siedzibą w Szwecji zajmuje się produkcją i sprzedażą jachtów motorowych. W Polsce współpracuje ze spółką A Sp. z o.o., od której nabywa gotowe łodzie, oraz z Podwykonawcą, który nadzoruje produkcję łodzi realizowaną przez A Sp. z o.o. Spółka B AB nie dysponuje stałym miejscem prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce, ponieważ nie zorganizowała odpowiedniego zaplecza personalnego i technicznego do samodzielnego prowadzenia działalności. Usługi świadczone przez Podwykonawcę na rzecz Spółki B AB są opodatkowane w Szwecji, a nie w Polsce. W związku z tym Spółka B AB nie ma prawa do odliczenia podatku naliczonego z faktur wystawionych przez Podwykonawcę.
❓ Pytania i stanowisko urzędu
Stanowisko urzędu
Masz dosyć przekopywania się przez dziesiątki interpretacji?
Dołącz do doradców podatkowych korzystających z Fiscalex
Uzyskaj dostęp do największej bazy interpretacji podatkowych w Polsce. Zaawansowane wyszukiwanie, analiza AI i podsumowania interpretacji w jednym miejscu.
Rozpocznij bezpłatny okres próbny📖 Pełna treść interpretacji
Interpretacja indywidualna
– stanowisko prawidłowe
Szanowni Państwo,
stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.
Zakres wniosku wspólnego o wydanie interpretacji indywidualnej
28 września 2022 r. wpłynął Państwa wniosek wspólny z 28 września 2022 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy nieposiadania stałego miejsca prowadzenia działalności na terytorium Polski, opodatkowania i dokumentowania fakturą świadczonych usług oraz braku prawa do odliczenia podatku naliczonego. Uzupełnili go Państwo – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z 23 listopada 2022 r. (wpływ za pośrednictwem ePUAP 23 listopada 2022 r.). Treść wniosku wspólnego jest następująca:
Zainteresowani, którzy wystąpili z wnioskiem
- Zainteresowany będący stroną postępowania:
‒ B. AB Szwecja, NIP: (…)
- Zainteresowany niebędący stroną postępowania:
‒ P.K.
Opis stanu faktycznego
B AB (dalej: Wnioskodawca lub Spółka) jest szwedzkim podmiotem gospodarczym prowadzącym działalność w zakresie produkcji łodzi rekreacyjnych do użytku turystycznego, sportowego, rodzinnego i profesjonalnego.
Spółka posiada w Szwecji siedzibę działalności gospodarczej, gdzie jest zarejestrowanym podatnikiem VAT (podatek od towarów i usług) oraz została zarejestrowana na potrzeby podatku VAT w Polsce w maju 2022 r. jako podatnik VAT czynny.
Spółka współpracuje ze spółką A Sp. z o.o. - polską stocznią z siedzibą w (`(...)`), od której dokonuje zakupu gotowych łodzi. Łodzie te są nabywane przez Państwa i sprzedawane klientom przede wszystkim spoza Polski, choć w nielicznych przypadkach nabywcami są także polskie podmioty. W części przypadków Państwa Spółka nabywa łodzie w Polsce, gdzie po okresie magazynowania są one sprzedawane przez Państwa - jako eksport, wewnątrzwspólnotowe dostawy towarów lub dostawy krajowe w Polsce. Państwa Spółka sprzedaje na rzecz A, w ramach transakcji wewnątrzwspólnotowych (dostawy spoza Polski) niektóre elementy wyposażenia łodzi - jak np. silniki, które A instaluje w łodziach produkowanych dla Państwa.
Właścicielem i autorem wszelkich projektów łodzi jest Państwa Spółka. A produkuje łodzie zgodnie ze szczegółowymi projektami opracowanymi przez Państwa.
Prowadzą Państwo swą działalność w Szwecji - gdzie pracuje zespół Państwa pracowników zajmujący się m.in. projektowaniem łodzi, zakupami, sprzedażą, marketingiem, administracją i księgowością.
Posiadają Państwo w Polsce środki trwałe - są to przede wszystkim formy wykorzystywane do produkcji kadłubów łodzi, czy poszczególnych elementów łodzi. Formy te zostały powierzone A w celu realizacji produkcji dla Państwa.
Ponadto posiadają Państwo w Polsce pewien zapas gotowych łodzi (przechowywanych przez A) - nabytych od A, do czasu znalezienia dla nich nabywców.
W celu zapewnienia odpowiedniej jakości wykonania zaprojektowanych i skonstruowanych łodzi, proces produkcji przez spółkę A Sp. z o.o. nadzoruje firma C (NIP …) mająca siedzibę w (`(...)`) oraz będąca czynnym podatnikiem VAT w Polsce (Podwykonawca).
Z ramienia Podwykonawcy kontrolę jakości produkcji przez A sprawuje E - ekspert w dziedzinie produkcji i jakości łodzi. Ma on prawo wstępu na teren produkcji jachtów przez A i jest odpowiedzialny za nadzór techniczny nad produkcją jachtów, lecz wszystkie prace związane z budową łodzi wykonywane są przez pracowników spółki A Sp. z o.o. Za świadczone usługi Podwykonawca wystawia Państwu fakturę z VAT należnym w Polsce.
Jednocześnie w Polsce nie mają Państwo żadnego biura, nie wynajmują nieruchomości, jak również nie zatrudniają pracowników.
W uzupełnieniu wniosku w odpowiedzi na zadane pytania wskazali Państwo następująco:
- W jaki sposób jest realizowana/zorganizowana Państwa działalność gospodarcza w kraju siedziby działalności gospodarczej, tj. w Szwecji?
Spółka w Szwecji prowadzi pełną działalność gospodarczą w zakresie produkcji i sprzedaży jachtów motorowych - nie ogranicza się ona do posiadania biura. W Szwecji Spółka zatrudnia ok. 240 pracowników - którzy pracują w następujących działach Spółki zlokalizowanych w Szwecji:
‒ Dział produkcji,
‒ Dział sprzedaży,
‒ Dział marketingu,
‒ Dział finansów,
‒ Dział projektowy,
‒ Magazyn.
W Szwecji Spółka prowadzi m.in. działalność produkcyjną we własnym zakresie, ale produkcję prowadzą dla niej także podmioty powiązane (…).
W kraju siedziby Spółka realizuje wszystkie inne funkcje - pozyskiwanie klientów, marketing, sprzedaż, zarządzanie zapasami, zarządzanie finansami, projektowanie i magazynowanie gotowych produktów.
W Szwecji Spółka posiada szereg aktywów dostosowanych do prowadzonej działalności - w szczególności:
‒ aktywa niematerialne - znaki towarowe, goodwill, projekty w toku,
‒ aktywa materialne - nieruchomości (w których zlokalizowana jest siedziba Spółki), ulepszenia w wynajętych obcych środkach trwałych, maszyny i urządzenia (w tym do produkcji jachtów), zapasy (surowców, półproduktów, komponentów) i narzędzia, samochody i inne urządzenia transportowe, komputery, meble, itp.
Podobną działalność jak w Szwecji, Spółka prowadzi również w Finlandii - gdzie zatrudnia około 200 pracowników.
- Jak długo współpracują Państwo ze spółką A Sp. z o. o. i jak długo planują Państwo współpracować z ww. spółką (w przybliżeniu)?
Współpraca trwa od 2017 r. Obecna umowa z A wygasa w (…) roku, ale planowane jest jej przedłużenie.
- Czy działalność s-ki A Sp. z o.o. w zakresie produkcji łodzi na Państwa rzecz jest działalnością pomocniczą w stosunku do działalności podstawowej realizowanej przez Państwa w Szwecji?
W ocenie Spółki, działalność A w zakresie produkcji łodzi na rzecz Spółki jest uzupełnieniem własnej działalności produkcyjnej prowadzonej przez Spółkę. Produkcja łodzi jest obok dystrybucji kluczowym zakresem działalność Spółki, dlatego nie można uznać działalności A w zakresie produkcji za pomocniczą. Należy wskazać, że w 2022 roku około 25% łodzi sprzedanych przez Spółkę została wyprodukowana przez A.
- Czy obecnie zlecają Państwo produkcję łodzi innym podmiotom niż A Sp. z o.o.?
