0112-KDIL3.4012.426.2021.2.AW

Interpretacja indywidualna – stanowisko w części prawidłowe i w części nieprawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe w części określenia momentu powstania obowiązku podatkowego z tytułu przeniesienia nieruchomości w drodze wywłaszczenia za odszkodowaniem i nieprawidłowe w części określenia momentu powstania obowiązku podatkowego z tytułu zwrotu kosztów przez Gminę na rzecz Skarbu Państwa w związku z zakupem usługi sporządzenia operatu szacunkowego oraz dokumentacji geodezyjnej przez Powiat.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

24 listopada 2021 r. wpłynął Państwa wniosek z 15 listopada 2021 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy określenia momentu powstania obowiązku podatkowego z tytułu:

- przeniesienia nieruchomości w drodze wywłaszczenia za odszkodowaniem,

- zwrotu kosztów przez Gminę na rzecz Skarbu Państwa w związku z zakupem usługi sporządzenia operatu szacunkowego oraz dokumentacji geodezyjnej przez Powiat.

Treść wniosku jest następująca:

Opis zdarzenia przyszłego

Powiat (…) (dalej jako: „Powiat”) jest zarejestrowanym, czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług (dalej jako: „VAT (podatek od towarów i usług)”) i począwszy od lipca 2016 roku składa deklaracje VAT we własnym imieniu. Z dniem 1 stycznia 2017 roku zgodnie z wymogami art. 3 ustawy z dnia 5 września 2016 r. (Dz. U. z 2016 r., poz. 1454) o szczególnych zasadach rozliczeń podatku od towarów i usług oraz dokonywania zwrotu środków publicznych przeznaczonych na realizację projektów finansowych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej lub od państwa członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu przez jednostki samorządu terytorialnego (dalej: „ustawa o szczególnych zasadach rozliczeń podatku od towarów i usług”), Powiat podjął rozliczenie podatku VAT wraz ze wszystkimi swoimi jednostkami organizacyjnymi.

Na podstawie ustawy z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym (Dz. U. Nr 91, poz. 578 ze zm.) (dalej jako: u.s.p.), Powiat jest wyposażony w osobowość prawną i posiada zdolność do czynności cywilnoprawnych. Na podstawie przepisu art. 4 ust. 4 u.s.p., ustawy mogą określać niektóre sprawy należące do zakresu działania Powiatu jako zadania z zakresu administracji rządowej, wykonywane przez Powiat. Natomiast zgodnie z przepisem art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. Nr 115, poz. 741 ze zm.) (dalej jako: u.g.n.) organem reprezentującym Skarb Państwa w sprawach gospodarowania nieruchomościami jest starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, a organami reprezentującymi jednostki samorządu terytorialnego są ich organy wykonawcze.

Zgodnie z interpretacją indywidualną wydaną dla Powiatu (…) numer (`(...)`) z dnia 2 października 2017 roku „Skarb Państwa reprezentowany przez Starostę w związku z gospodarowaniem własnością Skarbu Państwa, nie wystąpi w charakterze podatnika podatku od towarów i usług, bowiem obowiązki wynikające z czynności cywilnoprawnej spoczywają na podmiocie ustawowo zobowiązanym do realizacji tego zadania – gospodarowania nieruchomościami – tj. na Staroście. Uwzględniając jednakże zapisy ustawy o samorządzie powiatowym oraz ustawy o podatku od towarów i usług, rolę podatnika w związku z gospodarowaniem nieruchomościami będącymi własnością Skarbu Państwa pełni Powiat. Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, że podatnikiem podatku od towarów i usług w odniesieniu do całej działalności powiatu, starostwa powiatowego i starosty jest wyłącznie powiat jako jednostka samorządu terytorialnego, posiadająca osobowość prawną”.

Zdarzenie przyszłe dotyczy sytuacji, w której na podstawie art. 112 ust. 1 w zw. z art. 112 ust. 4 u.g.n. Starosta wykonuje zadania zlecone z zakresu administracji rządowej dotyczące wywłaszczenia nieruchomości na cele publiczne. Co więcej, wywłaszczenie dotyczyć może jedynie nieruchomości położonych na obszarach przeznaczonych w planach miejscowych na cele publiczne albo do nieruchomości, dla których wydana została decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego (zob. art. 112 ust. 1 u.g.n.).

