0114-KDIP4-1.4012.478.2022.4.RMA

Interpretacja indywidualna

– stanowisko prawidłowe

Szanowny Panie,

stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

11 sierpnia 2022 r. wpłynął Pana wniosek z 11 sierpnia 2022 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy braku zwolnienia od podatku sprzedaży nieruchomości, prawidłowości treści wystawionej faktury i prawa do odliczenia całości podatku naliczonego w związku z nabyciem nieruchomości. Uzupełnił go Pan – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z 4 listopada 2022 r. (wpływ 4 listopada 2022 r.). Treść wniosku jest następująca:

Opis zdarzenia przyszłego

A. Wnioskodawca

Wnioskodawca KN (dalej zwany także KN) jest z wykształcenia prawnikiem, od 5 października 2021 r. zarejestrowanym jako przedsiębiorca w CEIDG (Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej) pod firmą (…) (zgłoszony zakres wykonywanej działalności: PKD (Polska Klasyfikacja Działalności) 68.10.Z, 68.31.Z) oraz od tego samego dnia będącym zarejestrowanym podatnikiem VAT (podatek od towarów i usług) czynnym.

Ponadto Wnioskodawca od dnia 15 stycznia 2015 r. jest emerytem. Wnioskodawca od 1983 roku pozostaje w związku małżeńskim z HN (dalej „Małżonka”). W małżeństwie tym obowiązuje, nieprzerwanie od jego zawarcia, ustrój ustawowej wspólności majątkowej.

B. Hipoteki na Nieruchomości

Wnioskodawcy przysługują dwie hipoteki (do kwoty 914.000 zł oraz do kwoty 365.000 zł), ustanowione na przysługującym spółce A z siedzibą w (…) (dalej zwanej także „Spółką”) prawie użytkowania wieczystego nieruchomości, składającej się z niezabudowanych działek Nieruchomości nr 1, 2, 3, 4 o powierzchni 3,0447 ha, położonych w (…) (KW nr (…), dalej „Nieruchomość”).

Ustanowienie tych hipotek było wynikiem następujących zdarzeń:

1. JJ był wierzycielem KN z tytułu umowy pożyczki z dnia 20 grudnia 2007 roku, opiewającej na kwotę 1.250.000,00 zł;

2. KN był wierzycielem spółki pod firmą B z siedzibą w (…) z tytułu umowy pożyczki z dnia 20 grudnia 2007 roku, opiewającej na kwotę 2.500.000,00 zł;

3. spółka pod firmą B z siedzibą w (…) była wierzycielem spółki pod firmą A z siedzibą w (…) z tytułu umów pożyczek:

a. z dnia 4 stycznia 2008 roku, opiewającej na kwotę 910.000,00 zł;

b. z dnia 1 lutego 2008 roku, opiewającej na kwotę 1.850.000,00 zł;

4. celem zwolnienia się ze zobowiązań określonych w punktach 1, 2 i 3 powyżej, wyżej wymienione podmioty, to jest KN, JJ, spółka pod firmą B i spółka pod firmą A, zawarły w dniu 9 października 2009 roku umowę w przedmiocie wzajemnych rozliczeń w drodze spełnienia świadczenia w miejsce wypełnienia zobowiązania, zmienioną następnie aneksami nr 1 z dnia 30 października 2009 roku i nr 2 z dnia 21 grudnia 2009 roku;

5. na mocy wyżej wymienionej umowy z dnia 9 października 2009 roku, zmienionej aneksami nr 1 z dnia 30 października 2009 roku i nr 2 z dnia 21 grudnia 2009 roku, spółka pod firmą B przelała na rzecz KN wierzytelności przysługujące jej wobec spółki pod firmą A, wynikające z umów pożyczek:

a. z dnia 4 stycznia 2008 roku, opiewającej na kwotę 910.000,00 zł,

b. z dnia 1 lutego 2008 roku, opiewającej na kwotę częściową 355.665,61 zł.

Zabezpieczeniem roszczeń z tytułu tychże wierzytelności przysługujących KN wobec A są wzmiankowane wyżej dwie hipoteki ustanowione na Nieruchomości:

1. o sumie 914.000 zł, zabezpieczająca wierzytelność wynikającą z umowy pożyczki z dnia 4 stycznia 2008 roku (należność główna oraz z tytułu odsetek),

2. o sumie 365.000 zł, zabezpieczająca wierzytelność wynikającą z umowy pożyczki z dnia 1 lutego 2008 roku (należność główna oraz z tytułu odsetek).

Hipoteka na Nieruchomości (do kwoty 1.270.000 zł) przysługuje także spółce C, posiadającej siedzibę rejestrową oraz faktyczną siedzibę zarządu w (…) na Cyprze. Ustanowienie tejże hipoteki było wynikiem następujących zdarzeń:

1. Jak zostało wcześniej zaznaczone, JJ był wierzycielem KN z tytułu umowy pożyczki z dnia 20 grudnia 2007 roku, opiewającej na kwotę 1.250.000,00 zł;

2. Jak zostało wcześniej zaznaczone, KN był wierzycielem spółki pod firmą B z tytułu umowy pożyczki z dnia 20 grudnia 2007 roku, opiewającej na kwotę 2.500.000,00 zł;

3. Spółka pod firmą B była wierzycielem spółki pod firmą A z tytułu umowy pożyczki z dnia 3 stycznia 2008 roku, opiewającej na kwotę 1.250.000,00 zł;

4. Celem zwolnienia się ze zobowiązań określonych w punktach 1, 2 i 3 powyżej, zawarta została opisana wcześniej umowa z 9 października 2009 roku, zmieniona następnie aneksami nr 1 z dnia 30 października 2009 roku i nr 2 z dnia 21 grudnia 2009 roku,

5. na mocy tejże umowy (zmienionej ww. aneksami):

a. B przelała na rzecz KN wierzytelność przysługującą jej wobec spółki pod firmą A, wynikającą z umowy pożyczki z dnia 3 stycznia 2008 roku, opiewającej na kwotę 1.250.000,00 zł;

b. KN przelał na rzecz JJ wierzytelność przysługującą mu wobec spółki pod firmą A, wynikającą z umowy pożyczki z dnia 3 stycznia 2008 roku, opiewającą na kwotę 1.250.000,00 zł;

6. w zakresie udzielonych pożyczek oraz związanych z nimi umów opisanych powyżej JJ działał w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej pod firmą D z siedzibą w (…);

7. umową przeniesienia przedsiębiorstwa z dnia 29 grudnia 2010 roku JJ prowadzący działalność gospodarczą pod firmą D przeniósł na rzecz spółki pod firmą C z siedzibą w (…) (Republika Cypryjska) wszelkie wierzytelności, w tym wierzytelność z tytułu pożyczki udzielonej na podstawie umowy z dnia 3 stycznia 2008 roku na kwotę 1.250.000,00 zł.

Zabezpieczeniem roszczeń z tytułu tejże wierzytelności przysługującej spółce C wobec A jest wzmiankowana wyżej hipoteka ustanowiona na Nieruchomości o sumie 1.270.000 zł, zabezpieczająca wierzytelność wynikającą z umowy pożyczki z dnia 4 stycznia 2008 roku (należność główna oraz z tytułu odsetek).

Kolejna hipoteka na Nieruchomości (do kwoty 1.800.000 zł) przysługuje także JK.

Ustanowienie tejże hipoteki było wynikiem następujących zdarzeń:

1. w dniu 5 października 2011 roku pomiędzy JK jako pożyczkodawcą a spółką pod firmą E z siedzibą w (…) jako pożyczkobiorcą przy udziale F z siedzibą w (…) została zawarta umowa pożyczki na kwotę 1.700.000,00 zł;

2. w dniu 21 czerwca 2012 roku wyżej wymienione podmioty zawarły aneks do ww. umowy pożyczki z dnia 5 października 2011 roku, mocą którego pożyczkobiorca zobowiązał się do zwrotu kwoty pożyczki do dnia 30 czerwca 2012 roku;

3. celem dodatkowego zabezpieczenia zwrotu wszelkich kwot należnych pożyczkodawcy od pożyczkobiorcy z tytułu umowy z dnia 5 października 2011 roku, umową z 21 czerwca 2012 r. pożyczkobiorca zobowiązał się także do doprowadzenia do ustanowienia hipoteki w wysokości 1.800.000,00 zł na wierzytelności przysługującej spółce pod firmą (`(...)`.) z siedzibą w (…) zabezpieczonej hipoteką w kwocie 1.860.000,00 zł na Nieruchomości (tzw. subintabulat).

Przedmiotowe zobowiązanie zostało wykonane przez pożyczkobiorcę, a w konsekwencji zabezpieczeniem roszczeń z tytułu wierzytelności przysługującej Januszowi Józefowi Kruczkowi na podstawie umowy z 5 października 2011 r. jest hipoteka w wysokości 1.800.000,00 zł na wierzytelności przysługującej spółce pod firmą G zabezpieczonej hipotecznie w kwocie 1.860.000,00 zł na Nieruchomości.

Wszystkie wymienione wyżej hipoteki na Nieruchomości korzystają z równego pierwszeństwa, przed innymi hipotekami obciążającymi Nieruchomość, ustanowionymi na rzecz osób trzecich.

C. Porozumienie Wierzycieli i jego konsekwencje

Należności z tytułu wszystkich pożyczek, o których mowa powyżej, a w których pożyczkobiorcą była A, nie zostały spłacone w terminie. Wierzyciele hipoteczni, tj. KN, C oraz JK (dalej łącznie „Wierzyciele”), nie zostali dotąd zaspokojeni. Ich dłużnik, A, jest niewypłacalny, a ponadto ciąży na nim szereg innych zobowiązań wobec podmiotów trzecich.

Z uwagi na powyższe, zostało wszczęte wobec A i toczy się obecnie postępowanie egzekucyjne prowadzone przez Komornika Sądowego (…).

W dniu 30 maja 2016 r. trzej Wierzyciele zawarli porozumienie (dalej „Porozumienie”), na mocy którego:

1. W związku ze wszczęciem egzekucji z Nieruchomości, która stanowi przedmiot zabezpieczenia hipotecznego, Wierzyciele, kierując się koniecznością minimalizacji strat związanych ze zbyt niską wartością Nieruchomości, postanawiają dokonać nabycia Nieruchomości i przeprowadzić niezbędne zmiany w planie zagospodarowania przestrzennego celem podwyższenia wartości Nieruchomości,

2. Nabycia Nieruchomości w drodze udziału w licytacji sądowej dokona KN (Wnioskodawca), który działa zarówno w imieniu własnym, jak również jako powiernik pozostałych dwóch Wierzycieli (C oraz JK),

3. Pozostali dwaj Wierzyciele oddadzą do dyspozycji swoje wierzytelności na zasadach przyjętych w tymże porozumieniu KN celem dokonania zapłaty za nabytą Nieruchomość,

4. Wierzyciele dokonują nabycia Nieruchomości proporcjonalnie do wielkości przysługujących im kwot głównych zabezpieczonych hipotecznie, tj.: KN 1.279.000 zł, JK 1.800.000 zł, C 1.270.000 zł,

5. W związku z udziałem w licytacji KN, Wierzyciele ustalają, że wszelkie koszty związane z jego udziałem w postępowaniu egzekucyjnym będą ponoszone przez każdego Wierzyciela proporcjonalnie do wysokości przysługującej mu kwoty zabezpieczenia, tj.: KN 29,41%, JK 41,39%, C 29,20%,

6. W takiej samej proporcji Wierzyciele będą uczestniczyć w ewentualnych przychodach związanych ze sprzedażą Nieruchomości,

7. Podjęcie jakiejkolwiek uchwały w zakresie zarządu Nieruchomością, rozporządzania Nieruchomością, jej ewentualnego obciążenia lub zawarcia umowy zobowiązującej w każdym z powyżej wskazanych zakresów wymaga zgody wszystkich Wierzycieli.

