Interpretacja indywidualna – stanowisko nieprawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego oraz zdarzenia przyszłego w podatku od towarów i usług jest nieprawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

6 czerwca 2022 r. wpłynął Państwa wniosek z 30 maja 2022 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy:

‒ momentu powstania obowiązku podatkowego zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. e ustawy o VAT (podatek od towarów i usług) dla usług udzielania pożyczek, w przypadku rezygnacji ze zwolnienia od podatku VAT,

‒ ustalenia czy dla umów pożyczek zawartych i udzielonych przed rezygnacją ze zwolnienia od podatku VAT znajdzie zastosowanie opodatkowanie podatkiem VAT w zakresie, w jakim ww. pożyczki są spłacane po rezygnacji ze zwolnienia.

Uzupełnili go Państwo – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z 11 sierpnia 2022 r. (wpływ 12 sierpnia 2022 r.).

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego oraz zdarzenia przyszłego

S.A. jest polską firmą deweloperską z siedzibą w …, zarejestrowanym, czynnym podatnikiem podatku VAT w rozumieniu art. 15 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2004 r. Nr 54, poz. 535 ze zm., dalej zwaną: „ustawa o VAT”). Nie korzysta ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 tej ustawy. Przedmiotem działalności Spółki jest działalność deweloperska, także za pośrednictwem spółek zależnych, których jest właścicielem (dalej: „Spółki Celowe”), powoływanych do realizacji poszczególnych projektów deweloperskich.

Spółka, posiadając nadwyżki środków pieniężnych, udziela i będzie udzielać pożyczki innym podatnikom w rozumieniu ustawy o VAT, w tym Spółkom Celowym. Umowy pożyczki zawierane przez Spółkę działającą w roli Pożyczkodawcy, są/będą zawierane na następujących zasadach:

Pożyczkodawca udziela Pożyczkobiorcy pożyczki pieniężnej. Wypłata przez Pożyczkodawcę na rzecz Pożyczkobiorcy kwoty pożyczki (zwana dalej „Uruchomieniem Pożyczki”) nastąpi w transzach. Udzielona pożyczka ma charakter odnawialny, a maksymalny limit zadłużenia Pożyczkobiorcy z tytułu udostępnionych środków określony będzie w zawieranej umowie. Pożyczkobiorcy przysługuje prawo wielokrotnego zadłużania się w ramach udzielonej pożyczki do wysokości ustalonego limitu zadłużenia. Dniem Uruchomienia Pożyczki jest dzień obciążenia kwotą/pierwszą transzą pożyczki rachunku bankowego Pożyczkodawcy. Kolejne transze pożyczki będą uruchamiane do terminu granicznego, określonego w umowie pożyczki.

Oprocentowanie pożyczki w skali roku jest zmienne i równe stopie bazowej powiększonej o marżę odsetkową. Zarówno stopa bazowa (np. `(...)`.), jak i marża odsetkowa są każdorazowo określone w umowie pożyczki. Możliwe jest też w przyszłości (do tej pory rozwiązanie takie nie było stosowane), iż oprocentowanie pożyczki będzie stałe.

Pożyczkodawca nalicza odsetki umowne, zgodnie z oprocentowaniem umownym, w okresach miesięcznych, od bieżącego salda zadłużenia Pożyczkobiorcy, począwszy od dnia Uruchomienia Pożyczki, na ostatni dzień miesiąca bądź na ostatni dzień wykorzystania pożyczki.

Za pierwszy dzień wykorzystania pożyczki uważa się dzień Uruchomienia Pożyczki, ostatnim dniem wykorzystania pożyczki jest dzień poprzedzający dzień uznania rachunku bankowego Pożyczkodawcy ostatnią ratą kapitałową pożyczki.

Odsetki umowne pożyczki, naliczane zgodnie z umową pożyczki, płatne są w ostatnim dniu roboczym przyjętego umownie okresu rozliczeniowego (miesiąc, kwartał, rok) w okresie trwania pożyczki, z wyjątkiem ostatniej płatności, której termin spłaty ustala się na dzień całkowitej spłaty kapitału pożyczki.

Za datę spłaty zobowiązań Pożyczkobiorcy wynikających z umowy pożyczki przyjmuje się datę wpływu środków pieniężnych na rachunek bankowy Pożyczkodawcy.

Korzystając z możliwości określonej w art. 43 ust. 22 ustawy o VAT Spółka zrezygnowała ze zwolnienia od podatku usług, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 7, 12, 38-41 ustawy o VAT świadczonych na rzecz podatników (w tym na rzecz Spółek Celowych) i wybrała ich opodatkowanie.

W uzupełnieniu wniosku wskazano, że podatnicy (w tym Spółki Celowe), którym Wnioskodawca udziela/będzie udzielać pożyczek mają siedzibę na terytorium Polski. Podatnicy (w tym Spółki Celowe), którym Wnioskodawca udziela/będzie udzielać pożyczek posiadają na terytorium Polski stałe miejsce prowadzenia działalności, a czynności udzielania pożyczek są/będą świadczone przez Wnioskodawcę na rzecz tego stałego miejsca prowadzenia działalności.