Zgodnie z przepisem art. 113 ust. 1 u.g.n. nieruchomości te mogą być wywłaszczane tylko na rzecz Skarbu Państwa albo na rzecz jednostki samorządu terytorialnego.

Natomiast zgodnie z przepisem art. 136 ust. 1 u.g.n. nieruchomość wywłaszczona nie może być użyta na cel inny niż określony w decyzji o wywłaszczeniu, z uwzględnieniem art. 137, chyba że poprzedni właściciel lub jego spadkobierca nie złożą wniosku o zwrot tej nieruchomości.

W konsekwencji na podstawie przepisu art. 96 ust. 1 b, art. 136 ust. 3, art. 137, art. 139, art. 140, art. 142, art. 216, art. 217 ust. 2 u.g.n. oraz art. 104 i art. 107 k.p.a., jak również z upoważnienia Starosty do wydawania decyzji administracyjnych przez Dyrektora Wydziału (`(...)`), na podstawie wniosków o zwrot wywłaszczonej nieruchomości Starosta wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej wydaje decyzję o zwrocie wywłaszczonych nieruchomości, w przypadku gdy wywłaszczona nieruchomość nie została wykorzystana zgodnie z celem wywłaszczenia (dalej jako: Decyzja W).

Z powyższych względów, zgodnie z przepisem art. 137 ust. 1 i 2 u.g.n. nieruchomość uznaje się za zbędną na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu, jeżeli:

1. pomimo upływu 7 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, nie rozpoczęto prac związanych z realizacją tego celu albo

2. pomimo upływu 10 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, cel ten nie został zrealizowany.

Co więcej, jeżeli w przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, cel wywłaszczenia został zrealizowany tylko na części wywłaszczonej nieruchomości, zwrotowi podlega pozostała część.

Zgodnie z przepisem art. 140 ust. 1 u.g.n., w razie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości poprzedni właściciel lub jego spadkobierca zwraca Skarbowi Państwa lub właściwej jednostce samorządu terytorialnego, w zależności od tego, kto jest właścicielem nieruchomości w dniu zwrotu, ustalone w decyzji odszkodowanie, a także nieruchomość zamienną, jeżeli była przyznana w ramach odszkodowania. Wskazane odszkodowanie podlega waloryzacji z tym, że nie może ono przekraczać wartości rynkowej nieruchomości w dniu jej zwrotu (zob. art. 140 ust. 2 u.g.n.).

Natomiast zgodnie z przepisem art. 142 ust. 1 i 2 u.g.n., o zwrocie wywłaszczonych nieruchomości, zwrocie odszkodowania, w tym także nieruchomości zamiennej, oraz o rozliczeniach z tytułu zwrotu i terminach zwrotu orzeka starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, w drodze decyzji. W sprawach, o których mowa powyżej, w których stroną postępowania jest gmina lub powiat, prezydent miasta na prawach powiatu sprawujący funkcję starosty podlega wyłączeniu na zasadach określonych w rozdziale 5 działu I Kodeksu postępowania administracyjnego.

W konsekwencji, w niniejszej sprawie właściciele wywłaszczonych nieruchomości zobowiązani są do zwrotu na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego zwaloryzowanego odszkodowania pobranego z tytułu wywłaszczenia nieruchomości.

Koszty poniesione przez Skarb Państwa takie jak np. koszt sporządzenia operatu szacunkowego czy dokumentacji geodezyjnej w przypadkach, gdy odszkodowanie zwracane jest na rzecz JST (jednostka samorządu terytorialnego) – zwracane są przez te jednostki Skarbowi Państwa.

W przedstawionym zdarzeniu przyszłym należy stwierdzić, że w przypadku gdy nieruchomości wywłaszczane były na rzecz Skarbu Państwa, to poprzedni właściciele obowiązani są zwrócić na rzecz Skarbu Państwa zwaloryzowaną kwotę odszkodowania.