Realizując jedno z postanowień Porozumienia, opisane powyżej w pkt 1, Wierzyciele przystąpili do działań ukierunkowanych na zmianę miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w taki sposób, by podstawowym przeznaczeniem terenu była zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna, usługi ogólne, handel, usługi biurowo-administracyjne, gastronomia, kultura, rozrywka, salon samochodowy, autoryzowana stacja obsługi pojazdów, z maksymalną powierzchnią zabudowy do 45%, z powierzchnią biologicznie czynną nie mniejszą niż 25%, z maksymalną wysokością budynków 17 m (lub budynki wysokościowe), z dopuszczonym podpiwniczeniem przeznaczonym na pomieszczenia pomocnicze, stanowiska postojowe i miejsca garażowe (tego rodzaju postulowana treść planu zagospodarowania przestrzennego była zgodna z wnioskiem A z 12 kwietnia 2011 r.). Działania te obejmowały w szczególności:

1. wizyty w Urzędzie Miasta (…),

2. prowadzenie rozmów z przedstawicielami wydziału urbanistyki Urzędu Miasta,

3. spotkania z ówczesnym Prezydentem Miasta (…).

Działania popierające wniosek z 12 kwietnia 2011 r. podejmowała także A.

Dnia 19 marca 2019 r. uchwalono dla m.in. wszystkich działek objętych Nieruchomością miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, przewidujący możliwość ich zabudowania w sposób satysfakcjonujący Wierzycieli, tj.:

1. przeznaczenie: teren zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i/lub teren zabudowy usługowej;

2. zasady zagospodarowania:

a. budynki mieszkalne, mieszkalno-usługowe (usługi nieuciążliwe i usługi związane z handlem i gastronomią, wyłącznie w parterach budynków), usługowo-mieszkalne (usługi nieuciążliwe i usługi związane z handlem i gastronomią), usługowe (w tym usług związanych z gastronomią i handlem), obiekty i urządzenia sportowo-rekreacyjne,

b. dopuszcza się: w zakresie usług handlu powierzchnię sprzedaży nie większą niż 2000 m2,

c. powierzchnię zabudowy: nie większą niż 45% powierzchni działki budowlanej,

d. powierzchnię biologicznie czynną: nie mniejszą niż 25% powierzchni działki budowlanej,

e. wskaźnik intensywności zabudowy:

· nie mniejszy niż 0,1 dla działki budowlanej,

· nie większy niż 3,2 dla działki budowlanej,

f. wysokość zabudowy: nie większą niż 17,0 m,

g. geometrię dachów: dachy strome, dwu- lub wielospadowe, o kącie nachylenia połaci od 30° do 45° i/ lub dachy płaskie.

D. Sprzedaż egzekucyjna Nieruchomości

W ramach postępowania egzekucyjnego, prowadzonego wobec A, przeprowadzona została licytacja m.in. Nieruchomości należącej do tejże spółki. Do pierwszej licytacji nie przystąpił żaden oferent. Do drugiej licytacji w dniu 23 czerwca 2016 r. przystąpił Wnioskodawca wspólnie z Małżonką jako jedyni uczestnicy licytacji, realizując w ten sposób postanowienia Porozumienia. Wnioskodawca z Małżonką zostali zwolnieni z obowiązku wniesienia rękojmi w wysokości 1/10 sumy oszacowania na podstawie art. 964 § 1 k.p.c. z uwagi na fakt przysługiwania wierzytelności hipotecznej przysługującej KN, a objętej opisem i oszacowaniem Nieruchomości.

Postanowieniem Sądu Rejonowego w (…) z dnia 16 grudnia 2016 r. udzielono Wnioskodawcy i Małżonce przybicia prawa użytkowania wieczystego Nieruchomości, wskazując cenę, za którą będzie ona mogła być nabyta. Powyższa cena wynosiła kwotę 3.224.400,00 zł. Cena ta zawiera kwotę podatku od towarów i usług w związku z tym, że grunt składający się na Nieruchomość stanowi teren budowlany w rozumieniu ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 685 ze zm., dalej „ustawa o VAT”).

Wnioskodawca nie dysponował i nie dysponuje środkami pieniężnymi należącymi do majątku odrębnego, z których mógłby sfinansować zakup Nieruchomości (w części niefinansowanej przez pozostałych Wierzycieli), a jedynie środkami wspólnymi, należącymi do majątku wspólnego małżeńskiego, którymi nie mógł dysponować samodzielnie. W związku z tym nabycie Nieruchomości będzie musiało nastąpić do majątku wspólnego. Spowodowało to konieczność udziału Małżonki jako uczestnika licytacji. Małżonka nie była natomiast stroną Porozumienia i nie brała aktywnego udziału w planowaniu całej transakcji pod kątem ani ekonomicznym, ani prawnym, niemniej jednak wyraziła zgodę na udział małżonka w Porozumieniu (zgoda ta została wyrażona w aneksie do Porozumienia, sporządzonym pomiędzy każdym z Wierzycieli oraz HN w dniu 21 listopada 2016 r.) oraz na zawarcie przez niego opisanych na wstępie umów: umowy pożyczki z 20 grudnia 2007 r., zawartej z JJ, umowy pożyczki z dnia 20 grudnia 2007 r., zawartej ze spółką pod firmą B, umowy z 9 października 2009 r. w przedmiocie wzajemnych rozliczeń, zawartej przez KN, JJ, B oraz A (oraz aneksy do niej z 30 października 2009 r. i 21 grudnia 2009 r.).

Po uprawomocnieniu się postanowienia o przybiciu w dniu 31 sierpnia 2017 r. Sąd Rejonowy pismem z 17 listopada 2017 r. wezwał nabywców licytacyjnych, tj. Wnioskodawcę i Małżonkę, do uiszczenia ceny nabycia prawa użytkowania wieczystego Nieruchomości. W odpowiedzi z 5 stycznia 2018 r. nabywcy wskazali, kierując się postanowieniami Porozumienia, że zaliczają na poczet ceny:

1. Wierzytelność hipoteczną przysługującą nabywcy KN,

2. Wierzytelności hipoteczne przysługujące C i JK, którzy to Wierzyciele wyrazili zgodę na zaliczenie wierzytelności na poczet ceny nabycia Nieruchomości oświadczeniami z dnia odpowiednio 13 grudnia 2017 r. i 7 grudnia 2017 r.

Proporcje ww. wpłat w zakresie zaliczeń wierzytelności wynikały z treści Porozumienia (postanowienie dotyczące proporcji w zakresie podziału kosztów pomiędzy uczestnikami Porozumienia, związanych z udziałem Wnioskodawcy w postępowaniu egzekucyjnym).

Poza wierzytelnościami zaliczonymi na poczet ceny nabycia, brakującą część ceny nabycia, równą kwocie podatku od towarów i usług w wysokości 602.936,59 zł, naliczonego w cenie Nieruchomości, nabywcy uiścili na rachunek bankowy sądu. Kwota ta pochodziła:

1. w części z ich majątku wspólnego małżeńskiego,

2. w części z wpłaty dokonanej na ich rzecz przez C zgodnie z Porozumieniem,

3. w części z wpłaty dokonanej na ich rzecz przez JK zgodnie z Porozumieniem.

Proporcje ww. wpłat również wynikają z treści Porozumienia (postanowienie dotyczące proporcji w zakresie podziału kosztów pomiędzy uczestnikami Porozumienia, związanych z udziałem Wnioskodawcy w postępowaniu egzekucyjnym).

Wnioskodawca z Małżonką 3 grudnia 2021 r. zawarli umowę przedwstępną, dotyczącą sprzedaży Nieruchomości. Cena sprzedaży Nieruchomości będzie znacząco wyższa od ceny zakupu, wynikającej z postanowienia o przybiciu. Wnioskodawca oświadczył w umowie, że zbycie nastąpi w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, a on działać będzie jako zarejestrowany podatnik VAT czynny. Nabywcę Wnioskodawca pozyskał, wykorzystując liczne kontakty handlowe swoje własne oraz pozostałych Wierzycieli, ponadto została zawarta umowa pośrednictwa w sprzedaży Nieruchomości.

W dniu 17 czerwca 2022 roku Sąd Rejonowy wydał postanowienie o przysądzeniu Nieruchomości na rzecz Wnioskodawcy i Małżonki. Postanowienie jest prawomocne.

W sierpniu 2022 r., w ramach realizacji umowy przedwstępnej, prawo użytkowania wieczystego Nieruchomości zostanie przeniesione na nabywcę. Z uwagi na okoliczność, że Nieruchomość stanowi prawo użytkowania wieczystego niezabudowanej działki Nieruchomości, Gminie Miasta (…) przysługuje prawo pierwokupu. Nabywcą ma być spółka kapitałowa, prowadząca działalność deweloperską (w tym zwłaszcza wznoszenie budynków i sprzedaż powstałych w nich lokali). Wnioskodawca ani Małżonka nie udzielali temu potencjalnemu nabywcy żadnych pełnomocnictw. Potencjalny nabywca przeprowadził natomiast badanie Nieruchomości, w tym badania gruntu oraz analizę postanowień miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

Po zbyciu Nieruchomości i otrzymaniu należnej ceny Wnioskodawca niezwłocznie wypłaci pozostałym Wierzycielom kwoty należne im zgodnie z Porozumieniem, tj.: KN 29,41%, JK 41,39%, C 29,20%. W takiej samej proporcji Wierzyciele uczestniczyli we wszelkich kosztach związanych z nabyciem Nieruchomości.

Nabycie ani zbycie Nieruchomości nie będzie stanowić nabycia ani zbycia przedsiębiorstwa ani jego zorganizowanej części. Nabycie Nieruchomości nie będzie w żadnym zakresie służyć czynnościom zwolnionym z podatku od towarów, Nieruchomość nie będzie też wykorzystywana na prywatne cele Wnioskodawcy, Małżonki ani pozostałych Wierzycieli. Jedynym celem nabycia Nieruchomości od początku było (i nadal jest) tylko i wyłącznie jej zbycie z maksymalnym możliwym zyskiem. Wnioskodawca ani Małżonka nie będą pobierać wynagrodzenia od pozostałych Wierzycieli z tytułu wykonania Porozumienia.

W przyszłości Wnioskodawca przewiduje możliwość kolejnych nabyć i zbyć nieruchomości, jeśli planowana transakcja sprzedaży Nieruchomości będzie dla niego satysfakcjonująca.

Uzupełnienie i doprecyzowanie opisu zdarzenia przyszłego

Rzeczywistym właścicielem należności z tytułu sprzedaży prawa użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowych stanowiących niezabudowane działki gruntu numer 1, 2, 3 i 4, łącznego obszaru 3,0447 ha, położone w (…) są zgodnie z proporcjami zawartymi w Porozumieniu z dnia 30 maja 2016 r.:

1. JK w wysokości 41,39%;

2. KN (wraz z małżonką HN, ponieważ wszystkie opisane we wniosku czynności dotyczą wspólnego majątku małżonków Nawrockich) w wysokości 29,41%;

3. C w wysokości 29,20%.

Zatem wierzytelność z tytułu sprzedaży prawa użytkowania wieczystego Nieruchomości przysługuje proporcjonalnie do wielkości kwot głównych zabezpieczonych hipotecznie, tj.: KN (wraz z małżonką HN) w proporcji 29,41% otrzymanej wierzytelności, JK w proporcji 41,39% otrzymanej wierzytelności, C w proporcji 29,20% otrzymanej wierzytelności.

Użytkownikiem wieczystym (nie właścicielem) Nieruchomości w wyniku opisanego we wniosku postanowienia sądowego o przysądzeniu własności stali się małżonkowie KN i HN, nabywając prawo użytkowania wieczystego na zasadach ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej. Nabycie to miało charakter powierniczy, czyli nastąpiło wprawdzie w imieniu własnym nabywców (stali się oni wyłącznymi użytkownikami wieczystymi Nieruchomości), ale na rachunek wszystkich uczestników Porozumienia powierniczego, w ustalonej w Porozumieniu powierniczym proporcji – częściowo na rachunek KN (wraz z małżonką), a częściowo na rachunek powierzających JK oraz C we wskazanych wcześniej udziałach.