Tak - Spółka zleca produkcję łodzi innym podmiotom - ze Szwecji i Finlandii.
- Czy obecnie s-ka A Sp. z o.o. świadczy usługi na rzecz innych kontrahentów niż Państwa Spółka?
Należy podkreślić, że na rzecz Spółki, A realizuje przede wszystkim dostawy towarów. A produkuje łodzie również dla innych podmiotów niż Spółka i zapewnia analogiczne wsparcie jak dla Spółki.
- Czy posiadają Państwo na terytorium Polski przedstawicieli/handlowców (osoby pozyskujące nowych klientów) lub inne osoby działające na podstawie udzielonego przez Państwa pełnomocnictwa (poza Podwykonawcą)?
Nie - Spółka nie posiada własnych przedstawicieli handlowych/handlowców w Polsce. Spółka posiada natomiast niezależnego dealera w Polsce (odrębna spółka, nie powiązana kapitałowo ze Spółką - która nabywa i sprzedaje łodzie).
Inne osoby działające w Polsce na podstawie pełnomocnictwa udzielonego przez Spółkę to doradca podatkowy prowadzący ewidencje VAT i składający deklaracje podatkowe (oraz Intrastat) dla Spółki. Działa on na podstawie pełnomocnictwa ogólnego w rozumieniu Ordynacji podatkowej, pełnomocnictw do składania deklaracji i Intrastat, itp. Zakres jego umocowania nie przekracza kwestii związanych z rozliczeniami podatkowymi/Intrastat, a ponadto zostanie zaangażowany w proces otwarcia rachunku bankowego (podpisanie umowy o rachunek bankowy na mocy pełnomocnictwa).
- Jakie środki trwałe posiadają Państwo na terytorium Polski?
Po dodatkowych ustaleniach wskazują Państwo, że jedyne środki trwałe posiadane przez Państwa w Polsce to wspomniane formy do produkcji oraz niektóre narzędzia do produkcji różnych części łodzi - używane do produkcji dla Spółki (przy czym A wykorzystuje do produkcji przede wszystkim własne urządzenia, maszyny i narzędzia).
- Czy posiadają Państwo bezpośrednią kontrolę nad zasobami technicznymi/rzeczowymi spółki A Sp. z o. o. wykorzystywanymi do produkcji łodzi na Państwa rzecz, w tym należy wskazać (opisać) na czym ta kontrola polega i w jaki sposób jest realizowana?
,
-
Czy mają Państwo wpływ na to jaka część zasobów technicznych/rzeczowych A Sp. z o. o. wykorzystana jest do produkcji łodzi na Państwa rzecz - jeśli tak, należy wskazać (opisać) na czym ten wpływ polega i w jaki sposób jest realizowany?
-
Czy mają Państwo bezpośrednią kontrolę nad zasobami osobowymi s-ki A Sp. z o. o. wykorzystywanymi do produkcji łodzi na Państwa rzecz - jeśli tak, należy wskazać/opisać na czym ta kontrola polega i w jaki sposób jest realizowana?
-
Czy mają Państwo wpływ na to jaka część zasobów osobowych s-ki A. Sp. z o.o. jest wykorzystana do produkcji łodzi na Państwa rzecz, w tym należy wskazać/opisać na czym ten wpływ polega i w jaki sposób jest realizowany?
A realizuje produkcję łodzi dla Spółki jako niezależny podmiot gospodarczy, który zgodnie z zawartą umową ma obowiązek wyprodukować łódź według zamówienia Spółki i przenieść jej własność na Spółkę. W związku z tym A jest odpowiedzialna za prawidłową organizację procesu produkcyjnego i alokację odpowiednich zasobów technicznych/rzeczowych i osobowych do tej produkcji - tak aby zrealizować zamówienia na łodzie zgodnie z projektem dostarczonym przez Spółkę. A wykorzystuje w tej działalności własne zasoby techniczne/rzeczowe i osobowe, zaś korzysta z niektórych narzędzi/form dostarczonych przez Spółkę tylko w związku z tym, że dotyczą one unikalnych rozwiązań Spółki, związanych z prawami własności przemysłowej Spółki i Spółka zachowuje prawo własności tych narzędzi/form, aby w przypadku np. egzekucji z majątku A, albo upadłości tej firmy Spółka zachowała kontrolę nad tego rodzaju środkami trwałymi. Spółka nie posiada w związku z tym bezpośredniej kontroli nad zasobami technicznymi/rzeczowymi czy osobowymi A wykorzystywanymi do produkcji łodzi dla Spółki i nie ma bezpośredniego wpływu na to jaka część tych zasobów jest wykorzystywana do produkcji łodzi dla Spółki.
Natomiast Podwykonawca zajmuje się weryfikacją jakości produkcji przez A. Jeżeli dostrzeże on jakieś nieprawidłowości w procesie produkcyjnym prowadzonym przez A, które prowadzą do wad w produktach wytworzonych dla Spółki, wówczas zgłasza on tego rodzaju problem do Spółki. Spółka z kolei w takich przypadkach wskazuje A na niezbędne zmiany w procesie produkcyjnym, aby zapewnić, że wyprodukowane łodzie będą zgodne z wymogami określonymi przez Spółkę.
-
Czy przestrzeń, w której A Sp. z o.o. przechowuje należące do Państwa towary (łodzie), jest określona, znana Państwu i przydzielona wyłącznie w celu zaspokojenia potrzeb Państwa Spółki przez okres obowiązywania umowy?
-
Czy decydują Państwo o rozmieszczeniu towarów w przydzielonej Państwu określonej przestrzeni?
Nie - Spółka o tym nie decyduje, nie ma takiej wydzielonej przestrzeni dla Spółki.
- Jakie usługi/świadczenia wchodzą w skład usług realizowanych przez A. Sp. z o.o. na Państwa rzecz w zakresie magazynowania/przechowywania towarów?
Usługi A obejmują przechowywanie łodzi wyprodukowanych i sprzedanych na rzecz Spółki przed ich wysyłką na zlecenie Spółki do wskazanych klientów / dealerów, a także pomoc w organizacji transportu łodzi do miejsc wskazanych przez Spółkę oraz dokonywanie odpraw celnych łodzi dla Spółki w przypadku gdy łodzie po okresie przechowywania są dostarczane przez Spółkę z Polski poza granice UE.
- Czy poza świadczeniami nabywanymi od A Sp. z o.o. oraz od Podwykonawcy nabywają Państwo na terytorium Polski inne usługi?
Poza usługami wymienionymi w pytaniu, Spółka nabywa de facto w Polsce usługi podatkowe/księgowe związane z rozliczeniami VAT/Intrastat w Polsce. Nabywa je od szwedzkiej firmy doradczej, która korzysta z podwykonawcy - polskiego doradcy podatkowego.
- Czy usługi nadzoru technicznego nad produkcją jachtów świadczone przez Podwykonawcę na Państwa rzecz stanowią usługi, do których ma zastosowanie art. 28b ustawy o VAT (tj. są to usługi do których nie stosuje się szczególnych zasad ustalania miejsca świadczenia usług na podstawie art. 28e, art. 28f ust. 1 i 1a, art. 28g ust. 1, art. 28i, art. 28j ust. 1 i 2 oraz art. 28n)?
Tak. Ponadto należy dodać, że Podwykonawca świadczy dla Spółki jeszcze usługi wsparcia przy rozpatrywaniu zgłoszeń gwarancyjnych od klientów (immanentnie związane z procesem nadzoru nad jakością produkcji). W związku z tym że nadzoruje on jakość procesu produkcji łodzi w Polsce dla Spółki, jest w stanie wesprzeć Spółkę w rozpatrywaniu zasadności zgłoszeń gwarancyjnych. Jest to również usługa, do której ma zastosowanie art. 28b ustawy o VAT.
- Czy usługi nadzoru technicznego nad produkcją jachtów nabyte od Podwykonawcy są przez Państwa wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych podatkiem VAT, które nie korzystają ze zwolnienia?
Tak - usługi te są nabywane w celu realizacji sprzedaży opodatkowanej VAT w Polsce, w celu realizacji wewnątrzwspólnotowych dostaw towarów z Polski, w celu sprzedaży eksportowej z Polski, a także w celu realizacji dostaw towarów, o których mowa w art. 86 ust. 8 pkt 1 ustawy o VAT.