Deklaracje dla potrzeb podatku od towarów i usług Wnioskodawca składa za okresy miesięczne.

Zawiadomienie o wyborze opodatkowania usług udzielania pożyczek zostało przez Wnioskodawcę złożone w dniu 31.01.2022 r. Spółka zrezygnowała ze zwolnienia od podatku VAT świadczonych usług udzielania pożyczek od lutego 2022 r.

W odniesieniu do stanu faktycznego aktywne pożyczki zostały udzielone przez Wnioskodawcę w następujących datach:

- 28.02.2014

- 30.09.2015

- 27.06.2019

- 13.12.2019

- 01.06.2021

- 25.06.2021

- 22.09.2021

- 04.11.2021

- 22.12.2021.

W odniesieniu do zdarzenia przyszłego to pożyczki udzielane będą w zależności od zapotrzebowania związanego z realizacją projektów deweloperskich w poszczególnych Spółkach Celowych lub zapotrzebowania innych podmiotów. Możliwe, że pożyczki zostaną udzielone jeszcze w 2022 r., jak i w latach kolejnych. Pożyczki zostały/będą udzielane na rzecz czynnych podatników podatku VAT mających siedzibę oraz stałe miejsce prowadzenia działalności na terytorium Polski, a także na rzecz tego stałego miejsca prowadzenia działalności.

W odniesieniu do aktywnych udzielonych pożyczek to umowy te zostały zawarte na okres od 3 lat do 8 lat i 10 miesięcy, w zależności od konkretnej umowy.

W odniesieniu do pożyczek, które zostaną udzielone w przyszłości, to okres czasu, na jaki zostaną one udzielone, będzie zależał od zapotrzebowania Pożyczkobiorcy oraz możliwości Pożyczkodawcy.

Z treści zawartych umów z Pożyczkobiorcami, które są przedmiotem zapytania, pierwotnie nie wynikało, że czynność udzielania pożyczek jest zwolniona od podatku od towarów i usług. Z uwagi na chęć wyboru opodatkowania usług finansowych przez Wnioskodawcę w styczniu 2022 r. przygotowane zostały aneksy do aktywnych umów doprecyzowujące, że kwota należnych odsetek wynikających z umowy jest kwotą netto, która zostanie powiększona o ewentualny podatek VAT.

W przypadku umów, które zostaną zawarte w przyszłości w okresie rezygnacji ze zwolnienia, od początku zapisy będą przewidywały, iż kwota odsetek wyrażona w umowie jest wartością netto, która zostanie powiększona o należny podatek VAT.

Ustawodawca wprowadzając możliwość rezygnacji ze zwolnienia w zakresie opodatkowania podatkiem VAT usług finansowych nie uzależnił wspominanego wyboru od zgody kontrahentów. Jak wskazano powyżej, z uwagi jednak na chęć wyboru opodatkowania usług finansowych przez Wnioskodawcę aktywne umowy pożyczek aneksowano w zakresie doprecyzowania, iż kwota należnych odsetek wynikających z umowy jest określona w wartości netto, która zostanie powiększona o ewentualny podatek VAT. Akceptując zapisy aneksów do umowy Pożyczkobiorcy wyrazili zgodę na zmianę warunków umowy, a tym samym na ewentualną konieczność dopłaty wartości odpowiadającej podatkowi VAT. Ponadto, jako pośredni sposób wyrażenia zgody przez Pożyczkobiorców można uznać zapłatę przez nich za faktury, w których kwota należnych odsetek powiększana jest o podatek VAT.

Pytania

1. W którym momencie powstaje obowiązek podatkowy w podatku od towarów i usług dla usług udzielania pożyczek pieniężnych na warunkach określonych w opisie stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego, w przypadku, gdy Spółka w oparciu o art. 43 ust. 22 ustawy o VAT zrezygnowała ze zwolnienia od podatku od towarów i usług, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 7, 12, 38-41 ustawy o VAT, świadczonych na rzecz podatników (w tym na rzecz Spółek Celowych) i wybrała ich opodatkowanie, w szczególności czy obowiązek ten powstanie w dacie, gdy odsetki stają się wymagalne czy w dacie otrzymania odsetek przez Pożyczkodawcę?

2. Czy rezygnacja ze zwolnienia od podatku usług, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 7, 12, 38-41 ustawy o VAT świadczonych na rzecz podatników i wybór ich opodatkowania obejmuje również umowy pożyczki zawarte i udzielone (udzielenie rozumiane jako przekazanie co najmniej pierwszej transzy pożyczki) przed początkiem okresu rozliczeniowego, od którego Spółka zrezygnowała ze zwolnienia i wybrała opodatkowanie na mocy art. 43 ust. 22 ustawy o VAT, w zakresie, w jakim pożyczki te są spłacane (wraz z odsetkami) w okresie, w którym Spółka korzysta z rezygnacji ze zwolnienia?