Jak wskazuje się w doktrynie prawa cywilnego, władztwo powiernicze jest ograniczone co do swobody obrotu – powiernik zobligowany jest dokonać rozporządzenia nabytymi prawami na rzecz powierzającego lub wskazanego przez niego podmiotu (w tym przypadku na rzecz finalnego nabywcy Nieruchomości, z obowiązkiem zwrotu powierzającym kwot uzyskanych ze sprzedaży w proporcjach wynikających z porozumienia powierniczego). Wnioskodawca szerzej opisał charakterystykę stosunku powierniczego we wniosku (własne stanowisko w sprawie, akapit rozpoczynający się od „Istota zlecenia powierniczego polega …”).

Na mocy umowy powierniczej uczestnicy postanowili (za zgodą HN jako małżonki KN), iż:

a. W związku ze wszczęciem egzekucji z Nieruchomości, która stanowi przedmiot zabezpieczenia hipotecznego Wierzyciele, kierując się koniecznością minimalizacji strat związanych ze zbyt niską wartością Nieruchomości (względem wartości udzielonych uprzednio pożyczek), postanawiają dokonać nabycia Nieruchomości i przeprowadzić niezbędne zmiany w planie zagospodarowania przestrzennego celem podwyższenia wartości Nieruchomości.

b. Nabycia Nieruchomości w drodze udziału w licytacji sądowej dokona KN, który działa zarówno imieniu własnym, jak również jako powiernik pozostałych dwóch Wierzycieli (C oraz JK).

c. Pozostali dwaj Wierzyciele oddadzą do dyspozycji swoje wierzytelności na zasadach przyjętych w tymże porozumieniu KN celem dokonania zapłaty za nabytą Nieruchomość.

d. Wierzyciele będą uczestniczyć w powierniczym nabyciu Nieruchomości proporcjonalnie do wielkości przysługujących im kwot głównych zabezpieczonych hipotecznie, tj.: KN 1.279.000 zł, JK 1.800.000 zł, C 1.270.000 zł.

e. W związku z udziałem w licytacji KN, Wierzyciele ustalają, że wszelkie koszty związane z jego udziałem w postępowaniu egzekucyjnym będą ponoszone przez każdego Wierzyciela proporcjonalnie do wysokości przysługującej mu kwoty zabezpieczenia, tj.: KN 29,41%, JK 41,39%, C 29,20%.

f. W takiej samej proporcji Wierzyciele będą uczestniczyć w ewentualnych przychodach związanych ze sprzedażą Nieruchomości.

g. Podjęcie jakiejkolwiek uchwały w zakresie zarządu Nieruchomością, rozporządzania Nieruchomością, jej ewentualnego obciążenia lub zawarcia umowy zobowiązującej w każdym z powyżej wskazanych zakresów wymaga zgody wszystkich Wierzycieli.

Powiernikowi, z uwagi na okoliczność, iż uczestniczył on również w umowie jako nabywca prawa użytkowania wieczystego Nieruchomości nie przysługuje żadne wynagrodzenie.

Zgodnie z treścią Porozumienia nabycie nastąpiło wyłącznie w imieniu powiernika, ale na rachunek wszystkich uczestników Porozumienia powierniczego, we wskazanych wcześniej udziałach. Wobec tego użytkownikiem wieczystym Nieruchomości zgodnie z porozumieniem stać się miał wyłącznie KN (na zasadach ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej z HN), a nie pozostali uczestnicy Porozumienia powierniczego.

Umowa powiernictwa rodzi dwie grupy stosunków: pomiędzy powiernikiem, a powierzającymi (stosunek wewnętrzny) oraz pomiędzy powiernikiem, a podmiotami trzecimi (stosunek zewnętrzny).

W stosunku wewnętrznym dokonano nabycia prawa użytkowania wieczystego Nieruchomości przez małżonków Nawrockich w ramach postępowania egzekucyjnego, jednakże z ograniczeniami wynikającymi z umowy powierniczej (brak możliwości swobodnego dysponowania Nieruchomością, rozliczenie wszystkich czynności rozporządzających w stosunku do Nieruchomości w proporcjach przyjętych w Porozumieniu powierniczym, zgoda wszystkich uczestników Porozumienia na dokonanie czynności rozporządzających).

Dla stosunków zewnętrznych nabywcami są małżonkowie KN i HN na zasadach ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej, a powierzający nie stali się współużytkownikami wieczystymi nabytej Nieruchomości.

Pytania (numeracja zgodna z przedstawioną we wniosku)

3. Czy sprzedaż Nieruchomości będzie czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, nieobjętą zwolnieniami przewidzianymi w art. 43 ust. 1 pkt 2 lub pkt 9 ustawy o VAT?

4. W przypadku pozytywnej odpowiedzi na pytanie 3, czy faktura za sprzedaż Nieruchomości powinna zostać wystawiona jedynie przez Wnioskodawcę (w odniesieniu do całej wartości Nieruchomości) czy też Wnioskodawca powinien wystawić fakturę w odniesieniu do 50% wartości Nieruchomości a Małżonka fakturę w odniesieniu do 50% wartości Nieruchomości?

5. W przypadku pozytywnej odpowiedzi na pytanie 3, czy w związku z nabyciem Nieruchomości Wnioskodawcy powinno przysługiwać prawo do odliczenia całości podatku naliczonego, związanego z jej nabyciem?

Pana stanowisko w sprawie

Ad 3.

Zgodnie z dyspozycją art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Jak stanowi art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (`(...)`).

Przez towary rozumie się rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii, o czym stanowi art. 2 pkt 6 ww. ustawy.

Według art. 15 ust. 1 ustawy o VAT, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Działalność gospodarcza - zgodnie z ust. 2 powyższego artykułu - obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

W świetle przytoczonych wyżej przepisów należy zauważyć, że status podatnika podatku od towarów i usług wynika z okoliczności dokonania czynności podlegających opodatkowaniu tym podatkiem. Dla ustalenia, czy osoba dokonująca transakcji sprzedaży nieruchomości jest podatnikiem podatku od towarów i usług, istotnym jest stwierdzenie, że prowadzi ona działalność gospodarczą w rozumieniu przepisów ustawy.

Zatem osoby fizyczne dokonujące sprzedaży, przekazania lub darowizny towarów stanowiących część ich majątku osobistego (takiego, który nie został nabyty w celu jego odsprzedaży bądź wykonywania innych czynności w ramach prowadzonej działalności gospodarczej), nie są zaliczane do grona podatników podatku od towarów i usług.

W konsekwencji nie jest podatnikiem podatku od towarów i usług ten, kto jako osoba fizyczna dokonuje jednorazowych lub okazjonalnych transakcji, za które nie jest przewidziana ściśle regularna zapłata oraz nie prowadzi zorganizowanej, typowo wykonywanej przez profesjonalistów, działalności gospodarczej. Dokonywanie określonych czynności poza sferą prowadzonej działalności gospodarczej również nie pozwala na uznanie danego podmiotu za podatnika w zakresie tych czynności.

Mając powyższe na względzie należy stwierdzić, że uznanie, iż dany podmiot w odniesieniu do konkretnej czynności działa jako podatnik podatku od towarów i usług, wymaga oceny każdorazowo odnoszącej się do okoliczności faktycznych danej sprawy.

Stawka podatku - zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług - wynosi 22%, z zastrzeżeniem ust. 2-12c, art. 83, art. 119 ust. 7, art. 120 ust. 2 i 3, art. 122 i art. 129 ust. 1.

Stosownie do treści art. 146a pkt 1 ustawy, w okresie od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2018 r., z zastrzeżeniem art. 146f, stawka podatku, o której mowa w art. 41 ust. 1 i 13, art. 109 ust. 2 i art. 110, wynosi 23%.

Natomiast stosownie do art. 146aa ust. 1 pkt 1 ustawy, w okresie od dnia 1 stycznia 2019 r. do końca roku następującego po roku, dla którego wartość relacji, o której mowa w art. 38a pkt 4 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, jest nie większa niż 43% oraz wartość, o której mowa w art. 112aa ust. 5 tej ustawy, jest nie mniejsza niż ‑6% - stawka podatku, o której mowa w art. 41 ust. 1 i 13, art. 109 ust. 2 i art. 110, wynosi 23%.

Przepisy ustawy o podatku od towarów i usług oraz rozporządzeń wykonawczych wydanych na jej podstawie, przewidują dla niektórych towarów i usług stawki obniżone lub zwolnienie od podatku.

W myśl art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy, zwalnia się od podatku dostawę towarów wykorzystywanych wyłącznie na cele działalności zwolnionej od podatku, jeżeli z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów nie przysługiwało dokonującemu ich dostawy prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy, zwalnia się od podatku dostawę terenów niezabudowanych innych niż tereny budowlane.

Według art. 2 pkt 33 ustawy, przez tereny budowlane rozumie się grunty przeznaczone pod zabudowę zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku braku takiego planu - zgodnie z decyzją o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, o których mowa w przepisach o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

Przechodząc do analizy przedstawionego zdarzenia przyszłego, wskazać należy, że z utrwalonego orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego wynika, iż stwierdzenie, czy dany podmiot w odniesieniu do konkretnej czynności działa w charakterze podatnika wymaga każdorazowo oceny dokonanej na gruncie stanu faktycznego konkretnej sprawy, albowiem odmienność stanów faktycznych zezwala jedynie na sformułowanie pewnych wskazań, bez możliwości tworzenia uniwersalnych wzorców kontroli. W każdej sprawie konieczne jest ustalenie, że w odniesieniu do danej czynności podmiot występował w charakterze podatnika, tj. jako osoba angażująca środki podobne do wykorzystywanych przez handlowca, a nie osoba wykonująca prawo własności w stosunku do tego gruntu. Istotna jest więc ocena, czy z dokonanych w danej sprawie ustaleń wynika, że strona dokonując sprzedaży gruntów zachowywała się tak jak handlowiec (por. wyroki NSA: w składzie 7 sędziów z 29 października 2007 r., I FPS 3/07; z 22 października 2013 r., I FSK 1323/12; z 14 marca 2014 r., I FSK 319/13; z 16 kwietnia 2014 r., I FSK 781/13; z 29 kwietnia 2014 r., I FSK 621/13; z 11 września 2014 r., I FSK 1352/13; z 3 marca 2015 r., I FSK 1859/13; z 8 lipca 2015 r., I FSK 729/14).

Analiza przedstawionych we wniosku okoliczności w świetle przywołanych regulacji prawnych prowadzi do stwierdzenia, że sprzedaży Nieruchomości, obejmującej 4 działki gruntu, Wnioskodawca (i tylko Wnioskodawca) dokona w charakterze podatnika podatku od towarów i usług. Wynika to przede wszystkim stąd, że całokształt okoliczności związanych z nabyciem i zbyciem Nieruchomości wskazuje na to, że Wnioskodawca działa w warunkach analogicznych do warunków, w jakich zwykle działają podmioty profesjonalnie zajmujące się obrotem nieruchomościami. Dotyczy to w szczególności:

1. zakupu motywowanego tylko i wyłącznie chęcią osiągnięcia zysku (sprzedaż Nieruchomości ma nastąpić możliwie szybko, na podstawie umowy przedwstępnej zawartej jeszcze przed nabyciem Nieruchomości),

2. zakupu w warunkach sprzedaży licytacyjnej, po cenie znacząco niższej od spodziewanej ceny możliwej do osiągnięcia na wolnym rynku,

3. znacznej wysokości spodziewanego zysku (cena nabycia będzie wynikać z oszacowania wartości Nieruchomości w 2016 r.; obecna wartość Nieruchomości jest znacznie wyższa),

4. skorzystania z zaawansowanego pod względem prawnym stosunku powiernictwa,

5. wykorzystania profesjonalnej wiedzy prawniczej (własnej oraz Wierzyciela JK, również będącego prawnikiem) do prawidłowego zaplanowania kolejnych czynności związanych z udziałem w postępowaniu egzekucyjnym, nabycia w części przez potrącenie wierzytelności hipotecznych,

6. zaplanowania (w Porozumieniu) przeprowadzenia niezbędnych zmian w planie zagospodarowania przestrzennego celem podwyższenia wartości Nieruchomości,

7. długofalowych, systematycznych działań, prowadzonych w latach 2016-2019 w celu korzystnej zmiany planu zagospodarowania przestrzennego (zakończonych sukcesem),

8. znalezienia nabywcy z wykorzystaniem profesjonalnych kontaktów handlowych (swoich oraz pozostałych Wierzycieli),

9. zamiaru dokonywania ewentualnych transakcji obrotu nieruchomościami w przyszłości, jeśli pierwsza transakcja okaże się satysfakcjonująca.