Pytania
- Czy w świetle okoliczności opisanych w stanie faktycznym posiadają Państwo stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce dla potrzeb podatku od towarów i usług?
- Czy usługi nabywane przez Państwa od Podwykonawcy podlegają opodatkowaniu VAT-em w Polsce, czy też miejscem ich opodatkowania będzie Szwecja i ma do nich zastosowanie tzw. odwrotne obciążenie VAT?
- Czy w konsekwencji Podwykonawca powinien doliczać polski VAT do faktur wystawianych na Państwa w związku ze świadczeniem opisanych usług?
- Czy Państwa Spółka jest uprawniona do odliczenia podatku VAT zawartego w fakturach od Podwykonawcy w odniesieniu do opisanych wyżej świadczeń (usługi nadzoru technicznego)?
Stanowisko Zainteresowanych w sprawie ostatecznie sformułowane w uzupełnieniu wniosku
Państwa zdaniem:
Ad 1
Spółka nie posiada stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce.
Ad 2 i 3
Miejsce świadczenia usług wykonywanych przez Podwykonawcę dla Państwa określa art. 28b ustawy o VAT, a w związku z brakiem posiadania stałego miejsca prowadzenia działalności w Polsce przez Państwa, miejscem świadczenia tych usług jest Szwecja - kraj siedziby nabywcy usługi, a zatem usługi te podlegają opodatkowaniu w Szwecji.
Państwa zdaniem, Podwykonawca nie powinien doliczać polskiego podatku VAT na fakturach dla Spółki za świadczone przez siebie usługi nadzoru technicznego nad produkcją jachtów.
Ad 4
W związku z powyższym Państwa Spółka nie jest uprawniona do odliczenia VAT od ww. usług.
Gdyby jednak organ powołany do wydania interpretacji uznał (nieprawidłowo Państwa zdaniem), że usługi Podwykonawcy podlegają VAT - em w Polsce to należałoby uznać, że Państwa Spółka jest uprawniona do odliczenia VAT uwzględnionego na fakturze.
Uzasadnienie stanowiska
Do pytania nr 1
W myśl art. 11 rozporządzenia wykonawczego Rady (UE) nr 282/2011 z dnia 15 marca 2011: „stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej” oznacza dowolne miejsce - inne niż miejsce siedziby działalności gospodarczej podatnika - które charakteryzuje się wystarczającą stałością oraz odpowiednią strukturą w zakresie zaplecza personalnego i technicznego, by umożliwić mu odbiór i wykorzystywanie usług świadczonych do własnych potrzeb tego stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej.
Państwa Spółka nie posiada w Polsce żadnego zaplecza personalnego (brak jakiegokolwiek personelu w Polsce), ani technicznego (brak środków trwałych czy jakichkolwiek lokali/nieruchomości w Polsce) - to dowodzi, że nie mają Państwo stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. Jednocześnie Państwa Spółka jest zarejestrowanym podatnikiem VAT w Polsce - ale tylko dlatego że w Polsce posiada towary, które sprzedaje z Polski do klientów w Polsce i zagranicą. Jak jednak wyraźnie wskazuje art. 11 ust. 3 ww. rozporządzenia Rady UE „fakt posiadania numeru identyfikacyjnego VAT sam w sobie nie jest wystarczający, by uznać, że podatnik posiada stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej”.
Również fakt posiadania towarów w Polsce nie sprawia, że Państwa Spółka posiada stałe miejsce prowadzenia działalności w Polsce. Wniosek ten potwierdza wiele interpretacji MF - przykładowo cytujemy fragment interpretacji wydanej przez Dyrektora IS w Warszawie z 11 lipca 2014 r. (IPPP3/443-301/14-4/JK): „Analizując powyższe przepisy oraz biorąc pod uwagę przedstawiony we wniosku opis sprawy należy stwierdzić, że sam fakt zarejestrowania się Spółki dla celów VAT w Polsce nie implikuje posiadania przez nią stałego miejsca prowadzenia działalności w kraju, w rozumieniu przepisów o VAT. Zarejestrowanie dla celów VAT w Polsce nie może być utożsamiane z ustanowieniem stałego miejsca prowadzenia działalności na terytorium kraju, gdyż nie pociąga to za sobą przeniesienia na stałe ani zaplecza technicznego ani personelu, które zapewniłyby permanentną i niezależną działalność Spółki w kraju. Wnioskodawca nie posiada na terytorium kraju własnego zaplecza materialnego w postaci magazynów, nie zatrudnia również własnych pracowników. Wnioskodawca nabywa od spółki polskiej jedynie kompleksową usługę magazynowania obejmującą również np. obsługę, załadunek i rozładunek towarów. Wszystkie decyzje dotyczące dostaw towarów mających miejsce na terytorium Polski będą podejmowane przez Spółkę w jej miejscu siedziby, tj. w Wielkiej Brytanii. Zatem, pomimo tego, że Spółka będzie wykonywała czynności opodatkowane w Polsce dla których będzie zarejestrowana dla celów VAT, to struktura jaką posiada nie pozwala na uznanie, że posiada na terytorium kraju stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej.”
Mają Państwo pełną świadomość orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w kwestii pojęcia stałego miejsca prowadzenia działalności. W szczególności znane jest Państwu orzeczenie w sprawie C-605/12 (Welmory), gdzie wskazano m.in. „Pierwszy podatnik mający siedzibę działalności gospodarczej w jednym państwie członkowskim, który korzysta z usług świadczonych przez drugiego podatnika mającego siedzibę w innym państwie członkowskim, powinien być uważany za posiadającego w tym innym państwie członkowskim „stałe miejsce prowadzenia działalności” w rozumieniu art. 44 dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej, zmienionej dyrektywą Rady 2008/8/WE z dnia 12 lutego 2008 r., w celu określenia miejsca opodatkowania tych usług, jeżeli to stałe miejsce charakteryzuje się wystarczającą stałością oraz odpowiednią strukturą w zakresie zaplecza personalnego i technicznego, by umożliwić mu odbiór usług i wykorzystywanie ich do celów jego działalności gospodarczej (`(...)`)”.
Orzeczenie to zawiera m.in. stwierdzenia, zgodnie z którymi zaplecze personalne i techniczne może nie być własnością podatnika, dla którego oceniamy fakt posiadania stałego miejsca prowadzenia działalności. Jednak kluczowe jest, czy to zaplecze jest wystarczające by umożliwić odbiór usług i wykorzystywanie ich do celów działalności gospodarczej podatnika.
Nie sposób uznać, że Państwa zapleczem personalnym i technicznym w Polsce jest zaplecze producenta jachtów, czy spółki A Sp. z o.o. Nawet jeśli jednak przyjąć, że zaplecze personalne i techniczne A., czy Podwykonawcy w Polsce może być uznane za Państwa zaplecze personalne i techniczne, to aby stwierdzić że decyduje ono o istnieniu stałego miejsca prowadzenia działalności w Polsce niezbędne byłoby, aby to zaplecze umożliwiało odbiór nabywanych usług i wykorzystanie ich do prowadzenia działalności gospodarczej przez Państwa. Natomiast Państwo w Polsce jedynie nabywają towary (jachty) i korzystają z usług magazynowania towarów wyprodukowanych przez Spółkę A Sp. z o.o.
Należy tu przytoczyć punkty od 59 do 63 wspomnianego orzeczenia TSUE:
„59. Aby spółkę cypryjską, w okolicznościach takich jak w sprawie głównej, można było uważać za posiadającą stałe miejsce prowadzenia działalności w rozumieniu art. 44 dyrektywy VAT, powinna ona dysponować w Polsce przynajmniej strukturą charakteryzującą się wystarczającą stałością, umożliwiającą, w zakresie zaplecza personalnego i technicznego, w Polsce odbiór i wykorzystywanie usług świadczonych przez spółkę polską do własnych potrzeb działalności gospodarczej, czyli zarządzania danym systemem aukcji elektronicznych, a także emisji i sprzedaży „bidów”.