Państwa stanowisko w sprawie

1. W zakresie pytania nr 1:

W ocenie Spółki obowiązek podatkowy w podatku od towarów i usług (dalej także podatek VAT) dla usług udzielania pożyczek pieniężnych na warunkach określonych w opisie stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego, w przypadku, gdy Spółka zrezygnowała ze zwolnienia od podatku VAT usług, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 7, 12, 38-41 ustawy o VAT świadczonych na rzecz podatników (w tym na rzecz Spółek Celowych) i wybrała ich opodatkowanie, powstaje w momencie otrzymania całości lub części odsetek zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. e ustawy o VAT.

Art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. e ustawy o VAT przewiduje szczególny moment powstania obowiązku podatkowego dla usług zwolnionych od podatku wymienionych w art. 43 ust. 1 pkt 37-41 ustawy o VAT.

Interpretacja treści tego przepisu, w ocenie Spółki, prowadzi do wniosku, iż zamiarem ustawodawcy było objęcie szczególnym momentem powstania obowiązku podatkowego wszystkich usług co do rodzaju wymienionych w art. 43 ust. 1 pkt 37-41 ustawy o VAT. Usługi wymienione w tych przepisach są bowiem, co do zasady, zwolnione z podatku VAT. Zwolnienie to przysługuje zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 37-41 ustawy o VAT.

Tym samym szczególny moment powstania obowiązku podatkowego dotyczy wszystkich usług wymienionych w art. 43 ust. 1 pkt 37-41. Bez znaczenia natomiast pozostaje, czy dana usługa w konkretnym przypadku korzysta ze zwolnienia z podatku VAT, czy też - z uwagi na rezygnację podatnika z tego zwolnienia na podstawie art. 43 ust. 22 ustawy o VAT - jest opodatkowana podatkiem VAT.

Dla powstania zobowiązania podatkowego konieczna jest jego konkretyzacja, tj. możliwość określenia wysokości podatku oraz terminu i miejsca, w którym wpłata powinna nastąpić (tak m.in. w „Ordynacji podatkowej. Komentarz” pod redakcją L. Etela). W przypadku podatku od towarów i usług możliwość określenia wysokości podatku nie jest możliwa bez wskazania jego podstawy (podstawy opodatkowania). Podstawa opodatkowania umowy pożyczki, w ocenie Spółki, może być wymiernie określona albo w dacie, gdy odsetki stają się należne albo z chwilą ich zapłaty. Dopiero wówczas znana jest bowiem:

· kwota wykorzystanego kapitału pożyczki, która stanowi podstawę ustalenia wysokości należnych odsetek za dany okres (dotyczy zarówno pożyczek z oprocentowaniem stałym jak i zmiennym),

· wysokość stopy bazowej pożyczki, bez której nie jest możliwe ustalenie wysokości stawki procentowej dla danej raty (dotyczy pożyczek z oprocentowaniem zmiennym).

Oznacza to tym samym, że moment powstania obowiązku podatkowego w podatku od towarów i usług - z uwagi na konieczność określenia wysokości podatku - można powiązać z jedną z tych dwóch dat: datą, gdy odsetki stają się należne lub datą ich zapłaty.

Oderwanie momentu powstania obowiązku podatkowego w przypadku pożyczek objętych opodatkowaniem VAT na podstawie art. 43 ust. 22 ustawy o VAT od daty zapłaty odsetek (od zasady określonej w art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. e ustawy o VAT) w przypadku pożyczek spłacanych zarówno w okresie korzystania ze zwolnienia z podatku VAT jak i w okresie rezygnacji z tego zwolnienia mogłoby prowadzić do sytuacji, w której obowiązek podatkowy powstawałby dwukrotnie bądź nie powstałby wcale.

Jeśli bowiem hipotetycznie przyjęlibyśmy, że obowiązek podatkowy dla pożyczek objętych opodatkowaniem podatkiem VAT (po rezygnacji ze zwolnienia) powstaje w dacie, gdy odsetki stają się należne, a Pożyczkobiorca zdecydowałby się na zapłatę tych odsetek przed tym dniem i dzień ten przypadałby na okres poprzedzający rezygnację z opodatkowania, obowiązek podatkowy powstawałby dwukrotnie wobec tej samej kwoty:

- raz przed rezygnacją z opodatkowania - w momencie otrzymania odsetek na podstawie art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. e ustawy o VAT;

- drugi raz po rezygnacji z opodatkowania - w dacie, gdy odsetki stają się wymagalne.

Z drugiej strony przy analogicznym założeniu (obowiązek podatkowy dla pożyczek objętych opodatkowaniem podatkiem VAT {po rezygnacji ze zwolnienia} powstaje w dacie, gdy odsetki stają się należne), gdyby odsetki stały się należne w okresie poprzedzającym rezygnację ze zwolnienia, a ich zapłata nastąpiłaby w okresie objętym rezygnacją ze zwolnienia z podatku VAT, obowiązek podatkowy w ogóle by nie powstał:

- odsetki stałyby się należne w okresie, gdy pożyczka korzysta ze zwolnienia z podatku VAT, w tym okresie datę momentu powstania obowiązku podatkowego wyznaczałaby data otrzymania odsetek,

- Pożyczkobiorca otrzymałby odsetki w okresie objętym rezygnacją ze zwolnienia z podatku VAT, tym samym (przy przyjętym założeniu oderwania momentu powstania obowiązku podatkowego od momentu otrzymania odsetek) otrzymanie odsetek nie doprowadziłoby do powstania obowiązku podatkowego.