Nabycie i zbycie Nieruchomości nie będzie zatem mogło być kwalifikowane jako czynności zarządu majątkiem prywatnym. Zauważyć bowiem należy, że o ile na gruncie przepisów ustawy o podatku od towarów i usług nie występuje pojęcie „majątku prywatnego”, o tyle wynika ono z wykładni art. 15 ust. 2 tej ustawy. W tym zakresie zasadne jest odwołanie się do treści orzeczenia TSUE w sprawie C-291/92 (Finanzamt Uelzen v. Dieter Armbrecht). Orzeczenie to dotyczyło kwestii opodatkowania sprzedaży przez osobę będącą podatnikiem podatku od wartości dodanej, części majątku niewykorzystywanej do prowadzonej działalności gospodarczej, a służącej jej do celów prywatnych. „Majątek prywatny” to zatem taka część majątku danej osoby fizycznej, która nie jest przez nią przeznaczona ani wykorzystywana dla potrzeb prowadzonej działalności gospodarczej. Ze wskazanego orzeczenia wynika, że aby uznać nieruchomość za zbywaną poza działalnością gospodarczą, podatnik musi w całym okresie posiadania danej nieruchomości wykazywać zamiar wykorzystywania jej (lub jej części) w ramach majątku osobistego, co w przedmiotowej sprawie nie miało miejsca, gdyż Wnioskodawca podjął działania o jednoznacznie profesjonalnym charakterze, inicjując zorganizowany proces zakupu i sprzedaży Nieruchomości w celu zarobkowym. Przykładem wykorzystania nieruchomości do celów prywatnych mogłoby być np. wybudowanie na Nieruchomości domu dla zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych własnych lub członków rodziny - jednak takich zamiarów Wnioskodawca w żadnym wypadku nie miał. Jedynym motywem zakupu Nieruchomości jest w jego przypadku możliwie szybkie jej zbycie ze znacznym zyskiem. Stanowisko prezentowane tu przez Wnioskodawcę potwierdzone zostało również w wyroku TSUE z dnia 21 kwietnia 2005 r., sygn. akt C-25/03 Finanzamt Bergisch Gladbach v. HE, w którym TSUE stwierdził, że majątek prywatny to mienie wykorzystywane dla zaspokojenia potrzeb własnych. Nieruchomość ma zaś zostać zakupiona w celu tylko i wyłącznie zarobkowym.

Uwagę zwrócić należy także na orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 15 września 2011 r. w sprawach połączonych C-180/10 i C-181/10, z którego wynika m.in., że „osoby fizycznej, która prowadziła działalność rolniczą na gruncie nabytym ze zwolnieniem z podatku od wartości dodanej i przekształconym wskutek zmiany planu zagospodarowania przestrzennego niezależnej od woli tej osoby w grunt przeznaczony pod zabudowę, nie można uznać za podatnika podatku od wartości dodanej w rozumieniu art. 9 ust. 1 i art. 12 ust. 1 dyrektywy 112, zmienionej dyrektywą 2006/138/WE, kiedy dokonuje ona sprzedaży tego gruntu, jeśli sprzedaż ta następuje w ramach zarządu majątkiem prywatnym tej osoby”. Trybunał zwrócił jednak uwagę, że inaczej jest w przypadku, gdy zainteresowany podejmuje aktywne działania w zakresie obrotu nieruchomościami, angażując środki podobne do wykorzystywanych przez producentów, handlowców i usługodawców w rozumieniu art. 9 ust. 1 akapit drugi Dyrektywy 112. Trybunał w wyroku tym orzekł ponadto, że liczba i zakres transakcji sprzedaży nie ma charakteru decydującego i nie może stanowić kryterium rozróżnienia między czynnościami dokonywanymi prywatnie, które znajdują się poza zakresem zastosowania dyrektywy, a czynnościami stanowiącymi działalność gospodarczą.

Oznacza to, że na ocenę transakcji zbycia Nieruchomości nie powinno nawet mieć wpływu to, czy po jej dokonaniu Wnioskodawca będzie podejmować kolejne działania związane z obrotem nieruchomościami, a to dlatego, że już same okoliczności nabycia i zbycia Nieruchomości jednoznacznie wskazują na to, że czynności te nie miały związku z zarządem majątkiem prywatnym, lecz były wykonane wyłącznie w celu zarobkowym. Do analogicznego wniosku doszedł Dyrektor KIS w interpretacji z 19 listopada 2019 r. (0114-KDIP1-1.4012.486.2019.2.JO), w której uznał, że gdy mające być przedmiotem sprzedaży nieruchomości zostały nabyte przez powiernika z zamiarem ich sprzedaży powierzającym, a nie do majątku prywatnego powiernika, to wskazuje to bezsprzecznie na to, że powiernik nabył nieruchomości w celach dalszej odsprzedaży (w celach handlowych). Jak wskazuje Dyrektor KIS, „tym samym z ogółu okoliczności sprawy wynika, że działanie Wnioskodawcy będzie podobne do działań handlowca, zajmującego się profesjonalnym obrotem nieruchomościami, który dokonuje w sposób zorganizowany zakupu towarów w celu ich odsprzedaży. Zatem, przedmiotowe działanie będzie stanowiło działalność gospodarczą, o której mowa w art. 15 ust. 2 ustawy, a Wnioskodawca wystąpi w roli podatnika zdefiniowanego w art. 15 ust. 1 ustawy”.

W świetle powyższego, działania podjęte wobec Nieruchomości przez Wnioskodawcę z udziałem pozostałych Wierzycieli jednoznacznie wskazują, że sprzedaży przedmiotowej Nieruchomości nie można uznać za sprzedaż majątku prywatnego. Sprzedaż Nieruchomości będzie zatem podlegała opodatkowaniu. Jednocześnie sprzedaż nie będzie korzystała ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy o VAT z uwagi na to, że Nieruchomość stanowi teren przeznaczony pod zabudowę. Nie będzie miał również zastosowania art. 43 ust. 1 pkt 2 tejże ustawy, gdyż nie jest spełniona podstawowa przesłanka tego przepisu (grunt nie był wykorzystywany wyłącznie w działalności zwolnionej od podatku).

Tym samym przedmiotowa dostawa będzie opodatkowana (stawką podatku 23%) i nie będzie korzystać ze zwolnień z podatku od towarów i usług.

W dalszej kolejności należy wskazać, że zawarte Porozumienie, tworzące między Wierzycielami stosunek powiernictwa, w którym Wnioskodawca stał się powiernikiem, nie powoduje, że podatnikami z tytułu zbycia Nieruchomości staną się także pozostali Wierzyciele, zlecający Mu nabycie i zbycie Nieruchomości częściowo na ich rzecz (ale nie w ich imieniu).

Charakter prawny stosunku powiernictwa został przedstawiony w odpowiedzi na pytanie nr 1.

Powiernictwo jako instytucja prawna nie została uregulowana w prawie polskim (jest to umowa nienazwana). Podstawą do konstruowania czynności powierniczych jest wyrażona w art. 353(1) ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 1740 ze zm., dalej „k.c.”) zasada swobody umów. Zgodnie z tym przepisem, strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie, ani zasadom współżycia społecznego.

Istota zlecenia powierniczego polega na tym, że na zewnątrz występuje powiernik, który dokonuje nabycia pewnej rzeczy lub prawa we własnym imieniu, ale na rzecz zleceniodawcy. Prawa i obowiązki stron umowy powierniczej należy oceniać według przepisów o zleceniu. Jak wynika z art. 734-735 k.c., istotą umowy zlecenia jest odpłatne lub nieodpłatne dokonanie określonej czynności prawnej w imieniu dającego zlecenie, albo w imieniu własnym lecz na rachunek zlecającego. W tym ostatnim przypadku wszelkie nabycie praw lub rzeczy ma charakter powierniczy, a powiernik ma obowiązek wydać zlecającemu wszystko, co przy wykonywaniu zlecenia dla niego uzyskał, chociaż działał w imieniu własnym (art. 740 zd. 2 k.c.).

Władztwo zdobyte przez powiernika nad nabytymi rzeczami/prawami jest:

a. ograniczone czasowo - powiernik zobowiązany jest nabyte prawa przekazać powierzającemu (zleceniodawcy) na warunkach przewidzianych w umowie;

b. ograniczone co do swobody obrotu - powiernik zobligowany jest dokonać rozporządzenia nabytymi prawami na rzecz powierzającego (zleceniodawcy) lub wskazanego przez niego podmiotu;

c. ograniczone co do ekwiwalentności świadczeń - powiernik nie otrzymuje od powierzającego (zleceniodawcy) wartości przenoszonych przez niego praw, a jedynie uzyskuje zwrot kosztów poczynionych w celu wykonania powiernictwa, jak również zwolnienie z zobowiązań zaciągniętych w tym samym celu.

Ustawa o podatku od towarów i usług nie zawiera przepisów, które wprost regulowałyby zasady opodatkowania czynności wykonywanych w ramach umów powierniczych. Z tego powodu wszelkie czynności dokonywane w ramach transakcji powierniczej winny być oceniane przez pryzmat przepisów ogólnych.

Wskutek zawarcia umowy powierniczego nabycia nieruchomości Wnioskodawca jako powiernik we własnym imieniu, ale na rzecz zlecającego (w zakresie proporcji ustalonych Porozumieniem), najpierw nabędzie określoną nieruchomość, a następnie ją sprzeda. Część uzyskanej kwoty zachowa dla siebie, a pozostałą część, wynikającą z umowy powiernictwa, przekaże jako powiernik na rzecz zlecającego, tj. na rzecz pozostałych Wierzycieli. Tylko powiernik (Wnioskodawca) będzie jednak działał jako podatnik z tytułu zbycia Nieruchomości, tylko on (wraz z Małżonką) będzie bowiem stroną umów dotyczących nabycia i zbycia nieruchomości. Pozostali Wierzyciele nie będą nawet w tych umowach ujawnieni, ponieważ Wnioskodawca jako ich powiernik będzie działał wprawdzie na ich rachunek, ale we własnym imieniu.

Wniosek ten potwierdza analogiczne uregulowanie skutków podatkowych (w zakresie podatku od towarów i usług) umowy komisu. Zgodnie z art. 765 k.c. „przez umowę komisu przyjmujący zlecenie (komisant) zobowiązuje się za wynagrodzeniem (prowizja) w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do kupna lub sprzedaży rzeczy ruchomych na rachunek dającego zlecenie (komitenta), lecz w imieniu własnym” (czyli podobnie jak w przypadku umowy powierniczej, zawartej pomiędzy Wierzycielami w ramach Porozumienia). W świetle zaś art. 7 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy o VAT dostawę towarów stanowi także wydanie towarów na podstawie umowy komisu (między komitentem a komisantem, jak również wydanie towarów przez komisanta osobie trzeciej) oraz wydanie towarów komitentowi przez komisanta na podstawie umowy komisu, jeżeli komisant zobowiązany był do nabycia rzeczy na rachunek komitenta.

To, że zbycie nieruchomości w wykonaniu umowy powierniczej stanowi po stronie powiernika dostawę towaru podlegającą podatkowi od towarów i usług, potwierdzają również organy podatkowe oraz sądy administracyjne (tak interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 28 marca 2013 r., IPPP3/443-4/13-2/RD, interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 20 września 2016 r., IBPP2/4512-444/16-2/BW, a także wyrok NSA z 23 listopada 2015 r., I FSK 933/14).

Ad 4.

Jak już wskazano, na mocy art. 15 ust. 1 ustawy o VAT, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Powyższe stwarza dla małżonków, z których jeden prowadzi działalność gospodarczą, szczególną sytuację prawną. Żaden z przepisów ustawy o podatku od towarów i usług nie zabrania małżonkom prowadzenia działalności gospodarczej jako odrębnym podatnikom. Nie ma przy tym przeszkód, aby pomiędzy małżonkami prowadzącymi odrębne działalności istniała ustawowa wspólność majątkowa. W konsekwencji należy uznać, że podatnikiem podatku od towarów i usług jest ten z małżonków, który dokonał czynności podlegającej opodatkowaniu.