60. Działalność gospodarcza prowadzona przez spółkę cypryjską, będąca przedmiotem postępowania głównego, polega na zarządzaniu systemem aukcji elektronicznych i obejmuje udostępnianie przez spółkę polską internetowej strony aukcyjnej oraz emisję i sprzedaż „bidów” klientom w Polsce. Okoliczność, że taka działalność może być wykonywana bez zapotrzebowania na faktyczne zaplecze personalne i techniczne na terytorium polskim, nie jest decydująca. Mimo jej szczególnego charakteru taka działalność gospodarcza wymaga przynajmniej odpowiedniej struktury, w szczególności w zakresie zaplecza personalnego i technicznego, takiego jak wyposażenie informatyczne, serwery i odpowiednie oprogramowanie.
61. W uwagach na piśmie i podczas rozprawy spółka polska podniosła, że infrastruktura udostępniona przez nią spółce cypryjskiej nie umożliwia tej ostatniej odbioru i wykorzystywania, do celów jej działalności gospodarczej, usług świadczonych jej przez rzeczoną spółkę polską. Według tej ostatniej zaplecze personalne i techniczne do celów działalności gospodarczej wykonywanej przez spółkę cypryjską, takie jak serwery informatyczne, oprogramowanie i obsługa informatyczna, a także system do zawierania. umów z konsumentami i otrzymywania wpływów od nich, znajdują się poza terytorium polskim. Te okoliczności faktyczne nie zostały zbadane w ramach postępowania głównego.
62. Do wyłącznej kompetencji sądu krajowego należy zbadanie takich informacji w celu oceny, czy spółka cypryjska dysponuje w Polsce niezbędnym zapleczem personalnym i technicznym umożliwiającym jej odbiór usług świadczonych przez spółkę polską i wykorzystywanie ich do zarządzania i prowadzenia internetowej strony aukcyjnej, a także do emisji i sprzedaży „bidów”.
63. Gdyby okoliczności faktyczne podnoszone przez spółkę polską okazały się prawdziwe, sąd odsyłający musiałby dojść do wniosku, że spółka cypryjska nie dysponuje w Polsce stałym miejscem prowadzenia działalności, bowiem nie ma koniecznej infrastruktury umożliwiającej jej odbiór usług świadczonych przez spółkę polską i wykorzystywanie ich do celów jej działalności gospodarczej.
64. Okoliczność, że działalność gospodarcza dwóch spółek związanych umową współpracy tworzy ekonomicznie nierozerwalną całość, a z jej rezultatów korzystają zasadniczo konsumenci w Polsce, nie ma znaczenia przy stwierdzeniu, czy spółka cypryjska posiada stałe miejsce prowadzenia działalności w Polsce. Jak bowiem słusznie podkreśliły spółka polska, rząd cypryjski i Komisja Europejska, należy odróżnić usługi świadczone przez spółkę polską na rzecz spółki cypryjskiej od usług świadczonych przez tę ostatnią na rzecz konsumentów w Polsce.
Chodzi o odrębne świadczenie usług, które podlegają różnym systemom VAT.”
Przekładając przytoczony tok rozumowania na Państwa sytuację należy wskazać, że:
a) aby uznać Spółkę za posiadającą stałe miejsce prowadzenia działalności w Polsce powinna ona dysponować w Polsce przynajmniej strukturą charakteryzującą się wystarczającą stałością, umożliwiającą, w zakresie zaplecza personalnego i technicznego w Polsce odbiór i wykorzystywanie usług świadczonych przez spółkę polską do własnych potrzeb działalności gospodarczej, czyli sprzedaży jachtów wypoczynkowych;
b) Państwa działalność polega na sprzedaży jachtów wypoczynkowych. Działalność ta polega więc na zawieraniu umów sprzedaży towarów z klientami. Personel spółki A ani Podwykonawcy oraz jego zaplecze techniczne w żaden sposób nie umożliwiają realizacji tych podstawowych czynności realizowanych w ramach działalności gospodarczej prowadzonej przez Państwa w Szwecji;
c) Ponadto Państwa Spółka nie posiada w Polsce infrastruktury umożliwiającej jej odbiór usług świadczonych przez spółkę polską i wykorzystywanie ich do celów jej działalności gospodarczej. Natomiast fakt posiadania przez Państwa minimalnych środków technicznych niezbędnych do prowadzenia działalności (formy do produkcji jachtów) nie skutkuje powstaniem stałego miejsca prowadzenia działalności.
Analogicznie współpraca z Podwykonawcą nie konstytuuje stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej Państwa w Polsce. Wykonuje on jedynie ograniczony zakres czynności dla Państwa - związany z nadzorowaniem procesu produkcyjnego i zapewnieniem, że nabywane przez Państwa jachty są właściwej jakości.
Posiadane przez Państwa w Polsce środki trwałe - formy do produkcji kadłubów łodzi, również w Państwa ocenie nie pozwalają na uznanie, iż posiadają Państwo w Polsce stałe miejsce prowadzenia działalności. Zostały one powierzone do używania zewnętrznemu podmiotowi i nie są one faktycznie używane przez Państwa.
W konsekwencji, biorąc pod uwagę powyższe, nie są spełnione przez Państwa kryteria posiadania minimalnego rozmiaru działalności charakteryzującej się określonym poziomem stałości, w której ma miejsce obecność zasobów ludzkich i technicznych, koniecznych do prowadzenia działalności gospodarczej podatnika. Państwo prowadzą bowiem swą działalność w Szwecji i tam posiadają wszelkie zasoby związane z tą działalnością - zarówno osobowe, jak i rzeczowe.
Tym samym należy stwierdzić, że Państwa Spółka nie posiada w Polsce stałego miejsca prowadzenia działalności.
Do pytania nr 2 i 3
W przypadku świadczenia usług, istotnym dla prawidłowego rozliczenia podatku od towarów i usług jest określenie charakteru danej czynności a co za tym idzie, miejsca świadczenia usługi. Od poprawności określenia miejsca świadczenia zależeć będzie, czy dane świadczenie będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w Polsce, czy też nie.
Stosownie do art. 28a ustawy, na potrzeby stosowania ww. rozdziału:
- ilekroć jest mowa o podatniku - rozumie się przez to:
a) podmioty, które wykonują samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w art. 15 ust. 2, lub działalność gospodarczą odpowiadającą tej działalności, bez względu na cel czy rezultat takiej działalności, z uwzględnieniem art. 15 ust. 6,
b) osobę prawną niebędącą podatnikiem na podstawie lit. a, która jest zidentyfikowana lub obowiązana do identyfikacji do celów podatku lub podatku od wartości dodanej;
- podatnika, który prowadzi również działalność lub dokonuje transakcji nieuznawanych za podlegające opodatkowaniu dostawy towarów lub świadczenia usług zgodnie z art. 5 ust. 1, uznaje się za podatnika w odniesieniu do wszystkich świadczonych na jego rzecz usług.
Wskazany powyżej art. 28a ustawy wprowadza drugą definicję podatnika do ustawy. Definicja ta ma zastosowanie tylko w przypadku ustalenia miejsca świadczenia usług. Podatnikiem według tej regulacji jest osoba wykonująca samodzielnie działalność gospodarczą. Ustawodawca odwołuje się w tym celu do definicji działalności gospodarczej ustalonej w art. 15 ust. 2 ustawy. Za podatników są uznawane również podmioty wykonujące działalność gospodarczą zgodnie z regulacjami innych państw członkowskich oraz państw trzecich.
Natomiast zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 28b ust. 1 ustawy, miejscem świadczenia usług w przypadku świadczenia usług na rzecz podatnika jest miejsce, w którym podatnik będący usługobiorcą posiada siedzibę działalności gospodarczej, z zastrzeżeniem ust. 2-4 oraz art. 28e, art. 28f ust. 1 i 1a, art. 28g ust. 1, art. 28i, art. 28j ust. 1 i 2 oraz art. 28n.
Z niniejszych przepisów ustawy wynika zatem, że co do zasady, usługa świadczona na rzecz podatnika inna niż wskazana w art. 28e, art. 28f ust. 1 i 1a, art. 28g ust. 1, art. 28i, art. 28j ust. 1 i 2 oraz art. 28n ustawy podlega opodatkowaniu w miejscu siedziby działalności gospodarczej usługobiorcy, chyba że jest świadczona dla stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej usługobiorcy, które znajduje się w innym miejscu niż jego siedziba działalności gospodarczej, wówczas miejscem świadczenia tej usługi jest stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej, dla którego ta usługa jest świadczona.