Podsumowując powyższe w ocenie Spółki oderwanie momentu powstania obowiązku podatkowego dla usługi pożyczki od daty otrzymania odsetek przy rezygnacji ze zwolnienia z podatku VAT, prowadzić może do podwójnego opodatkowania tej samej usługi lub do braku objęciem podatkiem VAT usługi pożyczki.

Powyższe, zdaniem Spółki, w powiązaniu z zasadą racjonalności ustawodawcy stosowanej przy wykładni przepisów prawa potwierdza stanowisko zaprezentowane wyżej, iż obowiązek podatkowy w podatku VAT dla usług udzielania pożyczek pieniężnych na warunkach określonych w opisie stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego, w przypadku, gdy Spółka zrezygnowała ze zwolnienia od podatku VAT usług, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 7, 12, 38-41 ustawy o VAT świadczonych na rzecz podatników (w tym na rzecz Spółek Celowych) i wybrała ich opodatkowanie, powstaje w momencie otrzymania całości lub części odsetek zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. e ustawy o VAT.

2. W zakresie pytania nr 2:

W ocenie Spółki rezygnacja ze zwolnienia od podatku usług, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 7, 12, 38-41 ustawy o VAT świadczonych na rzecz podatników i wybór ich opodatkowania są możliwe również w odniesieniu do umów pożyczki zawartych i udzielonych przez Spółkę przed początkiem okresu rozliczeniowego, od którego Spółka zrezygnowała ze zwolnienia w zakresie, w jakim pożyczki te są spłacane (wraz z odsetkami) w okresie, w którym Spółka korzysta z rezygnacji ze zwolnienia.

Ustawodawca wprowadzając do ustawy o VAT art. 43 ust. 22 nie przewidział w ustawie zmieniającej, tj. w ustawie z dnia 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2021, poz. 2105) żadnych szczególnych rozwiązań przejściowych. Oznacza to, iż Spółka w odniesieniu do udzielonych pożyczek (w tym pożyczek udzielonych przed początkiem okresu rozliczeniowego, od którego Spółka zrezygnowała ze zwolnienia) powinna stosować przepisy ustawy o VAT obowiązujące na moment powstania obowiązku podatkowego, tj. na moment każdorazowego otrzymania odsetek.

W odniesieniu zatem do pożyczek udzielonych przed pierwszym okresem, od którego Spółka zrezygnowała ze zwolnienia w zakresie odsetek otrzymanych nie wcześniej niż w pierwszym dniu okresu, od którego Spółka korzysta z rezygnacji ze zwolnienia, Spółka powinna, stosując art. 43 ust. 22 ustawy o VAT, opodatkować te świadczenie podatkiem VAT.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z przepisem art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2022 r., poz. 931 ze zm.), zwanej dalej „ustawą”:

Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają:

1. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju;

2. eksport towarów;

3. import towarów na terytorium kraju;

4. wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju;

5. wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.

W myśl art. 2 pkt 6 ustawy:

Przez towary rozumie się rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.

Na mocy art. 7 ust. 1 ustawy:

Przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).

Stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy:

Przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 (…).

Z treści powołanego wyżej przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy jednoznacznie wynika, że dostawa towarów i świadczenie usług, co do zasady, podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT wówczas, gdy czynności te są wykonywane odpłatnie.

Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Musi istnieć bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą i przekazanym za nią wynagrodzeniem. Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę.

Należy jednak zauważyć, że nie każda czynność stanowiąca odpłatną dostawę towarów lub odpłatne świadczenie usług podlega opodatkowaniu. Aby dana czynność podlegała opodatkowaniu musi być wykonywana przez podmiot o statusie podatnika działającego w takim charakterze w odniesieniu do tej czynności.

Według art. 15 ust. 1 ustawy:

Podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Z kolei ust. 2 ww. artykułu stanowi, że:

Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Jak wynika z powyższego, definicja działalności gospodarczej, zawarta w ustawie, ma charakter uniwersalny, pozwalający na objęcie pojęciem „podatnik” tych wszystkich podmiotów, które prowadzą określoną działalność, występując w profesjonalnym obrocie gospodarczym.

Powołana wyżej definicja podatnika zawarta w ustawie o podatku od towarów i usług jest odzwierciedleniem definicji zawartej w art. 9 Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L Nr 347 z 11.12.2006, s. 1 ze zm.), zgodnie z którym podatnikiem jest każda osoba prowadząca samodzielnie w dowolnym miejscu jakąkolwiek działalność gospodarczą, bez względu na cel czy też rezultaty takiej działalności. Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, włącznie z górnictwem, działalnością rolniczą i wykonywaniem wolnych zawodów lub uznanych za takie. Za działalność gospodarczą uznaje się w szczególności wykorzystywanie, w sposób ciągły, majątku rzeczowego lub wartości niematerialnych w celu uzyskania z tego tytułu dochodu.