W kontekście powyższego należy przyjąć, iż planowana sprzedaż Nieruchomości będzie zrealizowana w ramach działalności gospodarczej zdefiniowanej w art. 15 ust. 2 ustawy o VAT prowadzonej przez Wnioskodawcę, ponieważ to Wnioskodawca podejmował większość zorganizowanych działań, zmierzających do nabycia i zbycia ze znacznym zyskiem Nieruchomości (osobiście lub w porozumieniu z pozostałymi Wierzycielami, przy ich pomocy), bez udziału Małżonki innego niż wymagany przepisami prawa cywilnego, związanymi z nabyciem i zbyciem Nieruchomości w ramach wspólnego majątku małżeńskiego.

Odnosząc się natomiast do sposobu dokumentowania transakcji sprzedaży Nieruchomości, należy wskazać, że zasady dokumentowania czynności podlegających opodatkowaniu regulują przepisy art. 106a-106q ustawy o VAT.

Na podstawie art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą sprzedaż, a także dostawę towarów i świadczenie usług, o których mowa w art. 106a pkt 2, dokonywane przez niego na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem.

Jak wynika z przywołanego wyżej przepisu - co do zasady - podatnik VAT jest zobowiązany wystawiać fakturę dokumentującą sprzedaż towarów i usług na rzecz innego podatnika.

W tym kontekście należy wskazać, iż w przypadku uznania, że sprzedaż Nieruchomości będzie opodatkowana podatkiem od towarów i usług - po stronie Wnioskodawcy będzie występował obowiązek ewentualnego opodatkowania dostawy Nieruchomości oraz wystawienia faktury dokumentującej tę transakcję.

Powyższe zapatrywanie znajduje potwierdzenie w interpretacjach indywidualnych, m.in. w:

1. interpretacji indywidualnej Dyrektora KIS z 23 sierpnia 2018 r., sygn. 0113-KDIPT1-3.4012.415.2018.4.MWJ, w której organ uznał, że: „Skoro jak wyżej wskazano to żona Wnioskodawcy z tytułu całej transakcji sprzedaży przedmiotowej nieruchomości będzie występowała w charakterze podatnika podatku od towarów i usług w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy, a więc to po stronie małżonki Wnioskodawcy będzie występował obowiązek ewentualnego opodatkowania dostawy ww. nieruchomości oraz wystawienia faktury dokumentującej tę transakcję”,

2. interpretacji indywidualnej DIS w Warszawie z 2 marca 2016 r., sygn. IPPP2/4512-1184/15-2/AOG, w której organ uznał, że: „Wnioskodawca, będący w ekonomicznym posiadaniu działek, będzie uznany na gruncie przepisów ustawy o podatku od towarów i usług za podatnika w rozumieniu art. 15 ust. 1 i 2 ustawy w odniesieniu do planowanej czynności dostawy przedmiotowego gruntu w całości, gdyż w istocie to Wnioskodawca dokona transakcji dostawy ww. działek, jako składnika majątku prowadzonej działalności gospodarczej. Tak więc to wyłącznie u Wnioskodawcy na gruncie przepisów ustawy o VAT wystąpi czynność dostawy ww. działek. W konsekwencji stwierdzić należy, że obowiązek naliczenia i odprowadzenia podatku w tym wystawienia faktury z tytułu dokonanej transakcji będzie spoczywał w całości na Wnioskodawcy”,

3. interpretacji indywidualnej DIS w Katowicach z 3 marca 2015 r., sygn. IBPP1/443-1161/14/ES, w której organ uznał, że: „Należy stwierdzić, że pomimo zakupu działki nr 122/1 na zasadzie wspólności majątkowej małżeńskiej, część tej nieruchomości, w odniesieniu do której Wnioskodawca działa jako podatnik VAT została przeznaczona i wykorzystywana do działalności gospodarczej Wnioskodawcy w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o VAT. Tym samym to Wnioskodawca będzie działał z tytułu sprzedaży części nieruchomości jako podatnik w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług i w przypadku konieczności udokumentowania tej dostawy fakturą VAT, to Wnioskodawca będzie obowiązany ująć na fakturze tę dostawę. Tym samym stanowisko Wnioskodawcy, że w razie zaistnienia konieczności wystawienia przyszłemu nabywcy nieruchomości faktury VAT, fakturę taką zgodnie z prawem powinien wystawić jedynie Wnioskodawca na całą kwotę sprzedaży, należało uznać za prawidłowe”.

Biorąc pod uwagę przedstawione zdarzenie przyszłe, w przypadku potwierdzenia przez Organ, że transakcja podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, w opinii Wnioskodawcy fakturę dokumentującą sprzedaż Nieruchomości powinien wystawić wyłącznie Wnioskodawca zarejestrowany jako podatnik VAT czynny (w odniesieniu do całej wartości Nieruchomości).

Ad 5.

Jak wynika z art. 86 ust. 1 ustawy o VAT, podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług w zakresie, w jakim są one wykorzystywane do wykonywania przez podatnika czynności opodatkowanych VAT.

Podkreślić należy, że ustawodawca stworzył podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego w całości lub w części, pod warunkiem spełnienia przez niego zarówno przesłanek pozytywnych, wynikających z art. 86 ust. 1 ustawy o VAT oraz niezaistnienia przesłanek negatywnych, określonych w art. 88 tejże ustawy. Przepis ten określa listę wyjątków, które pozbawiają podatnika prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

I tak, w myśl art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy o VAT, nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne w przypadku, gdy transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku. Zatem w sytuacji, gdy faktury dokumentują transakcje, które nie podlegają opodatkowaniu albo są zwolnione od podatku podatnikowi nie przysługuje prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony wykazany w tej fakturze.

Z cytowanych powyżej przepisów wynika, iż prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki - odliczenia dokonuje podatnik podatku od towarów i usług, a towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do czynności opodatkowanych. Jeśli zatem nie jest spełniona żadna z przesłanek negatywnych określonych w art. 88 ustawy o VAT, a dane towary i usługi są wykorzystywane wyłącznie do wykonywania czynności opodatkowanych przez podatnika VAT, podatnikowi temu przysługuje prawo do odliczenia całości VAT naliczonego przy nabyciu.

W tym kontekście należy wskazać, że na dzień dokonania transakcji Wnioskodawca będzie zarejestrowanym czynnym podatnikiem VAT i będzie spełniać ustawową definicję podatnika w rozumieniu art. 15 ustawy o VAT. Po nabyciu własności Nieruchomości, Wnioskodawca planuje ją zbyć w ramach działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o VAT. Tym samym, warunki odliczenia podatku naliczonego przy nabyciu Nieruchomości, określone w art. 86 ust. 1 ustawy o VAT, zostaną spełnione. Jednocześnie nie zaistnieje żadna z przesłanek negatywnych wyłączających prawo do odliczenia podatku naliczonego, tj. transakcja będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług i nie będzie z niego zwolniona.

Przy tym, ponieważ nabycie Nieruchomości z uwagi na regulacje prawa cywilnego nastąpi do majątku wspólnego Wnioskodawcy i Małżonki, faktura wystawiona przez komornika w związku ze sprzedażą egzekucyjną Nieruchomości powinna wskazywać jako nabywcę zarówno Wnioskodawcę, jak i jego Małżonkę. Nie przeszkadza to jednak odliczeniu podatku w całości przez Wnioskodawcę, ponieważ tylko on będzie nabywał Nieruchomość w charakterze czynnego podatnika VAT. Stanowisko to potwierdzały wielokrotnie organy interpretacyjne, m.in. Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji z 4 lutego 2016 r. (ILPP1/4512-1-835/15-4/UG), Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji z 23 października 2013 r. (IPPP2/443-828/13-4/MM), Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji z 13 czerwca 2013 r. (IBPP2/443-237/13/ICz), Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi w interpretacji z 19 listopada 2014 r. (IPTPP4/443-653/14-2/OS).

W świetle powyższego, w przypadku uznania przez Organ, że transakcja zbycia Nieruchomości podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, Wnioskodawcy będzie przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o podatek naliczony przy jej nabyciu, gdyż spełnione będą warunki niezbędne do dokonania takiego obniżenia, określone w art. 86 ust. 1 ustawy o VAT, tj. Wnioskodawca będzie występował w odniesieniu do tej transakcji w charakterze podatnika VAT czynnego, a zakupiona Nieruchomość zostanie wykorzystana przez Wnioskodawcę do czynności opodatkowanych i jednocześnie nie zostanie spełniona żadna z przesłanek negatywnych określonych w art. 88 ustawy o VAT.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2022 r. poz. 931 ze zm.), zwanej dalej „ustawą”:

Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług (…) podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy:

Przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, w tym również:

(…)

6. oddanie gruntów w użytkowanie wieczyste;

7. zbycie praw, o których mowa w pkt 5 i 6.

Stosownie do art. 2 pkt 6 ustawy:

Przez towary rozumie się rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.

Na podstawie definicji zawartej w art. 2 pkt 6 ustawy, zbycie nieruchomości gruntowej (działki), traktowane jest jako czynność odpłatnej dostawy towarów, o której mowa w art. 7 ust. 1 ustawy.

Towarem jest także udział w prawie własności lub użytkowania wieczystego nieruchomości. Jest to zgodne z normami unijnymi, bowiem w myśl art. 15 ust. 2 Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L Nr 347 z dnia 11 grudnia 2006 s. 1 ze zm.), zwanej dalej „Dyrektywą 2006/112/WE”:

Państwa członkowskie mogą uznać za rzeczy:

1. określone udziały w nieruchomości,

2. prawa rzeczowe dające ich posiadaczowi prawo do korzystania z nieruchomości,

3. udziały i inne równoważne udziałom tytuły prawne dające ich posiadaczowi prawne lub faktyczne prawo własności lub posiadania nieruchomości lub jej części.

Nie każda czynność stanowiąca dostawę towarów, w rozumieniu art. 7 ustawy, bądź świadczenie usług zdefiniowane w art. 8 ustawy, podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, ponieważ aby dana czynność podlegała opodatkowaniu tym podatkiem, musi być wykonana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem jest podatnikiem podatku od towarów i usług.

Na mocy art. 15 ust. 1 i 2 ustawy,

Podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Określony w ustawie zakres opodatkowania podatkiem od towarów i usług wskazuje, że do tego, aby faktycznie zaistniało opodatkowanie danej czynności konieczne jest, aby czynność podlegającą opodatkowaniu wykonał podmiot, który dla tej właśnie czynności będzie działał jako podatnik. Definicja działalności gospodarczej zawarta w ustawie, ma charakter uniwersalny, pozwalający na objęcie pojęciem „podatnik” tych wszystkich podmiotów, które prowadzą określoną działalność, występując w profesjonalnym obrocie gospodarczym. Ponadto, działalność gospodarczą stanowi wykorzystywanie towarów w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Przez ciągłe wykorzystywanie składników majątku należy rozumieć takie wykorzystywanie majątku, które charakteryzuje się powtarzalnością lub długim okresem trwania. Zatem czerpanie dochodów ze składnika majątku wskazuje na prowadzenie działalności gospodarczej.

Analizując powyższe przepisy należy stwierdzić, że dostawa towarów podlegać będzie opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wyłącznie wówczas, gdy dokonywana będzie przez podmiot mający status podatnika, a dodatkowo działającego w takim charakterze w odniesieniu do danej transakcji. Istotne dla określenia, że w odniesieniu do konkretnej dostawy mamy do czynienia z podatnikiem podatku VAT jest stwierdzenie, że prowadzi on działalność gospodarczą w rozumieniu przepisów ustawy.

Właściwe zatem jest wykluczenie osób fizycznych z grona podatników w przypadku, gdy dokonują sprzedaży, przekazania bądź darowizny towarów stanowiących część majątku osobistego, tj. majątku, który nie został nabyty w celu jego odsprzedaży bądź wykonywania innych czynności w ramach działalności gospodarczej.