Natomiast w przypadku, gdy nieruchomości wywłaszczane były na rzecz Gminy, to poprzedni właściciele nieruchomości obowiązani są zwrócić na rzecz Gminy zwaloryzowaną kwotę odszkodowania, a Gmina obowiązana jest do zwrotu kosztów przeprowadzonego postępowania (kosztów sporządzenia operatu szacunkowego, dokumentacji geodezyjnej) na rzecz Skarbu Państwa.

W związku z powyższym, Wnioskodawca chce uzyskać odpowiedź na pytania wymienione poniżej.

W uzupełnieniu do wniosku z dnia 31 stycznia 2022 r. w odpowiedzi na pytanie:

1. Czego dokładnie dotyczy niniejsza sprawa? Bowiem w opisie sprawy wskazano wyłącznie numer interpretacji, która została wydana wcześniej dla Państwa oraz wymieniono przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami. Ponadto posługują się Państwo wyrażeniami: „w niniejszej sprawie”, „w przedstawionym zdarzeniu przyszłym” jednak nie opisali Państwo wyczerpująco opisu sprawy będącego przedmiotem zapytania. Zatem, należy przedstawić przebieg chronologiczny, wskazać w jakich okolicznościach doszło do wywłaszczenia poszczególnych nieruchomości i ich zwrotu oraz w jakim celu wraz z podaniem dat itp.

– wskazali Państwo, że:

Przywołana we wniosku interpretacja numer (`(...)`) z dnia 2 października 2017 roku ma na celu wskazanie, że w zakresie zadań zleconych z zakresu administracji rządowej wykowywanych przez Starostę w imieniu Skarbu Państwa podatnikiem podatku od towarów i usług będzie jednostka samorządu terytorialnego, tj. Powiat (…). Jednym z takich zadań wykonywanych przez Starostę jest wydawanie „Decyzji Starosty (…) wykonującego zadania z zakresu administracji rządowej” zwanych dalej „decyzjami W”. Zadania z zakresu administracji rządowej Starosta wykonuje za pośrednictwem m.in. Wydziału (`(...)`) (w skrócie W).

Wyrazy „w niniejszej sprawie” czy „w przedstawionym zdarzeniu przyszłym” dotyczą Decyzji wydawanych przez Starostę wykonującego zadania z zakresu administracji rządowej, na mocy których może nastąpić orzeczenie o:

1. Zwrocie wywłaszczonej lub wywłaszczonych przez Skarb Państwa (dalej SP), tj. Powiat (…) nieruchomości na rzecz ich wcześniejszych właścicieli z równoczesnym orzeczeniem o zwrocie przez tychże właścicieli na rzecz SP, tj. Powiatu (…) zwaloryzowanego odszkodowania pobranego przy wywłaszczeniu obliczonego zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa – to wynagrodzenie stanowi dochód SP, tj. (…).
2. Zwrocie wywłaszczonej lub wywłaszczonych przez Jednostkę Samorządu Terytorialnego (dalej JST) – tj. np. Gminę nieruchomości na rzecz ich wcześniejszych właścicieli z równoczesnym orzeczeniem o:

a) zwrocie przez tychże właścicieli na rzecz JST, tj. np. Gminy zwaloryzowanego odszkodowania pobranego przy wywłaszczeniu obliczonego zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa – to wynagrodzenie nie stanowi dochodu SP, tj. Powiatu (…), a stanowi dochód dla JST, tj. np. Gminy, która zwróciła wywłaszczoną wcześniej nieruchomość za zwaloryzowanym odszkodowaniem,

b) zwrocie przez JST, tj. np. Gminę na rzecz SP, tj. Powiatu (…) kosztów za sporządzenie operatu szacunkowego wyceny aktualnej wartości rynkowej nieruchomości – to wynagrodzenie, stanowi dochód lub jest traktowane jako zwrot wydatków poniesionych wcześniej kosztów w związku ze zleceniem wykonania takiej usługi przez SP, tj. Powiatu (…).