Mając na uwadze przedstawione okoliczności sprawy oraz obowiązujące przepisy prawa podatkowego stwierdzić należy, że w analizowanym przypadku miejscem świadczenia a zarazem opodatkowania usług związanych z nadzorem technicznym na Państwa rzecz na podstawie art. 28b ust. 1 ustawy jest terytorium Szwecji. W przedmiotowej sprawie Państwa Spółka jest spółką z siedzibą w Szwecji. Jednocześnie, jak ustalono powyżej, nie posiadają Państwo w Polsce stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej.
Tym samym miejscem świadczenia, a zarazem opodatkowania usługi świadczonej przez Podwykonawcę jest Szwecja.
Do pytania nr 4
Zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124.
W myśl art. 86 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy, kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu nabycia towarów i usług.
Z powyższego wynika, że prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje podatnik podatku od towarów i usług oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do czynności opodatkowanych.
Jednocześnie w art. 88 ustawy o VAT określono katalog przypadków, w których prawo do odliczenia VAT nie przysługuje. Zgodnie z art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy, prawo to w szczególności nie przysługuje, gdy transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku.
W analizowanym przypadku usługi wykonywane przez Podwykonawcę nie podlegają opodatkowaniu w Polsce, gdyż miejscem ich świadczenia jest Szwecja. Zatem z tego powodu nie przysługuje Państwu prawo do odliczenia VAT naliczonego wynikającego z tych faktur, mimo że jest on związany z Państwa działalnością opodatkowaną VAT w Polsce.
Gdyby jednak uznać, że usługi te podlegają opodatkowaniu w Polsce - z uwagi na ich związek z posiadaniem przez Państwa stałego miejsca prowadzenia działalności (którego jednak w Państwa ocenie Państwo nie posiadają) w Polsce, to mieliby Państwo prawo do odliczenia VAT naliczonego z tych faktur.
Ocena stanowiska
Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest prawidłowe.
Uzasadnienie interpretacji indywidualnej
Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2022 r. poz. 931 ze zm.) zwanej dalej ustawą:
Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają:
-
odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju;
-
eksport towarów;
-
import towarów na terytorium kraju;
-
wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju;
-
wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.
Z powołanego przepisu wynika tzw. zasada terytorialności, zgodnie z którą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają wymienione czynności, ale tylko w sytuacji, gdy miejscem ich świadczenia jest terytorium kraju.
W myśl definicji zawartej w art. 2 pkt 1 ustawy:
Ilekroć w dalszych przepisach jest mowa o terytorium kraju - rozumie się przez to terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z zastrzeżeniem art. 2a.
Artykuł 7 ust. 1 ustawy stanowi, że:
Przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (`(...)`).
Na mocy art. 2 pkt 6 ustawy:
Ilekroć w dalszych przepisach jest mowa o towarach - rozumie się przez to rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.
Natomiast w myśl art. 8 ust. 1 ustawy:
Przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 (…).
Stosownie do art. 28a ustawy, na potrzeby stosowania ww. rozdziału:
- Ilekroć jest mowa o podatniku - rozumie się przez to:
a. podmioty, które wykonują samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w art. 15 ust. 2, lub działalność gospodarczą odpowiadającą tej działalności, bez względu na cel czy rezultat takiej działalności, z uwzględnieniem art. 15 ust. 6,
b. osobę prawną niebędącą podatnikiem na podstawie lit. a, która jest zidentyfikowana lub obowiązana do identyfikacji do celów podatku lub podatku od wartości dodanej;
- podatnika, który prowadzi również działalność lub dokonuje transakcji nieuznawanych za podlegające opodatkowaniu dostawy towarów lub świadczenia usług zgodnie z art. 5 ust. 1, uznaje się za podatnika w odniesieniu do wszystkich świadczonych na jego rzecz usług.
Wskazany art. 28a ustawy, wprowadza drugą definicję podatnika do ustawy, która ma zastosowanie tylko w przypadku ustalenia miejsca świadczenia usług. Podatnikiem według tej regulacji jest osoba wykonująca samodzielnie działalność gospodarczą. Ustawodawca odwołuje się w tym celu do definicji działalności gospodarczej określonej w art. 15 ust. 2 ustawy. Za podatników są uznawane również podmioty wykonujące działalność gospodarczą zgodnie z regulacjami innych państw członkowskich oraz państw trzecich.
Przy czym, zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 28b ust. 1 ustawy:
Miejscem świadczenia usług w przypadku świadczenia usług na rzecz podatnika jest miejsce, w którym podatnik będący usługobiorcą posiada siedzibę działalności gospodarczej, z zastrzeżeniem ust. 2-4 oraz art. 28e, art. 28f ust. 1 i 1a, art. 28g ust. 1, art. 28i, art. 28j ust. 1 i 2 oraz art. 28n.
Jednocześnie, jak stanowi ust. 2 art. 28b ustawy:
W przypadku, gdy usługi są świadczone dla stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej podatnika, które znajduje się w innym miejscu niż jego siedziba działalności gospodarczej, miejscem świadczenia tych usług jest to stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej.
Z niniejszych przepisów ustawy wynika zatem, że co do zasady, usługa świadczona na rzecz podatnika w rozumieniu art. 28a ustawy inna niż wskazana w art. 28e, art. 28f ust. 1 i 1a, art. 28g ust. 1, art. 28i, art. 28j ust. 1 i 2 oraz art. 28n ustawy podlega opodatkowaniu w miejscu siedziby działalności gospodarczej usługobiorcy, chyba że jest świadczona dla stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej usługobiorcy, które znajduje się w innym miejscu niż jego siedziba działalności gospodarczej, wówczas miejscem świadczenia tej usługi jest stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej, dla którego ta usługa jest świadczona.
Zgodnie z art. 106a pkt 2 lit. a) ustawy:
Przepisy rozdziału 1 działu XI „Dokumentacje” stosuje się do dostawy towarów i świadczenia usług dokonywanych przez podatnika posiadającego na terytorium kraju siedzibę działalności gospodarczej lub stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej, z którego dokonywane są te czynności, a w przypadku braku na terytorium kraju siedziby działalności gospodarczej oraz stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej - posiadającego na terytorium kraju stałe miejsce zamieszkania albo zwykłe miejsce pobytu, z którego dokonywane są te czynności, w przypadku gdy miejscem świadczenia jest terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium kraju, a osobą zobowiązaną do zapłaty podatku od wartości dodanej jest nabywca towaru lub usługobiorca i faktura dokumentująca te czynności nie jest wystawiana przez tego nabywcę lub usługobiorcę w imieniu i na rzecz podatnika.
W myśl art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy:
Podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą sprzedaż, a także dostawę towarów i świadczenie usług, o których mowa w art. 106a pkt 2, dokonywane przez niego na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem.
Dane, które powinna zawierać faktura, zostały wskazane w art. 106e ust. 1 ustawy, gdzie w punktach 10, 12-14 wymieniono:
‒ kwoty wszelkich opustów lub obniżek cen, w tym w formie rabatu z tytułu wcześniejszej zapłaty, o ile nie zostały one uwzględnione w cenie jednostkowej netto (pkt 10),
‒ stawkę podatku albo stawkę podatku od wartości dodanej w przypadku korzystania z procedur szczególnych, o których mowa w dziale XII w rozdziałach 6a, 7 i 9 (pkt 12),
‒ sumę wartości sprzedaży netto, z podziałem na sprzedaż objętą poszczególnymi stawkami podatku i sprzedaż zwolnioną od podatku (pkt 13),
‒ kwotę podatku od sumy wartości sprzedaży netto, z podziałem na kwoty dotyczące poszczególnych stawek podatku (pkt 14).
Przy czym, w myśl art. 106e ust. 5 pkt 1 ustawy:
Faktura może nie zawierać w przypadku, o którym mowa w art. 106a pkt 2 lit. a - danych określonych w ust. 1 pkt 10 i 12-14.
Natomiast zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy:
W zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124.
Stosownie do art. 86 ust. 2 pkt 1 lit. a) ustawy:
Kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu nabycia towarów i usług.