Istota umowy pożyczki została zawarta w art. 720 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2022 r. poz. 1360). Zgodnie z tym przepisem:

Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

W wyniku spełnienia świadczenia przez dającego pożyczkę, określone przedmioty majątkowe stają się własnością biorącego pożyczkę. Zasilają one jednak tylko czasowo majątek biorącego pożyczkę, który obowiązany jest do zwrotu, tj. do przeniesienia na drugą stronę własności tej samej ilości pieniędzy albo rzeczy tego samego rodzaju.

Udzielanie pożyczek przez podmiot prowadzący działalność gospodarczą, w związku z jej prowadzeniem, niezależnie od częstotliwości i celu ich udzielenia, czy statusu nabywcy należy identyfikować i zaliczać do zawodowej płaszczyzny jednostki, a więc uznać za czynność wykonywaną przez podatnika zdefiniowanego w art. 15 ust. 1 ustawy. Udzielenie pożyczki stanowi świadczenie na rzecz innego podmiotu, polegające na udostępnieniu kapitału na wskazany w umowie okres w zamian za wynagrodzenie (odsetki). Czynność udzielenia pożyczki w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, stanowi zatem odpłatne świadczenie usług, co do zasady, podlegające opodatkowaniu VAT.

Zatem, co do zasady, usługa udzielania oprocentowanej pożyczki stanowi czynność mieszczącą się w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, jako odpłatne świadczenie usług, zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy.

Dokonywana czynność, która podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług może albo być opodatkowana, albo może korzystać ze zwolnienia od tego podatku.

Zakres i zasady zwolnienia od podatku od towarów i usług dostawy towarów lub świadczenia usług zostały określone między innymi w art. 43 ustawy.

W myśl art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy:

Zwalnia się od podatku usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także zarządzanie kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę.

Z kolei zgodnie z brzmieniem art. 43 ust. 1 pkt 40 ustawy:

Zwalnia się od podatku usługi w zakresie depozytów środków pieniężnych, prowadzenia rachunków pieniężnych, wszelkiego rodzaju transakcji płatniczych, przekazów i transferów pieniężnych, długów, czeków i weksli oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu tych usług.

Natomiast przepis art. 43 ust. 22 ustawy – obowiązujący od 1 stycznia 2022 r. – daje dyspozycję, że:

Podatnik może zrezygnować ze zwolnienia od podatku usług, o których mowa w ust. 1 pkt 7, 12 i 38-41, świadczonych na rzecz podatników, i wybrać ich opodatkowanie, pod warunkiem że:

1. jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny;

2. złoży naczelnikowi urzędu skarbowego pisemne zawiadomienie o wyborze opodatkowania tych usług przed początkiem okresu rozliczeniowego, od którego rezygnuje ze zwolnienia.

Jednocześnie, art. 43 ust. 23 ustawy – obowiązujący od 1 stycznia 2022 r. – stanowi, że:

Podatnik, o którym mowa w ust. 22, może, nie wcześniej niż po upływie 2 lat, licząc od początku okresu rozliczeniowego, od którego wybrał opodatkowanie usług, o których mowa w ust. 1 pkt 7, 12 i 38-41, ponownie skorzystać ze zwolnienia od podatku tych usług, pod warunkiem złożenia naczelnikowi urzędu skarbowego pisemnego zawiadomienia o rezygnacji z opodatkowania, przed początkiem okresu rozliczeniowego, od którego ponownie będzie korzystał ze zwolnienia.

Powyższe zmiany przepisów umożliwiają wybór opodatkowania określonych usług, które dotychczas obligatoryjnie korzystały ze zwolnienia od podatku – w tym m.in. udzielania kredytów i pożyczek pieniężnych, przy czym możliwość wyboru opcji opodatkowania dotyczy wyłącznie usług świadczonych na rzecz innych podatników, przy zachowaniu warunków określonych w art. 43 ust. 22 i ust. 23 ustawy. Wskazane usługi finansowe – tu udzielanie pożyczek - świadczone na rzecz osób fizycznych niebędących podatnikami korzystają ze zwolnienia od podatku, bez możliwości skorzystania w ww. przepisu i wyboru rezygnacji ze zwolnienia od podatku.

W tym miejscu należy również wskazać, że na mocy art. 41 ust. 14a ustawy:

W przypadku czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem, która została wykonana przed dniem zmiany stawki podatku, dla której obowiązek podatkowy powstaje w dniu zmiany stawki podatku lub po tym dniu, czynność ta podlega opodatkowaniu według stawek podatku obowiązujących dla tej czynności w momencie jej wykonania.

Stosownie do art. 41 ust. 14c ustawy:

W przypadku czynności, dla której w związku z jej wykonywaniem ustalane są następujące po sobie terminy płatności lub rozliczeń, a okres, do którego odnoszą się te płatności lub rozliczenia, obejmuje dzień zmiany stawki podatku, czynność uznaje się za wykonaną:

1. w dniu poprzedzającym dzień zmiany stawki podatku - w zakresie jej części wykonywanej do dnia poprzedzającego dzień zmiany stawki podatku;

2. z upływem tego okresu - w zakresie jej części wykonywanej od dnia zmiany stawki podatku.