Zadane we wniosku pytania dotyczą dwóch odrębnych stanów prawnych, na podstawie których starosta wydaje decyzje administracyjne.

Pytanie numer 1 dotyczy sytuacji, w której na mocy wydanych decyzji Starosta orzeka o zwrocie nieruchomości przez SP na rzecz wcześniejszych właścicieli w zamian za zwaloryzowane odszkodowanie stanowiące aktualną wartość prawa własności. Odszkodowanie to muszą uiścić wcześniejsi właściciele na rzecz SP w terminie 30 dni od dnia, w którym decyzja stanie się prawomocna. Takie decyzje starosta wydaje na wniosek, z którym występują poprzedni właściciele o zwrot wywłaszczonej nieruchomości, która nie została wykorzystana zgodnie z celem wywłaszczenia.

Nieruchomość może być wywłaszczona z przeznaczeniem na cele publiczne. Jeżeli cel publiczny wywłaszczonej nieruchomości nie został zrealizowany, to na wniosek złożony przez wcześniejszych właścicieli następuje zwrot tej nieruchomości zgodnie z art. 137 ust. 1 pkt. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami, gdyż zostaje uznana ona za zbędną.

Aby prawidłowo określić wartość zwracanej nieruchomości starosta zleca wykonanie operatu szacunkowego oraz wykonanie dokumentacji geodezyjnej dotyczącej wskazanej nieruchomości. Koszty wykonania tych usług ponosi SP na własny koszt i nie odzyskuje ich w żaden sposób, bo odzyskuje odszkodowanie i aby je prawidłowo ustalić musi zlecić wykonanie takich usług.

Z kolei pytanie numer 2 dotyczy sytuacji, w której na mocy wydanych decyzji Starosta orzeka o zwrocie nieruchomości przez Gminę na rzecz wcześniejszych właścicieli w zamian za odszkodowanie stanowiące aktualną wartość prawa własności. Odszkodowanie to muszą uiścić wcześniejsi właściciele na rzecz Gminy w terminie 30 dni od dnia, w którym decyzja stanie się prawomocna. Dodatkowo starosta orzeka o zwrocie na rzecz SP przez Gminę kosztów sporządzenia operatu szacunkowego wyceny aktualnej wartości rynkowej nieruchomości i dokumentacji geodezyjnej, które Gmina winna przekazać na rzecz SP w terminie 30 dni od dnia, w którym decyzja stanie się ostateczna.

Takie decyzje starosta wydaje na wniosek, z którym występują poprzedni właściciele o zwrot wywłaszczonej nieruchomości, która nie została wykorzystana zgodnie z celem wywłaszczenia.

Nieruchomość może być wywłaszczona z przeznaczeniem na cele publiczne. Jeżeli cel publiczny wywłaszczonej nieruchomości nie został zrealizowany to na wniosek złożony przez wcześniejszych właścicieli następuje zwrot tej nieruchomości zgodnie z art. 137 ust. 1 pkt. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami, gdyż zostaje uznana ona za zbędną.

Całe postępowanie, aż do wydania decyzji prowadzi starosta pomimo, że nieruchomość nie jest w posiadaniu SP tylko Gminy i to na niej będzie ciążył obowiązek zwrotu niewykorzystanej na cel publiczny nieruchomości w zamian za zwaloryzowane odszkodowanie. Aby prawidłowo określić wartość zwracanej przez Gminę nieruchomości starosta zleca wykonanie operatu szacunkowego oraz wykonanie dokumentacji geodezyjnej dotyczącej wskazanej nieruchomości. Koszty wykonania tych usług ponosi SP na własny koszt i zgodnie z obowiązującymi przepisami ma prawo odzyskać poniesione w związku z prowadzonym postępowaniem koszty, którymi obciąża Gminę.

2. Czy operat szacunkowy i dokumentację geodezyjną stworzyli Państwo sami czy dokonali Państwo zakupu tej usługi? Należy szczegółowo opisać kwestię nabycia i zwrotu kosztów.