Z treści art. 86 ustawy, wynika, że prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje podatnik podatku od towarów i usług oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Warunkiem umożliwiającym podatnikowi skorzystanie z prawa do odliczenia podatku naliczonego jest związek zakupów z wykonywanymi czynnościami opodatkowanymi. Przedstawiona zasada wyklucza możliwość obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego związanego z usługami i towarami, które nie są w ogóle wykorzystywane do czynności opodatkowanych, czyli w przypadku ich wykorzystywania do czynności zwolnionych od podatku VAT oraz niepodlegających temu podatkowi.
Przy czym, ustawodawca stworzył podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego w całości lub w części, pod warunkiem spełnienia przez niego zarówno przesłanek pozytywnych, wynikających z art. 86 ust. 1 ustawy oraz niezaistnienia przesłanek negatywnych, określonych w art. 88 ustawy. Ten ostatni przepis określa listę wyjątków, które pozbawiają podatnika prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.
I tak, zgodnie z art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy:
Nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne w przypadku gdy transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku.
Z treści wniosku wynika, że jesteście Państwo podmiotem gospodarczym z siedzibą w Szwecji. Jesteście Państwo zarejestrowanym podatnikiem w Szwecji oraz jesteście zarejestrowani na potrzeby VAT w Polsce jako podatnik VAT czynny.
Państwa działalność polega na produkcji łodzi rekreacyjnych.
W Polsce współpracują Państwo z polską stocznią A Sp. z o.o., od której nabywają Państwo łodzie oraz z Podwykonawcą, który sprawuje nadzór nad produkcją łodzi przez spółkę A Sp. z o.o.
Ad 1
Państwa wątpliwości dotyczą m.in. ustalenia czy posiadają Państwo w Polsce stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej.
Odnosząc się do przedstawionej kwestii należy wskazać, że dla ujednolicenia stosowanych zasad dotyczących miejsca opodatkowania transakcji podlegających opodatkowaniu definicja „stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej” została zawarta w Rozporządzeniu Wykonawczym Rady (UE) Nr 282/2011 z 15 marca 2011 r. ustanawiającego środki wykonawcze do dyrektywy 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 77 z 23.03.2011 str.1 ze zm.) zwanego dalej „rozporządzeniem 282/2011”.
Z części wstępnej (preambuły) - punkt (4) wynika, że podstawowym celem niniejszego rozporządzenia 282/2011 jest zapewnienie jednolitego stosowania obecnego systemu VAT, poprzez określenie przepisów wykonawczych do dyrektywy 2006/112/WE, w szczególności w odniesieniu do podatników, dostawy towarów i świadczenia usług oraz miejsca transakcji podlegających opodatkowaniu. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w art. 5 ust. 4 Traktatu o Unii Europejskiej niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tego celu. Przyjęcie rozporządzenia, jako wiążącego i mającego bezpośrednie zastosowanie we wszystkich państwach członkowskich, w sposób najpełniejszy zapewnia jednolite stosowanie.
Natomiast w punkcie (14) stwierdzono, że:
Aby zapewnić jednolite stosowanie zasad dotyczących miejsca dokonania transakcji podlegających opodatkowaniu, należy wyjaśnić pojęcia, takie jak: siedziba działalności gospodarczej podatnika, stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej, stałe miejsce zamieszkania oraz zwykłe miejsce pobytu. Stosowanie możliwie jak najbardziej precyzyjnych i obiektywnych kryteriów powinno ułatwić stosowanie tych pojęć w praktyce; należy przy tym uwzględniać orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości.
W myśl art. 11 ust. 1 rozporządzenia 282/2011:
Na użytek stosowania art. 44 dyrektywy 2006/112/WE „stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej” oznacza dowolne miejsce - inne niż miejsce siedziby działalności gospodarczej podatnika, o którym mowa w art. 10 niniejszego rozporządzenia - które charakteryzuje się wystarczającą stałością oraz odpowiednią strukturą w zakresie zaplecza personalnego i technicznego, by umożliwić mu odbiór i wykorzystywanie usług świadczonych do własnych potrzeb tego stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej.
Zgodnie z art. 11 ust. 2 rozporządzenia 282/2011:
Na użytek stosowania następujących artykułów stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej oznacza dowolne miejsce - inne niż miejsce siedziby działalności gospodarczej podatnika, o którym mowa w art. 10 niniejszego rozporządzenia - które charakteryzuje się wystarczającą stałością oraz odpowiednią strukturą w zakresie zaplecza personalnego i technicznego, by umożliwić mu świadczenie usług, które wykonuje:
‒ art. 45 dyrektywy 2006/112/WE;
‒ począwszy od 1 stycznia 2013 r. - art. 56 ust. 2 akapit drugi dyrektywy 2006/112/WE;
‒ do 31 grudnia 2014 r. - art. 58 dyrektywy 2006/112/WE;
‒ art. 192a dyrektywy 2006/112/WE.
Jak stanowi art. art. 11 ust. 3 rozporządzenia 282/2011:
Fakt posiadania numeru identyfikacyjnego VAT sam w sobie nie jest wystarczający, by uznać, że podatnik posiada stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej.
Na podstawie art. 53 ust. 1 rozporządzenia 282/2011:
Na użytek stosowania art. 192a dyrektywy 2006/112/WE stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej podatnika jest brane pod uwagę wyłącznie wtedy, gdy charakteryzuje się ono wystarczającą stałością oraz odpowiednią strukturą w zakresie zaplecza personalnego i technicznego, by umożliwić mu dokonanie dostawy towarów lub świadczenie usług, w których uczestniczy.
Przy wykładni pojęcia „stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej”, odwołując się do orzeczeń TSUE, należy wskazać, że o ww. miejscu można mówić jeżeli występuje odpowiednia struktura w zakresie zaplecza personalnego i technicznego, niezbędna do prowadzenia działalności gospodarczej oraz istnieje pewna minimalna skala działalności gospodarczej, która pozwala na uznanie, że działalność podatnika w tym miejscu nie jest prowadzona w sposób okresowy, jak również działalność z tego miejsca jest prowadzona w sposób samodzielny w stosunku do działalności siedziby przedsiębiorstwa. W tym zakresie aktualne jest orzecznictwo TSUE, m.in. wyrok C-168/84 Gunter Berkholz, C-231/94 Faaborg-Gelting Linien A/S, C-190/95 ARO Lease By, C-260/95 Commissioners of Customs and Excise v. DFDS A/S, C-390/96 Lease Plan Luxembourg SA, jak również powołany przez Państwa wyrok C-605/12 Welmory Sp. z o.o.
Z uwagi na definicję stałego miejsca prowadzenia działalności wynikającą z rozporządzenia 282/2011, utrwalone orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz polskich sądów administracyjnych, można wymienić kilka przesłanek, których zaistnienie powoduje, że można mówić o „stałym miejscu prowadzenia działalności”. Jak wynika z samej nazwy „stały”, to trwale związany z danym miejscem, nieprzenośny, niezmienny. Powyższe wskazuje, że stałe miejsce prowadzenia działalności charakteryzować się musi pewnym określonym stopniem zaangażowania, które pozwala na uznanie, że działalność nie jest prowadzona w tym miejscu w sposób przemijający, czy też okresowy. Konieczna jest zatem pewna określona minimalna skala działalności, która stanowi zewnętrzną oznakę, że działalność w tym miejscu prowadzona jest stale. Zaangażowanie, o którym mowa powinno również przybrać konkretny wymiar osobowo-rzeczowy, pozwalający na świadczenie usług w sposób niezależny. Innymi słowy, dla uznania, że określone miejsce prowadzenia działalności ma charakter stały, konieczne jest istnienie w tym miejscu infrastruktury technicznej oraz personelu ludzkiego, który samodzielnie może świadczyć określone czynności. Taka osobowo-rzeczowa struktura w stałym miejscu prowadzenia działalności powinna występować w sposób stały, tzn. powtarzalny i nieprzemijający.
Pojęcie stałego miejsca prowadzenia działalności nie sposób również rozpatrywać w oderwaniu od definicji działalności gospodarczej, o której mowa w art. 15 ust. 2 ustawy. Zgodnie z tym przepisem:
Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.