Zgodnie z art. 41 ust. 14d ustawy:

W przypadku, gdy nie jest możliwe określenie faktycznego wykonania części czynności w okresie, o którym mowa w ust. 14c, dla określenia tej części, uznaje się, że czynność wykonywana jest w tym okresie proporcjonalnie.

Z treści art. 41 ust. 14f ustawy wynika, że:

Zmiana stawki podatku w odniesieniu do czynności, która zostanie wykonana w dniu zmiany stawki podatku lub po tym dniu, w związku z którą otrzymano całość lub część zapłaty, nie powoduje zmiany wysokości opodatkowania zapłaty otrzymanej przed dniem zmiany stawki podatku.

Na mocy art. 41 ust. 14h ustawy:

W przypadku:

1. opodatkowania podatkiem czynności uprzednio zwolnionych od podatku,

2. zwolnienia od podatku czynności uprzednio opodatkowanych podatkiem

- przepisy ust. 14a-14g stosuje się odpowiednio.

Natomiast regulacje dotyczące momentu powstania obowiązku podatkowego w podatku od towarów i usług zawierają przepisy art. 19a ustawy.

W myśl art. 19a ust. 1 ustawy, w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2018 r.:

Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi, z zastrzeżeniem ust. 5 i 7-11, art. 14 ust. 6, art. 20 i art. 21 ust. 1.

Na podstawie art. 19a ust. 1 ustawy, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2019 r. do 30 czerwca 2021 r.:

Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi, z zastrzeżeniem ust. 1a, 5 i 7-11, art. 14 ust. 6, art. 20 i art. 21 ust. 1.

Według art. 19a ust. 1 ustawy, w brzmieniu obowiązującym od 1 lipca 2021 r.:

Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi, z zastrzeżeniem ust. 1a, 1b, 5 i 7-11, art. 14 ust. 6, art. 20, art. 21 ust. 1 i art. 138f.

Powyższy przepis formułuje zasadę ogólną, zgodnie z którą obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towaru bądź wykonania usługi, co oznacza, że podatek staje się wymagalny w rozliczeniu za okres, w którym dokonana została dostawa towarów bądź świadczenie usług.

Jak stanowi art. 19a ust. 2 ustawy:

W odniesieniu do przyjmowanych częściowo usług, usługę uznaje się również za wykonaną, w przypadku wykonania części usługi, dla której to części określono zapłatę.

Z kolei stosownie do brzmienia art. 19a ust. 3 ustawy:

Usługę, dla której w związku z jej świadczeniem ustalane są następujące po sobie terminy płatności lub rozliczeń, uznaje się za wykonaną z upływem każdego okresu, do którego odnoszą się te płatności lub rozliczenia, do momentu zakończenia świadczenia tej usługi. Usługę świadczoną w sposób ciągły przez okres dłuższy niż rok, dla której w związku z jej świadczeniem w danym roku nie upływają terminy płatności lub rozliczeń, uznaje się za wykonaną z upływem każdego roku podatkowego, do momentu zakończenia świadczenia tej usługi.

W art. 19a ust. 3 ustawy, ustawodawca wprowadził unormowanie w zakresie ustalenia momentu wykonania usługi w odniesieniu do „usługi, dla której w związku z jej świadczeniem ustalane są następujące po sobie terminy płatności lub rozliczeń”, czyli takiej usługi, która jest wykonywana w sposób ciągły przez pewien czas, natomiast rozliczenie należności za nią następuje w ramach okresu.

Na mocy art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. e ustawy:

Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty z tytułu świadczenia usług zwolnionych od podatku zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 37-41.

Stosownie do treści art. 19a ust. 6 ustawy:

W przypadkach, o których mowa w ust. 5 pkt 1 i 2, obowiązek podatkowy powstaje w odniesieniu do otrzymanej kwoty.

Należy w tym miejscu zaznaczyć, że usługi podlegają opodatkowaniu stawką VAT obowiązującą co do zasady w momencie wykonania usługi. Moment wykonania usługi oraz dodatkowe zasady określające wysokość opodatkowania w tzw. okresie przejściowym po zmianie stawek VAT regulują przepisy m.in. art. 19a ust. 2, ust. 3, ust. 4a oraz art. 41 ust. 14a-14h ustawy. W szczególności, w przypadku tzw. usług ciągłych zastosowanie znajdą przepisy art. 19a ust. 3, art. 41 ust. 14c - ust. 14d oraz ust. 14f ustawy.

Generalnie, wykonana przed zmianą stawki VAT część usługi oraz otrzymane wynagrodzenie zostanie opodatkowane wg dotychczasowej wysokości (w przypadku usług finansowych zastosowanie będzie miało zwolnienie). Natomiast część usługi oraz wynagrodzenie otrzymane po zmianie stawki VAT będzie zasadniczo opodatkowane nową, zmienioną stawką podatku.