– wskazali Państwo, że:

W każdym przypadku, jeżeli starosta wydaje decyzje związaną ze zwrotem wywłaszczonej nieruchomości to Powiat (…) nie tworzy sam operatu szacunkowego i dokumentacji geodezyjnej. Obie te usługi są przez Powiat zakupione od podmiotów zewnętrznych wykonujących takie usługi, gdyż wykonywanie takich usług nie należy do kompetencji, zadań Powiatu (…). Koszty wykonania tych usług ponosi SP czy Powiat ze środków rządowych. Podmioty zewnętrzne wystawiają na rzecz Powiatu (…) faktury VAT z tytułu wykonania ww. usług.

3. Należy szczegółowo opisać co wynika z decyzji W oraz kto, kiedy i w jakim celu wydał tę decyzję i kim jest W?

– wskazali Państwo, że:

Starosta (…) wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej wydaje decyzje na podstawie art. 96 ust. 1b, art. 136 ust. 3, art. 137, art. 139, art. 140, art. 142, art. 216, art. 217 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 1990 z późn. zm.), art. 104 i art. 107 Kodeksu postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 735 z późn. zm.) oraz z upoważnienia Starosty (…) do wydawania decyzji administracyjnych przez dyrektora Wydziału (`(...)`). Używany we wniosku skrót „W” dotyczy Wydziału (`(...)`), który zgodnie z wydanym upoważnieniem Starosty (…) jest uprawniony do wydawania w jego imieniu decyzji administracyjnych.

Starosta (…) wydając decyzję orzeka w niej m.in. o:

1. zwrocie nieruchomości na rzecz ich wcześniejszych właścicieli,

2. zwrocie przez wnioskodawców na rzecz Gminy zwaloryzowanego odszkodowania pobranego przy wywłaszczeniu w terminie 30 dni od dnia, w którym niniejsza decyzja stanie się ostateczna,

3. zwrocie przez Gminę na rzecz Skarbu Państwa kosztów sporządzenia operatu szacunkowego wyceny aktualnej wartości rynkowej nieruchomości i dokumentacji geodezyjnej w terminie 30 dni od dnia, w którym decyzja stanie się ostateczna.

4. Kto poniósł koszty operatu szacunkowego i dokumentacji geodezyjnej? Czy koszty te były ściśle związane z wywłaszczeniem nieruchomości? Jeśli tak, należy wskazać w jaki sposób?

– wskazali Państwo, że:

W każdym przypadku, jeżeli starosta wydaje decyzję związaną ze zwrotem wywłaszczonej nieruchomości to Powiat (…) zleca wykonanie operatu szacunkowego czy dokumentacji geodezyjnej firmom czy podmiotom świadczącym takie usługi, gdyż wykonywanie takich usług nie należy do kompetencji, zadań Powiatu (…). Koszty wykonania tych usług ponosi SP czy Powiat ze środków rządowych. Usługi te są potwierdzane fakturami bądź rachunkami wystawianymi na Powiat. Zakup tych usług jest ściśle związany ze zwrotem wywłaszczonej nieruchomości. Zgodnie bowiem z art. 140 ustawy o gospodarce nieruchomościami poprzedni właściciele lub jego spadkobiercy zobowiązani są zwrócić aktualnemu właścicielowi nieruchomości czyli SP czy Gminie (w zależności kto jest obecnym właścicielem) pobrane odszkodowanie, które podlega waloryzacji z tym, że nie może ono przekraczać wartości rynkowej nieruchomości w dniu jej zwrotu. Dlatego wykonie operatu szacunkowego określającego aktualną wartość rynkową nieruchomości jest podstawą prawidłowego ustalenia wartości zwaloryzowanego odszkodowania pobranego przy wywłaszczeniu. Szczegółowy mechanizm wyliczania wartości zwaloryzowanego odszkodowania określają przepisy o gospodarce nieruchomościami.