Z uwagi na kryteria wskazane w powołanym przepisie, stwierdzić należy, że podmiot posiada stałe miejsce prowadzenia działalności na terytorium kraju, jeżeli przy wykorzystaniu na jego terytorium infrastruktury oraz personelu, w sposób zorganizowany oraz ciągły, prowadzi działalność, w ramach której dokonuje czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług. Przyjąć zatem należy, że infrastruktura techniczna i zaangażowanie osobowe musi pozostawać w ścisłym związku z dokonywaniem czynności podlegających opodatkowaniu. Zatem koniecznym jest, dla uznania za stałe miejsce prowadzenia działalności, aby to miejsce nie tylko wykorzystywało towary i usługi, lecz także samo mogło wykonywać czynności podlegające opodatkowaniu zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy. Przy czym, nie jest konieczne dla uznania działalności podmiotu za stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce, aby przy wykorzystaniu wystarczających środków podmiot sam świadczył usługi czy też dokonywał dostaw towarów. Ważne jest również aby stworzona struktura działalności podmiotu miała możliwość odbioru i korzystania z usług dostarczonych na własne potrzeby.
Jednocześnie do przyjęcia stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej w danym państwie nie jest konieczne posiadanie własnego zaplecza personalnego i technicznego, podatnikowi musi jednak przysługiwać - na podstawie wymogu wystarczającej stałości miejsca działalności - porównywalna kontrola nad zapleczem personalnym i technicznym.
Na podstawie wymienionych przesłanek można uznać, że jeżeli dany podmiot posiada w danym państwie personel oraz strukturę (w tym infrastrukturę techniczną), cechującą się odpowiednią stałością, to posiada stałe miejsce prowadzenia działalności w tym państwie. Bez znaczenia pozostaje natomiast - co należy podkreślić - czy są to pracownicy zatrudnieni bezpośrednio przez ten podmiot, czy też „własna” infrastruktura. Orzecznictwo TSUE wskazuje bowiem, że także korzystanie z zasobów ludzkich i technicznych innego podmiotu może prowadzić do powstania stałego miejsca prowadzenia działalności w innym kraju.
Przenosząc powyższe ustalenia na grunt rozpoznawanej sprawy należy uznać, że nie posiadają Państwo stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce ponieważ nie zorganizowali Państwo na terytorium Polski odpowiednich zasobów umożliwiających samodzielne prowadzenie działalności w kraju.
Z wniosku wynika, że prowadzą Państwo działalność gospodarczą polegającą na produkcji i sprzedaży jachtów motorowych w Szwecji, gdzie zatrudniają Państwo ok. 240 pracowników (w działach produkcji, sprzedaży, marketingu, finansów, w dziale projektowym oraz w magazynie). Podobną działalność jak w Szwecji prowadzą Państwo w Finlandii, gdzie zatrudniają około 200 pracowników. Oprócz działalności produkcyjnej wykonywanej we własnym zakresie w Szwecji, zlecają Państwo produkcję innym podmiotom ze Szwecji i Finlandii (przykładowo w Szwecji łodzie produkuje dla Państwa (…)).
W 2017 r. zawarli Państwo umowę z polską stocznią A Sp. z o.o. (A). Umowa obowiązuje do 2025 roku, przy czym planowane jest jej przedłużenie. Działalność A w zakresie produkcji łodzi na Państwa rzecz jest uzupełnieniem prowadzonej przez Państwa własnej działalności produkcyjnej.
W ramach podjętej współpracy kupują Państwo od spółki A gotowe łodzie, które następnie sprzedają Państwo klientom głównie spoza Polski.
A produkuje łodzie zgodnie ze złożonym zamówieniem, na podstawie opracowanych przez Państwa szczegółowych projektów (Państwo są autorem i właścicielem projektów łodzi). Przy tym, sprzedają Państwo spółce A (w ramach dostaw wewnątrzwspólnotowych spoza Polski) niektóre elementy wyposażenia łodzi np. silniki, które A instaluje w łodziach produkowanych dla Państwa. Ponadto powierzają Państwo spółce A niektóre narzędzia/formy do produkcji (z uwagi na unikalne rozwiązania związane z Państwa prawami własności przemysłowej). Niemniej jednak zachowują Państwo prawo własności tych narzędzi/form, aby w przypadku np. egzekucji z majątku A (albo upadłości tej firmy) zachować kontrolę nad ww. środkami trwałymi. Poza wskazanymi powyżej narzędziami/formami - do realizacji zamówienia A wykorzystuje własne zasoby techniczne/rzeczowe (urządzenia, maszyny i narzędzia) jak również osobowe. A odpowiada za prawidłową organizację procesu produkcyjnego oraz alokację odpowiednich zasobów technicznych/rzeczowych i osobowych niezbędnych do produkcji. W niektórych przypadkach, wyprodukowane i sprzedane Państwu łodzie są przechowywane przez A do czasu ich wysyłki do wskazanych przez Państwa klientów/dealerów. Przy czym, przestrzeń, w której przechowywane są należące do Państwa łodzie nie jest wydzielona wyłącznie w celu zaspokojenia Państwa potrzeb i nie decydują Państwo o rozmieszczeniu towarów.
Usługi A obejmują również pomoc w organizacji transportu łodzi do miejsc wskazanych przez Państwa oraz dokonywanie odpraw celnych łodzi dla Państwa w przypadku gdy łodzie, po okresie przechowywania, są dostarczane przez Państwa z Polski poza UE.
Proces produkcji wykonywanej przez A nadzorowany jest przez Podwykonawcę. Podwykonawca ma prawo wstępu na teren produkcji jachtów. Podwykonawca informuje Państwa o nieprawidłowościach stwierdzonych w procesie produkcyjnym. W takim przypadku wskazują Państwo spółce A zmiany w procesie produkcyjnym niezbędne dla wyprodukowania łodzi zgodnie z Państwa wymaganiami. Ponadto, Podwykonawca świadczy dla Państwa usługi wsparcia przy rozpatrywaniu zgłoszeń gwarancyjnych od klientów, co jest ściśle związane z procesem nadzoru nad jakością produkcji.
Z wniosku wynika również, że w Polsce nie mają Państwo żadnego biura, nie wynajmują Państwo nieruchomości i nie zatrudniają pracowników. W Polsce posiadają Państwo niezależnego dealera, który nabywa i sprzedaje łodzie (odrębna spółka, nie powiązana kapitałowo z Państwem). Jednocześnie nie posiadają Państwo w Polsce własnych przedstawicieli handlowych/handlowców. Zespół Państwa pracowników zajmujący się m.in. projektowaniem łodzi, zakupami, sprzedażą, marketingiem, administracją i księgowością pracuje w Szwecji. W kraju siedziby, realizują Państwo wszystkie funkcje związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, takie jak pozyskiwanie klientów, marketing, sprzedaż, zarządzanie zapasami, zarządzanie finansami, projektowanie i magazynowanie gotowych produktów. W Szwecji posiadają Państwo szereg aktywów dostosowanych do prowadzonej działalności, w szczególności aktywa niematerialne (znaki towarowe, goodwill, projekty w toku), oraz aktywa materialne, tj. nieruchomości, w których zlokalizowana jest siedziba Spółki, ulepszenia w wynajętych obcych środkach trwałych, maszyny i urządzenia (w tym do produkcji jachtów), zapasy surowców, półproduktów, komponentów, narzędzia, samochody i inne urządzenia transportowe, komputery, meble, itp.
Poza świadczeniami nabywanymi od A oraz od Podwykonawcy, nabywają Państwo w Polsce usługi podatkowe/księgowe związane z rozliczeniami VAT/Intrastat w Polsce. Powyższe usługi nabywają Państwo od szwedzkiej firmy doradczej, która korzysta z podwykonawcy, tj. polskiego doradcy podatkowego, któremu udzielili Państwo pełnomocnictwa w zakresie rozliczeń podatkowych/Intrastat). Podmiot ten będzie zaangażowany w proces otwarcia rachunku bankowego (podpisanie umowy o rachunek bankowy na mocy pełnomocnictwa).
Przedstawione okoliczności sprawy pozwalają przyjąć, że pomimo, że nawiązali Państwo współpracę z polską stocznią, która produkuje łodzie na Państwa rzecz (w 2022 roku ok. 25% łodzi sprzedanych przez Spółkę wyprodukowano w A) i z Podwykonawcą, który tę produkcję nadzoruje oraz prowadzą Państwo działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży towarów (łodzi) na terytorium Polski (sprzedaż krajowa, eksport towarów, wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów), to nie zorganizowali Państwo w Polsce zaplecza technicznego traktowanego jak własne świadczącego o prowadzeniu części działalności gospodarczej na terytorium Polski.