W kontekście powyższych rozważań nie jest podatnikiem podatku od towarów i usług ten, kto jako osoba fizyczna dokonuje jednorazowych lub okazjonalnych transakcji, za które nie jest przewidziana ściśle regularna zapłata oraz nie prowadzi zorganizowanej, czy zarejestrowanej działalności gospodarczej, a tylko np. wyzbywa się majątku osobistego. Dokonywanie określonych czynności incydentalnie, poza sferą prowadzonej działalności gospodarczej, również nie pozwala na uznanie danego podmiotu za podatnika w zakresie tych czynności.

W tym miejscu podkreślić należy, że pojęcie „majątku prywatnego” nie występuje na gruncie analizowanych przepisów ustawy, jednakże wynika z wykładni art. 15 ust. 2 ustawy, w której zasadne jest odwołanie się do treści orzeczenia TSUE w sprawie C-291/92 (Finanzamt Uelzen V. Dieter Armbrecht), które dotyczyło kwestii opodatkowania sprzedaży przez osobę, będącą podatnikiem podatku od wartości dodanej, części majątku niewykorzystywanej do prowadzonej działalności gospodarczej, a służącej jej do celów prywatnych. „Majątek prywatny” to zatem taka część majątku danej osoby fizycznej, która nie jest przez nią przeznaczona ani wykorzystywana dla potrzeb prowadzonej działalności gospodarczej. Ze wskazanego orzeczenia wynika zatem, że podatnik musi w całym okresie posiadania danej nieruchomości wykazywać zamiar wykorzystywania części nieruchomości w ramach majątku osobistego. Przykładem takiego wykorzystania nieruchomości mogłoby być, np. wybudowanie domu dla zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych. Potwierdzone to zostało również w wyroku TSUE z 21 kwietnia 2005 r., sygn. akt C-25/03 Finanzamt Bergisch Gladbach v. HE, w którym TSUE stwierdził, że majątek prywatny to mienie wykorzystywane dla zaspokojenia potrzeb własnych.

Mając powyższe na względzie należy stwierdzić, że uznanie, że dany podmiot w odniesieniu do konkretnej czynności działa jako podatnik podatku od towarów i usług, wymaga oceny każdorazowo odnoszącej się do okoliczności faktycznych danej sprawy. Ocenie podlegać muszą przede wszystkim działania, jakie podejmuje zbywca w celu dokonania sprzedaży.

Z orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 15 września 2011 r. w sprawach połączonych Jarosław Słaby przeciwko Ministrowi Finansów (C-180/10) oraz Emilian Kuć i Halina Jeziorska-Kuć przeciwko Dyrektorowi Izby Skarbowej w Warszawie (C-181/10) wynika, że czynności związane ze zwykłym wykonywaniem prawa własności nie mogą same z siebie być uznawane za prowadzenie działalności gospodarczej. Sama liczba i zakres transakcji sprzedaży nie mogą stanowić kryterium rozróżnienia między czynnościami dokonywanymi prywatnie, które znajdują się poza zakresem zastosowania Dyrektywy, a czynnościami stanowiącymi działalność gospodarczą.

Inaczej jest natomiast – jak wyjaśnił Trybunał – w wypadku, gdy zainteresowany podejmuje aktywne działania w zakresie obrotu nieruchomościami, angażując środki podobne do wykorzystywanych przez producentów, handlowców i usługodawców w rozumieniu art. 9 ust. 1 akapit drugi Dyrektywy. Zatem za podatnika należy uznać osobę, która w celu dokonania sprzedaży gruntów angażuje podobne środki wykazując aktywność w przedmiocie zbycia nieruchomości porównywalną do działań podmiotów zajmujących się profesjonalnie tego rodzaju obrotem, tj. działania wykraczające poza zakres zwykłego zarządu majątkiem prywatnym.

W rozumieniu powyższych twierdzeń pomóc mogą zapisy orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 29 października 2007 r., sygn. akt I FPS 3/07, w myśl którego formalny status danego podmiotu jako podatnika zarejestrowanego, a także okoliczność, że dana czynność została wykonana wielokrotnie lub jednorazowo, lecz z zamiarem częstotliwości nie mogą przesądzać o opodatkowaniu tej czynności bez każdorazowego ustalenia, czy w odniesieniu do konkretnej czynności podmiot ten występował w charakterze podatnika podatku VAT.

Stosownie do art. 31 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1359):

Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez obojga małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Zatem istotą wspólności majątkowej małżeńskiej, zarówno ustawowej, jak i umownej, jest to, że każdy z małżonków jest współwłaścicielem poszczególnych składników majątku wspólnego (dorobkowego) na zasadach współwłasności łącznej (bezudziałowej).

W myśl art. 36 § 1 oraz § 2 ww. Kodeksu:

Oboje małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym, w szczególności udzielać sobie wzajemnie informacji o stanie majątku wspólnego, o wykonywaniu zarządu majątkiem wspólnym i o zobowiązaniach obciążających majątek wspólny.

Każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym, chyba że przepisy poniższe stanowią inaczej. Wykonywanie zarządu obejmuje czynności, które dotyczą przedmiotów majątkowych należących do majątku wspólnego, w tym czynności zmierzające do zachowania tego majątku.

Zgodnie z art. 37 § 1 pkt 1 powyższego Kodeksu:

Zgoda drugiego małżonka jest potrzebna m.in. do dokonania czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków.

Z uwagi na powyższe regulacje prawne np. w akcie notarialnym dokumentującym nabycie nieruchomości wymieniani są oboje małżonkowie, jeżeli istnieje między nimi ustawowa wspólność majątkowa. Wspólność wynikająca ze stosunku małżeństwa jest współwłasnością łączną uprawniającą do współposiadania rzeczy wchodzących w skład majątku wspólnego, a w czasie jej trwania żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego.

Na mocy zapisu zawartego w art. 43 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.:

Oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym.

Małżeństwo nie należy do żadnej kategorii podmiotów wymienionych w ww. art. 15 ust. 1 ustawy. Powyższe stwarza dla małżonków prowadzących działalność gospodarczą szczególną sytuację prawną. Żaden z przepisów ustawy o podatku od towarów i usług nie zabrania małżonkom prowadzenia działalności gospodarczej jako odrębnym podatnikom. Nie ma przy tym przeszkód, aby pomiędzy małżonkami prowadzącymi odrębne działalności istniała ustawowa wspólność majątkowa. W konsekwencji, podatnikiem podatku od towarów i usług jest ten z małżonków, który dokonał czynności podlegającej opodatkowaniu. Autonomiczność prawa podatkowego wyklucza bowiem możliwość interpretacji przepisów, która zakładałaby, że stosunki majątkowe między małżonkami, regulowane przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, mogą kształtować zakres praw i obowiązków podatników podatku od towarów i usług.

Jeżeli zatem przedmiotem dostawy jest majątek wspólny małżonków, to podatnikiem podatku od towarów i usług w okolicznościach wskazanych w art. 15 ustawy będzie ten małżonek, który dokonuje dostawy we własnym imieniu (który jest stroną czynności prawnej) – jako podatnik VAT.

Z wniosku wynika, że w dniu 30 maja 2016 r. trzej Wierzyciele zawarli porozumienie, na mocy którego m.in.

· postanawiają dokonać nabycia Nieruchomości i przeprowadzić niezbędne zmiany w planie zagospodarowania przestrzennego celem podwyższenia wartości Nieruchomości,

· Nabycia Nieruchomości w drodze udziału w licytacji sądowej dokona Wnioskodawca, który działa zarówno w imieniu własnym, jak również jako powiernik pozostałych dwóch Wierzycieli,

· Pozostali dwaj Wierzyciele oddadzą do dyspozycji swoje wierzytelności na zasadach przyjętych w porozumieniu Wnioskodawcy celem dokonania zapłaty za nabytą Nieruchomość,

· Wierzyciele dokonują nabycia Nieruchomości proporcjonalnie do wielkości przysługujących im kwot głównych zabezpieczonych hipotecznie.

Realizując jedno z postanowień Porozumienia, Wierzyciele przystąpili do działań ukierunkowanych na zmianę miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w taki sposób, by podstawowym przeznaczeniem terenu była zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna, usługi ogólne, handel, usługi biurowo-administracyjne, gastronomia, kultura, rozrywka, salon samochodowy, autoryzowana stacja obsługi pojazdów. Działania te obejmowały w szczególności:

· wizyty w Urzędzie Miasta,

· prowadzenie rozmów z przedstawicielami wydziału urbanistyki Urzędu Miasta,

· spotkania z ówczesnym Prezydentem Miasta.

Wnioskodawca nie dysponował i nie dysponuje środkami pieniężnymi należącymi do majątku odrębnego, z których mógłby sfinansować zakup Nieruchomości (w części niefinansowanej przez pozostałych Wierzycieli), a jedynie środkami wspólnymi, należącymi do majątku wspólnego małżeńskiego, którymi nie mógł dysponować samodzielnie. W związku z tym nabycie Nieruchomości będzie musiało nastąpić do majątku wspólnego. Spowodowało to konieczność udziału Małżonki jako uczestnika licytacji. Małżonka nie była natomiast stroną Porozumienia i nie brała aktywnego udziału w planowaniu całej transakcji pod kątem ani ekonomicznym, ani prawnym, niemniej jednak wyraziła zgodę na udział małżonka w Porozumieniu (jego aneksie) oraz na zawarcie przez niego opisanych na wstępie umów.

Wnioskodawca z Małżonką 3 grudnia 2021 r. zawarli umowę przedwstępną, dotyczącą sprzedaży Nieruchomości. Cena sprzedaży Nieruchomości będzie znacząco wyższa od ceny zakupu, wynikającej z postanowienia o przybiciu. Wnioskodawca oświadczył w umowie, że zbycie nastąpi w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, a on działać będzie jako zarejestrowany podatnik VAT czynny. Nabywcę Wnioskodawca pozyskał, wykorzystując liczne kontakty handlowe swoje własne oraz pozostałych Wierzycieli, ponadto została zawarta umowa pośrednictwa w sprzedaży Nieruchomości.

Pana wątpliwości dotyczą uznania sprzedaży opisanej we wniosku nieruchomości (prawa użytkowania wieczystego niezabudowanych działek gruntu nr 1, 2, 3 i 4) za czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, niekorzystającą ze zwolnień od tego podatku.

Ww. okoliczności wskazują, że planowana sprzedaż Nieruchomości będzie zrealizowana w ramach Pana działalności gospodarczej zdefiniowanej w art. 15 ust. 2 ustawy, ponieważ to Pan podejmował większość zorganizowanych działań, zmierzających do nabycia i zbycia ze znacznym zyskiem Nieruchomości (osobiście lub w porozumieniu z pozostałymi Wierzycielami, przy ich pomocy), bez udziału Pana Małżonki innego niż wymagany przepisami prawa cywilnego, związanego z nabyciem i zbyciem Nieruchomości w ramach wspólnego majątku małżeńskiego. Prowadząc działalność gospodarczą w oparciu o składniki majątku wspólnego miał Pan nad tym majątkiem kontrolę ekonomiczną.

Jak wskazał Pan we wniosku, zakup nieruchomości motywowany był tylko i wyłącznie chęcią osiągnięcia zysku (sprzedaż Nieruchomości miała nastąpić możliwie szybko, na podstawie umowy przedwstępnej zawartej jeszcze przed nabyciem Nieruchomości). Zakupu dokonano w warunkach sprzedaży licytacyjnej, po cenie znacząco niższej od spodziewanej ceny możliwej do osiągnięcia na wolnym rynku. W Porozumieniu zaplanowano a następnie przeprowadzono niezbędne zmiany w planie zagospodarowania przestrzennego celem podwyższenia wartości Nieruchomości.

Mając na uwadze powyższe oraz obowiązujące w tym zakresie przepisy należy stwierdzić, że w przedmiotowej sprawie z tytułu sprzedaży Nieruchomości, będącej we wspólności majątkowej małżeńskiej, będzie Pan podatnikiem w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy i dostawa ta będzie u Pana stanowić odpłatną dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Tym samym będzie Pan zobowiązany do dokonania rozliczenia podatku VAT w związku z tą sprzedażą.