Z opisu sprawy wynika, że jesteście Państwo polską firmą deweloperską oraz zarejestrowanym, czynnym podatnikiem podatku VAT. Deklaracje dla potrzeb podatku od towarów i usług składacie Państwo za okresy miesięczne. Przedmiotem Państwa działalności jest działalność deweloperska, także za pośrednictwem spółek zależnych, których jesteście właścicielem (dalej: „Spółki Celowe”), powoływanych do realizacji poszczególnych projektów deweloperskich. Posiadając nadwyżki środków pieniężnych udzielacie Państwo i będziecie udzielać pożyczki innym podatnikom w rozumieniu ustawy, w tym Spółkom Celowym. Umowy pożyczki zawierane przez Państwo działających w roli Pożyczkodawcy są/będą zawierane na następujących zasadach: Pożyczkodawca udziela Pożyczkobiorcy pożyczki pieniężnej. Wypłata przez Pożyczkodawcę na rzecz Pożyczkobiorcy kwoty pożyczki (zwana dalej „Uruchomieniem Pożyczki”) nastąpi w transzach. Udzielona pożyczka ma charakter odnawialny, a maksymalny limit zadłużenia Pożyczkobiorcy z tytułu udostępnionych środków określony będzie w zawieranej umowie. Pożyczkobiorcy przysługuje prawo wielokrotnego zadłużania się w ramach udzielonej pożyczki do wysokości ustalonego limitu zadłużenia. Dniem Uruchomienia Pożyczki jest dzień obciążenia kwotą/pierwszą transzą pożyczki rachunku bankowego Pożyczkodawcy. Kolejne transze pożyczki będą uruchamiane do terminu granicznego, określonego w umowie pożyczki.

Oprocentowanie pożyczki w skali roku jest zmienne i równe stopie bazowej powiększonej o marżę odsetkową. Zarówno stopa bazowa (np. WIBOR12M), jak i marża odsetkowa są każdorazowo określone w umowie pożyczki. Możliwe jest też w przyszłości, iż oprocentowanie pożyczki będzie stałe. Pożyczkodawca nalicza odsetki umowne, zgodnie z oprocentowaniem umownym, w okresach miesięcznych, od bieżącego salda zadłużenia Pożyczkobiorcy, począwszy od dnia Uruchomienia Pożyczki, na ostatni dzień miesiąca bądź na ostatni dzień wykorzystania pożyczki. Za pierwszy dzień wykorzystania pożyczki uważa się dzień Uruchomienia Pożyczki, ostatnim dniem wykorzystania pożyczki jest dzień poprzedzający dzień uznania rachunku bankowego Pożyczkodawcy ostatnią ratą kapitałową pożyczki.

Odsetki umowne pożyczki, naliczane zgodnie z umową pożyczki, płatne są w ostatnim dniu roboczym przyjętego umownie okresu rozliczeniowego (miesiąc, kwartał, rok) w okresie trwania pożyczki, z wyjątkiem ostatniej płatności, której termin spłaty ustala się na dzień całkowitej spłaty kapitału pożyczki. Za datę spłaty zobowiązań Pożyczkobiorcy wynikających z umowy pożyczki przyjmuje się datę wpływu środków pieniężnych na rachunek bankowy Pożyczkodawcy.

Korzystając z możliwości określonej w art. 43 ust. 22 ustawy, od lutego 2022 r. zrezygnowaliście Państwo ze zwolnienia od podatku usług świadczonych na rzecz podatników (w tym na rzecz Spółek Celowych) i wybraliście ich opodatkowanie. Zawiadomienie o wyborze opodatkowania usług udzielania pożyczek zostało przez Państwa złożone w dniu 31.01.2022 r.

W odniesieniu do stanu faktycznego aktywne pożyczki zostały udzielone przez Państwa w następujących datach: 28.02.2014, 30.09.2015, 27.06.2019, 13.12.2019, 01.06.2021, 25.06.2021, 22.09.2021, 04.11.2021, 22.12.2021. W odniesieniu do zdarzenia przyszłego to pożyczki udzielane będą w zależności od zapotrzebowania związanego z realizacją projektów deweloperskich w poszczególnych Spółkach Celowych lub zapotrzebowania innych podmiotów. W odniesieniu do aktywnych udzielonych pożyczek to umowy te zostały zawarte na okres od 3 lat do 8 lat i 10 miesięcy, w zależności od konkretnej umowy.

Odnosząc się do kwestii objętych zakresem zadanych pytań należy wskazać, że metoda ustalania momentu powstania obowiązku podatkowego wymieniona w art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. e ustawy ma zastosowanie wyłącznie do usług finansowych, których świadczenie jest zwolnione od podatku VAT na mocy m.in. art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy. Rezygnacja ze zwolnienia od podatku VAT usług udzielania pożyczek, na podstawie art. 43 ust. 22 ustawy, powoduje zmianę momentu powstania obowiązku podatkowego dla usług, dla których wybrano opodatkowanie.