Z przedstawionych okoliczności sprawy wynika, że w Polsce nie mają Państwo biura i nie wynajmują Państwo nieruchomości służących do celów prowadzenia działalności gospodarczej. Przestrzeń, na której przechowywane są należące do Państwa towary (łodzie) nie została Państwu przydzielona na wyłączność, w celu zaspokojenia Państwa potrzeb przez okres obowiązywania umowy. Ponadto, nie mają Państwo możliwości podejmowania decyzji związanych z jej wykorzystaniem (rozmieszczeniem towarów). Oprócz towarów (wyprodukowanych łodzi) oraz niektórych form/narzędzi powierzonych A do produkcji łodzi, nie posiadają Państwo w Polsce żadnych zasobów techniczno-rzeczowych ani osobowych. Z wniosku wynika, że proces produkcyjny prowadzony jest i zarządzany przez pracowników A. Jak Państwo wskazują, za prawidłową organizację procesu produkcyjnego oraz alokację odpowiednich zasobów technicznych/rzeczowych i osobowych niezbędnych do produkcji odpowiada A. Nie posiadają Państwo bezpośredniej kontroli nad zasobami technicznymi/rzeczowymi ani osobowymi A wykorzystywanymi do produkcji łodzi dla Państwa ani nie mają Państwo bezpośredniego wpływu na to jaka część tych zasobów jest wykorzystywana do produkcji łodzi na Państwa rzecz. Jedyną kontrolę, jaką przeprowadza Spółka to nadzór nad jakością procesu produkcji prowadzony przez zatrudnionego przez Państwa Podwykonawcę. Przy czym, jak Państwo wskazali pomimo, że Podwykonawca odpowiada za nadzór techniczny nad produkcją jachtów, to i tak wszystkie prace związane z budową łodzi wykonują pracownicy A. Pomimo więc, że spółka A świadczy usługi produkcyjne zgodnie z wytycznymi wskazanymi przez Państwa (szczegółowo opracowanymi projektami), to w wykonywaniu swoich zadań pozostaje od Państwa niezależna. Sam fakt nabywania od A usług produkcji łodzi na zlecenie, nie oznacza, że zaplecze techniczne i osobowe pozostaje w bezpośredniej zależności od Państwa i stanowi stałe miejsce prowadzenia działalności. Co prawda, jak wcześniej wskazano - do przyjęcia stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej w danym państwie nie jest konieczne posiadanie własnego zaplecza personalnego i technicznego, podatnikowi musi jednak przysługiwać porównywalna kontrola nad zapleczem personalnym i technicznym, co nie ma miejsca w analizowanej sprawie.
Jednocześnie, wszelkie działania polegające m.in. na pozyskiwaniu klientów, sprzedaży, zarządzaniu zapasami i finansami, a także marketing, projektowanie i magazynowanie gotowych produktów odbywają się w Szwecji. Jak Państwo wskazali - Spółka prowadzi pełną działalność gospodarczą w zakresie produkcji i sprzedaży jachtów motorowych w Szwecji. W Szwecji Spółka zatrudnia ok. 240 pracowników, którzy pracują w dziale produkcji, sprzedaży, marketingu, finansów, w dziale projektowym oraz w magazynie. W Polsce Spółka nie posiada własnych handlowców ani przedstawicieli handlowych. Ponadto, w Szwecji Spółka posiada szereg aktywów materialnych i niematerialnych dostosowanych do prowadzonej działalności. Zatem, Spółka nie posiada w Polsce żadnych zasobów osobowych ani technicznych/rzeczowych.
W konsekwencji, nie można uznać, że Spółka zorganizowała na terytorium Polski zaplecze personalne i techniczne świadczące o prowadzeniu części niezależnej działalności gospodarczej na terytorium Polski. Zatem aktywność Spółki na terytorium kraju nie powoduje powstania stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej. W tym konkretnym przypadku nie są spełnione przesłanki do uznania, że Spółka na terytorium Polski posiada stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej.
Zatem stanowisko w zakresie pytania 1 należy uznać za prawidłowe.
Ad 2-4
Wątpliwości Podwykonawcy dotyczą ustalenia czy usługi świadczone na Państwa rzecz podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT w Polsce czy w Szwecji (pytanie nr 2) oraz czy do faktur wystawianych na Państwa rzecz powinien doliczać polski VAT (pytanie 3). Natomiast Państwa wątpliwości dotyczą prawa do odliczenia podatku naliczonego zawartego w fakturach wystawionych przez Podwykonawcę w związku z realizacją usług nadzoru technicznego (pytanie 4).
Z wniosku wynika, że Podwykonawca będący czynnym podatnikiem VAT świadczy na Państwa rzecz usługi nadzoru technicznego nad produkcją jachtów oraz usługi wsparcia przy rozpatrywaniu zgłoszeń gwarancyjnych (immanentnie związane z procesem nadzoru nad jakością produkcji). Realizację usług Podwykonawca dokumentuje fakturą wystawioną na Państwa rzecz. Wskazali Państwo, że usługi świadczone przez Podwykonawcę stanowią usługi, do których ma zastosowanie art. 28b ustawy. Jednocześnie jak wynika z niniejszego rozstrzygnięcia nie posiadają Państwo stałego miejsca prowadzenia działalności w Polsce. Tym samym, usługi świadczone przez Podwykonawcę, do których ma zastosowanie art. 28b ust. 1 ustawy nie podlegają opodatkowaniu w Polsce stosownie do art. 28b ust. 2 ustawy. Zatem, należy zgodzić się z Państwem, że usługi świadczone przez Podwykonawcę podlegają opodatkowaniu w kraju siedziby Spółki, tj. w Szwecji, na podstawie art. 28b ust. 1 ustawy.
Skoro zatem, miejscem świadczenia usług realizowanych przez Podwykonawcę na Państwa rzecz jest terytorium innego niż Polska państwa członkowskiego UE (Szwecja), to stosownie do art. 106e ust. 5 pkt 1 ustawy - faktura wystawiona przez Podwykonawcę może nie zawierać danych określonych w ust. 1 pkt 10 i 12-14, tj. m.in. stawki i kwoty podatku oraz sumy wartości sprzedaży netto. Zatem Podwykonawca prawidłowo rozpoznał, że nie powinien doliczać polskiego podatku VAT na fakturach wystawianych na Państwa rzecz.
Natomiast odnosząc się do Państwa wątpliwości dotyczących prawa do odliczenia podatku naliczonego należy wskazać, że w przypadku, gdy otrzymają Państwo faktury dokumentujące nabycie na terytorium Polski usług od Podwykonawcy, do których ma zastosowanie art. 28b ust. 1 ustawy z wykazanym podatkiem VAT - zastosowanie znajdzie wyłączenie, o którym mowa w art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy, które dotyczy przypadku, gdy transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku. W konsekwencji, należy zgodzić się z Państwem, że nie przysługuje Państwu prawo do odliczenia podatku naliczonego w związku z nabyciem usług będących przedmiotem zapytania, do których ma zastosowanie art. 28b ust. 1 ustawy.
Tym samym stanowisko w zakresie pytań 2-4 jest prawidłowe.
Dodatkowe informacje
Informacja o zakresie rozstrzygnięcia
Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.
Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji
Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego. Z funkcji ochronnej będą mogli skorzystać Ci z Państwa, którzy zastosują się do interpretacji.
Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:
‒ z zastosowaniem art. 119a;
‒ w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
‒ z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.
Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.
Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację przez Zainteresowanego, który jest stroną postępowania
Mają Państwo (Zainteresowany będący stroną postępowania – art. 14r § 2 Ordynacji podatkowej) prawo wnieść skargę na tę interpretację indywidualną do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2022 r. poz. 329 ze zm.; dalej jako „PPSA”).
Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):
‒ w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
‒ w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).
Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).
Podstawa prawna dla wydania interpretacji
Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a, art. 14b § 1 i art. 14r ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.).
Przestań wyszukiwać interpretacje ręcznie!
Fiscalex • Automatyczne wyszukiwanie interpretacji • Anuluj w każdej chwili