W rozpatrywanej sprawie, pomimo że Nieruchomość stanowi majątek wspólny małżonków, Pana żona nie była stroną Porozumienia i nie brała aktywnego udziału w planowaniu całej transakcji pod kątem ani ekonomicznym, ani prawnym. Żona wyraziła zgodę na Pana udział w Porozumieniu, wynikało to jednak ze szczególnych uregulowań prawa cywilnego, związanych z nabyciem i zbyciem Nieruchomości w ramach wspólnego majątku małżeńskiego. Zatem podatnikiem w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy z tytułu sprzedaży Nieruchomości, zobowiązanym do dokonania rozliczenia całości podatku VAT w związku z tą dostawą będzie wyłącznie Pan (nie Pana Małżonka).

Jak wyżej wskazano, z zawartego w dniu 30 maja 2016 r. przez trzech Wierzycieli Porozumienia wynika m.in, że:

· nabycia Nieruchomości w drodze udziału w licytacji sądowej dokona Wnioskodawca, który działa zarówno w imieniu własnym, jak również jako powiernik pozostałych dwóch Wierzycieli,

· pozostali dwaj Wierzyciele oddadzą do dyspozycji swoje wierzytelności na zasadach przyjętych w porozumieniu Wnioskodawcy celem dokonania zapłaty za nabytą Nieruchomość,

· wierzyciele dokonują nabycia Nieruchomości proporcjonalnie do wielkości przysługujących im kwot głównych zabezpieczonych hipotecznie,

· wszelkie koszty związane z udziałem w postępowaniu egzekucyjnym będą ponoszone przez każdego Wierzyciela proporcjonalnie do wysokości przysługującej mu kwoty zabezpieczenia,

· w takiej samej proporcji Wierzyciele będą uczestniczyć w ewentualnych przychodach związanych ze sprzedażą Nieruchomości,

· podjęcie jakiejkolwiek uchwały w zakresie zarządu Nieruchomością, rozporządzania Nieruchomością, jej ewentualnego obciążenia lub zawarcia umowy zobowiązującej w każdym z powyżej wskazanych zakresów wymaga zgody wszystkich Wierzycieli.

Użytkownikiem wieczystym Nieruchomości w wyniku opisanego we wniosku postanowienia sądowego o przysądzeniu własności stali się małżonkowie KN i HN, nabywając prawo użytkowania wieczystego na zasadach ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej. Nabycie to miało charakter powierniczy, czyli nastąpiło wprawdzie w imieniu własnym nabywców (stali się oni wyłącznymi użytkownikami wieczystymi Nieruchomości), ale na rachunek wszystkich uczestników Porozumienia powierniczego, w ustalonej w Porozumieniu powierniczym proporcji.

Powiernikowi, z uwagi na okoliczność, iż uczestniczył on również w umowie jako nabywca prawa użytkowania wieczystego Nieruchomości nie przysługuje żadne wynagrodzenie.

Użytkownikiem wieczystym Nieruchomości zgodnie z porozumieniem stać się miał wyłącznie KN (na zasadach ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej z HN), a nie pozostali uczestnicy Porozumienia powierniczego.

Umowa powiernictwa rodzi dwie grupy stosunków: pomiędzy powiernikiem, a powierzającymi (stosunek wewnętrzny) oraz pomiędzy powiernikiem, a podmiotami trzecimi (stosunek zewnętrzny).

W stosunku wewnętrznym dokonano nabycia prawa użytkowania wieczystego Nieruchomości przez małżonków Nawrockich w ramach postępowania egzekucyjnego, jednakże z ograniczeniami wynikającymi z umowy powierniczej (brak możliwości swobodnego dysponowania Nieruchomością, rozliczenie wszystkich czynności rozporządzających w stosunku do Nieruchomości w proporcjach przyjętych w Porozumieniu powierniczym, zgoda wszystkich uczestników Porozumienia na dokonanie czynności rozporządzających).

Dla stosunków zewnętrznych nabywcami są małżonkowie KN i HN na zasadach ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej, a powierzający nie stali się współużytkownikami wieczystymi nabytej Nieruchomości.

W obrocie gospodarczym podmioty nie muszą działać osobiście, dopuszczalne jest działanie przez przedstawiciela. Istota przedstawicielstwa w prawie cywilnym polega na tym, że pewna osoba dokonuje w imieniu i na rzecz innego podmiotu czynności prawnych. Osoba, która dokonuje czynności, określana jest mianem przedstawiciela, natomiast osoba, w imieniu której czynność jest dokonywana – reprezentowanym.

Jeżeli czynność dokonana przez przedstawiciela mieści się w granicach umocowania udzielonego przez reprezentowanego, wywołuje ona bezpośredni skutek dla podmiotu, który udzielił pełnomocnictwa. Powszechnie wskazuje się, że prawu cywilnemu znane są także inne podobne instytucje, które pełnią funkcje zbliżone do przedstawicielstwa.

W tym miejscu należy wskazać powiernika, który na zewnątrz działa jako samodzielny podmiot prawa, jednak z mocy wewnętrznego porozumienia z inną osobą, na rzecz której działa, nie występuje we własnym interesie.

Powiernictwo jako instytucja prawna nie jest uregulowane w prawie polskim. Podstawą do konstruowania czynności powierniczych jest wyrażona w art. 3531 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 ze zm.), zwanej dalej „Kodeksem cywilnym” zasada swobody kontraktowej. Zgodnie z tym przepisem:

Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Podstawą do skonstruowania umowy powierniczej najczęściej jest umowa zlecenia. Prawa i obowiązki stron tej umowy należy zasadniczo oceniać według przepisów o zleceniu.

Zgodnie z art. 734 § 1 Kodeksu cywilnego:

Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie.

W myśl § 2 tego artykułu:

W braku odmiennej umowy zlecenie obejmuje umocowanie do wykonania czynności w imieniu dającego zlecenie. Przepis ten nie uchybia przepisom o formie pełnomocnictwa.

Natomiast zgodnie z art. 735 § 1 Kodeksu cywilnego

Jeżeli ani z umowy, ani z okoliczności nie wynika, że przyjmujący zlecenie zobowiązał się wykonać je bez wynagrodzenia, za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie.

Z art. 740 Kodeksu cywilnego wynika, że:

Przyjmujący zlecenie powinien udzielać dającemu zlecenie potrzebnych wiadomości o przebiegu sprawy, a po wykonaniu zlecenia lub po wcześniejszym rozwiązaniu umowy złożyć mu sprawozdanie. Powinien mu wydać wszystko, co przy wykonaniu zlecenia dla niego uzyskał, chociażby w imieniu własnym.

Wszelkie nabycie praw lub rzeczy w takim przypadku ma charakter powierniczy, a przyjmujący zlecenie ma obowiązek wydać zlecającemu wszystko, co przy wykonaniu zlecenia dla niego uzyskał, chociażby w imieniu własnym.

Na podstawie art. 741 Kodeksu cywilnego:

Przyjmującemu zlecenie nie wolno używać we własnym interesie rzeczy i pieniędzy dającego zlecenie. Od sum pieniężnych zatrzymanych ponad potrzebę wynikającą z wykonywania zlecenia powinien płacić dającemu zlecenie odsetki ustawowe.

W myśl art. 742 Kodeksu cywilnego:

Dający zlecenie powinien zwrócić przyjmującemu zlecenie wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia, wraz z odsetkami ustawowymi; powinien również zwolnić przyjmującego zlecenie od zobowiązań, które ten w powyższym celu zaciągnął w imieniu własnym.

Władztwo nad nabytymi prawami, jakie można przypisać zleceniobiorcy wykonującemu zlecenie powiernicze, jest ograniczone poprzez:

1. ograniczenie czasowe – zleceniobiorca obowiązany jest przekazać nabyte prawa na pierwsze żądanie zleceniobiorcy;

2. ustawowo wyłączoną możliwość rozporządzania tymi prawami na rzecz kogoś innego niż zleceniodawca lub wskazany przez niego podmiot, co powoduje wyłączenie możliwości efektywnego zwiększenia masy majątkowej zleceniobiorcy o prawa nabyte w wykonaniu powiernictwa;

3. nieekwiwalentność dla zleceniobiorcy zbycia nabytych we własnym imieniu, lecz na rachunek zlecającego praw - prawa te przenoszone są na zlecającego nieodpłatnie.

W rozpatrywanej sprawie mamy do czynienia ze zleceniem nabycia w drodze licytacji prawa użytkowania wieczystego Nieruchomości - bowiem to powiernik nabędzie te prawo we własnym imieniu, a następnie sprzeda nabywcy - spółce kapitałowej, prowadzącej działalność deweloperską. Nabycie we własnym imieniu prawa użytkowania wieczystego Nieruchomości przez Pana jako powiernika (wraz z małżonką, w ramach współwłasności majątkowej małżeńskiej) skutkuje możliwością dysponowania nim (rozporządzania) jak właściciel, dopóki nie zostanie ono sprzedane spółce, bez względu na to, że nabywa je powiernik.

Należy w tym miejscu wskazać, że pojęcie „rozporządzanie towarami jak właściciel” należy rozumieć szeroko, jako obejmujące nie tylko uprawnienie do prawnego dysponowania towarem. Przepisy ustawy mają zastosowanie do każdego przeniesienia prawa na inną stronę, które to przeniesienie skutkuje tym, że nabywca uzyskuje możliwość korzystania z rzeczy jak właściciel, bez względu na intencje nabywcy w momencie zakupu. Nie ma wątpliwości, że powiernikowi przysługuje prawo do rozporządzania nabywaną Nieruchomością jak właściciel, mimo że jako powiernik jest zobowiązany przenieść jej własność na rzecz spółki. Przeniesienie tego prawa nastąpi w ramach dostawy. Zatem w stosunkach zewnętrznych, to Pan jako powiernik staje się (wraz z małżonką) właścicielem nabywanej Nieruchomości. Zawarte Porozumienie, tworzące między Wierzycielami stosunek powiernictwa, w którym stał się Pan powiernikiem, nie powoduje, że podatnikami z tytułu zbycia Nieruchomości staną się także pozostali Wierzyciele, zlecający Panu nabycie i zbycie Nieruchomości częściowo na ich rzecz (ale nie w ich imieniu).

W konsekwencji sprzedaż przez Pana występującego w roli powiernika prawa użytkowania wieczystego Nieruchomości podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wyłącznie po Pana stronie jako podmiotu, który rozporządza tym prawem jak właściciel, działającego w charakterze podatnika VAT dokonującego dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ust. 1 ustawy.

Należy zauważyć, że czynność, która podlega opodatkowaniu podatkiem VAT może korzystać ze zwolnienia od tego podatku, albo może być opodatkowana właściwą stawką podatku VAT.

Zakres i zasady zwolnienia od podatku od towarów i usług dostawy towarów lub świadczenia usług zostały określone m.in. w art. 43 ustawy.

W myśl art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy:

Zwalnia się od podatku dostawę terenów niezabudowanych innych niż tereny budowlane.

Powyższe oznacza, że zwolnienie przysługuje względem takiej dostawy, której przedmiotem jest grunt niezabudowany i jednocześnie o przeznaczeniu innym niż budowlane. Zatem ze zwolnienia od podatku korzystać będą dostawy gruntów o charakterze rolnym, leśnym, itp.

Na podstawie art. 2 pkt 33 ustawy:

Przez tereny budowlane – rozumie się grunty przeznaczone pod zabudowę zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku braku takiego planu – zgodnie z decyzją o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, o których mowa w przepisach o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

W tym miejscu warto wyjaśnić, że stosownie do treści wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 28 marca 1996 r. w sprawie C-468/93 Gemeente Emmen - „teren budowlany” oznacza każdy nieuzbrojony lub uzbrojony teren uznany przez państwa członkowskie za teren z przeznaczeniem pod zabudowę. Zatem, także w świetle orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości, za teren budowlany uznać można jedynie taki, który regulacjami prawa krajowego został przeznaczony pod zabudowę.

Z powołanych wyżej przepisów wynika, że zwolnienie od podatku, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy obejmuje zbycie nieruchomości niezabudowanych (gruntów) wyłącznie w sytuacji, gdy nie stanowią one terenów budowlanych, o których mowa w art. 2 pkt 33 ustawy.