W przypadku rezygnacji przez Państwa ze zwolnienia dla świadczonych usług finansowych polegających na udzielaniu pożyczek na rzecz podatników (w tym na rzecz Spółek Celowych) obowiązek podatkowy powstaje/powstanie na zasadach ogólnych. Przy czym w okolicznościach niniejszej sprawy obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z art. 19a ust. 3 ustawy, tj. z upływem każdego przyjętego umownie okresu rozliczeniowego (miesiąc, kwartał, rok), do którego odnoszą się płatności/rozliczenia bądź ostatniej płatności, której termin spłaty ustala się na dzień całkowitej spłaty kapitału pożyczki.

Jak wynika z okoliczności sprawy oprocentowanie pożyczki w skali roku jest zmienne i równe stopie bazowej powiększonej o marżę odsetkową. Możliwe jest też w przyszłości, iż oprocentowanie pożyczki będzie stałe. Pożyczkodawca nalicza odsetki umowne, zgodnie z oprocentowaniem umownym, w okresach miesięcznych, od bieżącego salda zadłużenia Pożyczkobiorcy, począwszy od dnia Uruchomienia Pożyczki, na ostatni dzień miesiąca bądź na ostatni dzień wykorzystania pożyczki. Za pierwszy dzień wykorzystania pożyczki uważa się dzień Uruchomienia Pożyczki, ostatnim dniem wykorzystania pożyczki jest dzień poprzedzający dzień uznania rachunku bankowego Pożyczkodawcy ostatnią ratą kapitałową pożyczki. Odsetki umowne pożyczki, naliczane zgodnie z umową pożyczki, płatne są w ostatnim dniu roboczym przyjętego umownie okresu rozliczeniowego (miesiąc, kwartał, rok) w okresie trwania pożyczki, z wyjątkiem ostatniej płatności, której termin spłaty ustala się na dzień całkowitej spłaty kapitału pożyczki. Za datę spłaty zobowiązań Pożyczkobiorcy wynikających z umowy pożyczki przyjmuje się datę wpływu środków pieniężnych na rachunek bankowy Pożyczkodawcy.

W konsekwencji należy stwierdzić, że w związku z tym, że w przedmiotowej sprawie są/będą ustalone terminy rozliczeń, to dla ww. usług momentem ich wykonania jest/będzie upływ okresu, za który następują/mają nastąpić płatności. Zatem datą wykonania usług w opisanej sytuacji jest/będzie data upływu każdego okresu rozliczeniowego, za który otrzymujecie Państwo zapłatę należnych odsetek. Zatem, zgodnie z art. 19a ust. 3 ustawy, momentem powstania obowiązku podatkowego dla świadczonych usług udzielania pożyczek jest/będzie data upływu każdego okresu (czyli w analizowanym przypadku w zależności od zawartej umowy są/będą to okresy miesięczne, kwartalne, roczne), do którego odnoszą się rozliczenia, bądź ostatniej płatności, której termin spłaty ustala się na dzień całkowitej spłaty kapitału pożyczki.

Ponadto należy stwierdzić, że rezygnacja ze zwolnienia od podatku usług udzielania pożyczek i wybór ich opodatkowania obejmuje również umowy pożyczki zawarte i udzielone przed początkiem okresu rozliczeniowego, od którego zrezygnowaliście Państwo ze zwolnienia i wybraliście opodatkowanie w zakresie, w jakim pożyczki te są spłacane w okresie, w którym korzystacie Państwo z rezygnacji ze zwolnienia.

W okolicznościach niniejszej sprawy w sytuacji, gdy zrezygnowaliście Państwo ze zwolnienia od podatku dla świadczonych przez siebie usług na podstawie art. 43 ust. 22 ustawy, to należy stwierdzić, że dla płatności otrzymanych/otrzymywanych przez Państwa za okresy rozliczeniowe (miesięczne, roczne, kwartalne), udzielanie pożyczek jest traktowane jako opodatkowane VAT w odniesieniu do płatności otrzymanych od początku okresu rozliczeniowego, od którego zrezygnowaliście Państwo ze zwolnienia.

Przy czym w odniesieniu do płatności otrzymanych/otrzymywanych przez Państwa za kwartalny i roczny okres rozliczeniowy obejmujący dzień zmiany stawki VAT należy wskazać, że zasady określające wysokość opodatkowania w tym okresie przejściowym regulują w wyżej cytowane przepisy art. 41 ust. 14c – ust. 14d oraz ust. 14f ustawy. Tym samym w sytuacji zmiany sposobu opodatkowania w okresie rozliczeniowym (kwartalnym, rocznym), do którego odnosi się termin płatności - część usługi wykonana przed dniem rezygnacji ze zwolnienia (tj. przed 1 lutego 2022 r.) korzysta/będzie korzystała ze zwolnienia od podatku VAT, a część usługi wykonana od tego dnia jest/będzie opodatkowana podatkiem VAT wg właściwej stawki.

Wobec powyższego, Państwa stanowisko w zakresie pytania nr 1 i nr 2 wniosku należało uznać za nieprawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia oraz zdarzenia przyszłego, które Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

· Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r., poz. 1540 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego i zastosują się Państwo do interpretacji.

· Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

1. z zastosowaniem art. 119a;

2. w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;

3. z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Mają Państwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2022 r. poz. 329, z późn. zm.; dalej jako „PPSA”.

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

· w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

· w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.).