W konsekwencji, generalnie opodatkowane podatkiem VAT są dostawy, których przedmiotem są nieruchomości gruntowe zabudowane i niezabudowane, przy czym w przypadku tych ostatnich opodatkowane są wyłącznie te, których przedmiotem są tereny budowlane, czyli tereny przeznaczone pod zabudowę zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku braku takiego planu – zgodnie z decyzją o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, o których mowa w przepisach o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Pozostałe natomiast dostawy gruntów niezabudowanych, dla których nie obowiązuje plan zagospodarowania przestrzennego oraz nie wydano decyzji o warunkach zabudowy – są zwolnione od podatku VAT. Ustawa o podatku od towarów i usług w kontekście zastosowania zwolnienia przy sprzedaży gruntu nakazuje oceniać przeznaczenie tego gruntu wyłącznie na podstawie istniejącego planu zagospodarowania przestrzennego oraz wydanych decyzji o warunkach zabudowy.

We wniosku wskazano, że dnia 19 marca 2019 r. uchwalono dla m.in. wszystkich działek objętych Nieruchomością miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, przewidujący możliwość ich zabudowania w sposób satysfakcjonujący Wierzycieli, tj.: przeznaczenie: teren zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i/lub teren zabudowy usługowej.

Tym samym ww. Nieruchomość (składająca się z niezabudowanych działek gruntu o nr 1, 2, 3 i 4) stanowi teren budowlany zdefiniowany w art. 2 pkt 33 ustawy. W rezultacie jego sprzedaż nie będzie korzystała ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy.

W tym miejscu należy wskazać, że jeżeli przy zbyciu nieruchomości wystąpią przesłanki uniemożliwiające zastosowanie zwolnienia od podatku VAT, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy, to należy przeanalizować możliwość zwolnienia dostawy w oparciu o przepis art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy.

Stosownie do art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy:

Zwalnia się od podatku dostawę towarów wykorzystywanych wyłącznie na cele działalności zwolnionej od podatku, jeżeli z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów nie przysługiwało dokonującemu ich dostawy prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Dla zastosowania zwolnienia od podatku VAT, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy, dla dostawy towarów, spełnione muszą być łącznie dwa warunki wskazane w tym przepisie, tj.:

· towary muszą służyć wyłącznie działalności zwolnionej, w żadnym momencie ich posiadania nie można zmienić ich przeznaczenia oraz sposobu wykorzystywania,

· brak prawa do odliczenia podatku VAT naliczonego przy nabyciu (imporcie, wytworzeniu) tych towarów.

Niespełnienie choćby jednego z powyższych warunków daje podstawę do wyłączenia dostawy towarów ze zwolnienia od podatku VAT przewidzianego w ww. art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy.

Z opisu sprawy wynika, że nabycie Nieruchomości nie będzie w żadnym zakresie służyć czynnościom zwolnionym z podatku od towarów, Nieruchomość nie będzie też wykorzystywana na prywatne cele Wnioskodawcy, Małżonki ani pozostałych Wierzycieli.

Oznacza to, że nie został spełniony pierwszy warunek określony w ww. art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy (towary nie służą wyłącznie działalności zwolnionej) i w konsekwencji dostawa Nieruchomości nie może korzystać również ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy.

Zatem skoro do dostawy przedmiotowej Nieruchomości nie znajdzie zastosowania zwolnienie z podatku wynikające z art. 43 ust. 1 pkt 2 i pkt 9 ustawy, przedmiotowa transakcja będzie opodatkowana podatkiem od towarów i usług z zastosowaniem stawki podatku właściwej dla przedmiotu dostawy.

Stanowisko w zakresie pytania nr 3 jest prawidłowe.

Pana wątpliwości dotyczą również obowiązku wystawienia faktury dokumentującej sprzedaż Nieruchomości wyłącznie przez Pana oraz czy ta faktura ma odnosić się do całej wartości tej Nieruchomości.

Na podstawie art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy:

Podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą sprzedaż, a także dostawę towarów i świadczenie usług, o których mowa w art. 106a pkt 2, dokonywane przez niego na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem.

Jak wskazano w odpowiedzi na pytanie nr 3, sprzedaż przez Pana występującego w roli powiernika prawa użytkowania wieczystego Nieruchomości podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wyłącznie po Pana stronie jako podmiotu, który rozporządza prawem użytkowania wieczystego Nieruchomości jak właściciel. Jednocześnie stwierdzono, że pomimo iż Nieruchomość stanowi majątek wspólny małżonków, to w niniejszej sprawie z tytułu sprzedaży prawa użytkowania wieczystego Nieruchomości, będącej we wspólności majątkowej małżeńskiej, wyłącznie Pan będzie podatnikiem w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy i sprzedaż ta będzie tylko u Pana stanowić odpłatną dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Tym samym jedynie Pan będzie zobowiązany do wystawienia faktury dokumentującej sprzedaż prawa użytkowania wieczystego Nieruchomości i dokonania rozliczenia podatku VAT w odniesieniu do całej wartości tej Nieruchomości.

Stanowisko w zakresie pytania nr 4 jest prawidłowe.

Pana wątpliwości dotyczą również prawa do odliczenia całości podatku naliczonego w związku z nabyciem Nieruchomości.

Podstawowe zasady dotyczące odliczania podatku naliczonego zostały sformułowane w art. 86 ust. 1 ustawy. W myśl tego przepisu:

W zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124.

Stosownie do treści art. 86 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy:

Kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu nabycia towarów i usług.

Prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje podatnik podatku od towarów i usług oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, tzn. takich, których następstwem jest określenie podatku należnego. Przedstawiona wyżej zasada wyklucza zatem możliwość dokonania obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego związanego z towarami i usługami, które nie są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, czyli w przypadku ich wykorzystania do czynności zwolnionych od podatku VAT oraz niepodlegających temu podatkowi.

W każdym przypadku należy dokonać oceny, czy intencją podatnika wykonującego określone czynności, z którymi łączą się skutki podatkowo-prawne, było wykonywanie czynności opodatkowanych.

Należy również podkreślić, że ustawodawca przyznał podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego w całości lub w części, pod warunkiem spełnienia przez niego zarówno przesłanek pozytywnych, wynikających z art. 86 ust. 1 ustawy oraz niezaistnienia przesłanek negatywnych, określonych w art. 88 ustawy. Przepis ten określa listę wyjątków, które pozbawiają podatnika prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Jak wynika z wniosku, Wnioskodawca jest z wykształcenia prawnikiem, od 5 października 2021 r. zarejestrowanym jako przedsiębiorca w CEIDG oraz od tego samego dnia będącym zarejestrowanym podatnikiem VAT czynnym. Wnioskodawca z Małżonką 3 grudnia 2021 r. zawarli umowę przedwstępną, dotyczącą sprzedaży Nieruchomości. Wnioskodawca oświadczył w umowie, że zbycie nastąpi w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, a on działać będzie jako zarejestrowany podatnik VAT czynny.

W odpowiedzi na pytanie nr 3 potwierdzono, że będzie Pan podatnikiem podatku od towarów i usług z tytułu sprzedaży prawa użytkowania wieczystego Nieruchomości, dokonującym odpłatnej dostawy towarów i jednocześnie sprzedaż prawa użytkowania wieczystego Nieruchomości nie będzie korzystać ze zwolnień od podatku.

Spełniona jest zatem przesłanka pozytywna wskazana w art. 86 ust. 1 ustawy warunkująca skorzystanie z prawa do odliczenia podatku naliczonego.

Jednocześnie wskazał Pan, że ponieważ nabycie prawa użytkowania wieczystego Nieruchomości z uwagi na regulacje prawa cywilnego nastąpi do majątku wspólnego Wnioskodawcy i Małżonki, faktura wystawiona przez komornika w związku ze sprzedażą egzekucyjną Nieruchomości powinna wskazywać jako nabywcę zarówno Wnioskodawcę, jak i jego Małżonkę.

Stosownie do art. 106e ust. 1 ustawy:

Faktura powinna zawierać:

1. datę wystawienia;

2. kolejny numer nadany w ramach jednej lub więcej serii, który w sposób jednoznaczny identyfikuje fakturę;

3. imiona i nazwiska lub nazwy podatnika i nabywcy towarów lub usług oraz ich adresy;

4. numer, za pomocą którego podatnik jest zidentyfikowany na potrzeby podatku, z zastrzeżeniem pkt 24 lit. a;

(…).

Z ww. uregulowań wynika, że faktura powinna m.in. jednoznacznie określać imiona i nazwiska lub nazwy podatnika (sprzedawcy) i nabywcy oraz ich adresy. Faktura powinna zawierać dane nabywcy towaru lub usługi i tym samym dokumentować rzeczywiste zdarzenia gospodarcze, a jako wystawca i nabywca powinni widnieć faktyczni uczestnicy transakcji. Należy podkreślić, że celem faktury jest przede wszystkim udokumentowanie rzeczywistego przebiegu zdarzeń gospodarczych, zarówno pod względem przedmiotu transakcji, jak i podmiotów biorących w niej udział.

Faktury są dokumentem o charakterze sformalizowanym. Zatem co do zasady, faktury muszą być wystawione zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami prawa. O prawidłowości faktur wystawianych i otrzymywanych przez podatników powinny decydować przede wszystkim ustalenia, czy dokumenty te potwierdzają rzeczywiste transakcje handlowe.

A zatem jeżeli w fakturach dokumentujących transakcje występują tzw. wadliwości mniejszej wagi należy uznać, że nie ma podstawy do kwestionowania faktur, w tym prawa do odliczenia podatku naliczonego, wyłącznie z powodu tych braków. Są to tego rodzaju wadliwości, które co prawda powodują, że faktura nie odpowiada wymogom określonym w przepisach, jednakże same w sobie nie wpływają na przedmiot i podstawę opodatkowania.

Powołane wyżej przepisy art. 15 ust. 1 i 2 ustawy precyzują, jakie podmioty objęte są definicją podatnika podatku od towarów i usług. Ustawodawca nie wymienił wśród nich małżonków. Na gruncie uregulowań ustawy o podatku od towarów i usług małżonkowie nie są uznawani za jeden podmiot podatkowy, bowiem każdy z nich wykonując samodzielnie czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług będzie odrębnym podatnikiem tego podatku. Autonomiczność prawa podatkowego wyklucza możliwość uznania, że wspólność majątkowa istniejąca między małżonkami na podstawie przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, ma wpływ na zakres ich praw i obowiązków jako podatników podatku od towarów i usług. Tym samym przepisy o podatku od towarów i usług nie sprzeciwiają się temu, aby w przypadku funkcjonowania ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej tylko jeden z małżonków rozliczał VAT jako czynny zarejestrowany podatnik.

Zatem fakt, że otrzyma Pan fakturę, która zostanie wystawiona na oboje małżonków, nie stanowi przesłanki negatywnej powodującej utratę prawa do odliczenia podatku naliczonego (w sytuacji, gdy faktura odzwierciedla prawdziwe zdarzenie gospodarcze).

Reasumując, w związku z nabyciem prawa użytkowania wieczystego Nieruchomości będzie Panu przysługiwać prawo do odliczenia całości podatku naliczonego.

Stanowisko w zakresie pytanie nr 5 jest prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Pan przedstawił i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

Powyższe rozstrzygnięcie obejmuje zakresem tylko Pana sytuację przedstawioną w zdarzeniu przyszłym i jednocześnie nie wywiera skutku prawnego dla Pana żony, Hanny Nawrockiej.

Kwestia ustalenia wysokości stawki podatku od towarów i usług dla dostawy towarów lub świadczenia usług od 1 lipca 2020 r. może być określona wyłącznie w ramach wydania wiążącej informacji stawkowej, o której mowa w art. 42a w zw. z art. 42b ustawy o VAT.

Jednocześnie wskazujemy, że interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy zdarzenie przyszłe sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywało się będzie ze zdarzeniem przyszłym opisanym przez Pana w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swoją aktualność.

W zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych będzie wydane odrębne rozstrzygnięcie.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

‒ Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.). Aby interpretacja mogła pełnić funkcję ochronną, Pana sytuacja musi być zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i musi się Pan zastosować do interpretacji.

‒ Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

1. z zastosowaniem art. 119a;

2. w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;

3. z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (`(...)`). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2022 r. poz. 329 ze zm.; dalej jako „PPSA”.

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

‒ w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

‒ w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.).