5. W jakim celu nieruchomości były wywłaszczane oraz po jakim czasie i z jakiej przyczyny nastąpił ich zwrot?

– wskazali Państwo, że:

Nieruchomości były wywłaszczane m.in. w następujących celach publicznych:

- realizacja nowej przeprawy mostowej przez rzekę (…) i budowa ronda na ul. (…) w (…),

- rozbudowa zakładu (…) w (…),

- budowa drogi dojazdowej do zaplecza generalnego wykonawcy (…) w (…),

- budowa nowego zakładu (…) w (…),

- cele turystyczno-wczasowe.

Zwrot następuje z powodu niewykorzystania nieruchomości zgodnie z celem wywłaszczenia (np. stanowi nieruchomość nieogrodzoną, niezabudowaną, na której występuje zieleń nieurządzona). Zwroty następują w różnych terminach – od kilku do nawet kilkudziesięciu lat.

6. Czy powodem zwrotu wywłaszczonych nieruchomości było niezrealizowanie inwestycji w wyznaczonym okresie? Jeśli tak, należy wskazać czy uprzedni właściciele nieruchomości, złożyli wnioski o zwrot wywłaszczonych nieruchomości na podstawie art. 136 w zw. z art. 137 ustawy o gospodarce nieruchomościami? Jeśli nie, należy wskazać powód zwrotu i szczegółowo opisać.

– wskazali Państwo, że:

Powodem zwrotu było niezrealizowanie celu wskazanego w wywłaszczeniu. Postępowanie było prowadzone na podstawie art. 136 w zw. z art. 137 ustawy o gospodarce nieruchomościami – na wniosek osób uprawnionych.

7. Czy czynność zwrotu kosztów u Państwa stanowi czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT? Jeśli nie, należy wskazać jaką.

– wskazali Państwo, że:

Czynność dotycząca zwrotu kosztów za sporządzenie operatu szacunkowego i dokumentacji geodezyjnej jest traktowana przez Powiat (…) jako czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT zgodnie z art. 8 ust. 2a, który mówi, że „W przypadku gdy podatnik, działając we własnym imieniu, ale na rzecz osoby trzeciej, bierze udział w świadczeniu usług, przyjmuje się, że ten podatnik sam otrzymał i wyświadczył te usługi”.

W tym przypadku Powiat zakupił usługę sporządzenia operatu szacunkowego i sporządzenia dokumentacji geodezyjnej, a następnie na mocy decyzji administracyjnej Starostwa zobowiązał Gminę do zwrotu tych kosztów na rzecz Skarbu Państwa co zostało potwierdzone fakturą wystawioną przez Powiat na Gminę.

8. Czy została wystawiona faktura przez Państwa na rzecz Gminy w związku ze zwrotem (należy wskazać kiedy została wystawiona), a kiedy został dokonany zwrot kosztów (sporządzenia operatu szacunkowego i dokumentacji geodezyjnej) na rzecz Skarbu Państwa? Należy również wskazać czego dotyczy wystawiona faktura.

– wskazali Państwo, że:

Dnia (…) sierpnia 2021 roku Powiat (…) wystawił fakturę na Gminę. Data zakończenia dostawy została ustalona na dzień (…) sierpnia 2021 rok, tj. dzień uprawomocnienia się decyzji W z dnia (…) czerwca 2021 roku. Również na ten dzień ustalono moment powstania obowiązku podatkowego w podatku od towarów i usług. Faktura została wystawiona na dwie pozycje:

1. Zwrot kosztów wykonania operatu szacunkowego zgodnie z decyzją W w sprawie zwrotu nieruchomości przez Gminę za odszkodowaniem – usługę te opodatkowaliśmy stawką 23%,

2. Zwrot kosztów wykonania operatu geodezyjnego (podział działki) zgodnie z decyzją W w sprawie zwrotu nieruchomości przez Gminę za odszkodowaniem – usługę te opodatkowaliśmy stawką 23%.

Zgodnie z postanowieniami decyzji płatność za koszty operatu szacunkowego winna nastąpić w terminie 30 dni od dnia, w którym decyzja stanie się ostateczna. Termin ten ustalono na dzień (…) września 2021 roku i taki termin płatności został wskazany w wystawionej fakturze.

Gmina dokonała zwrotu za operat szacunkowy i operat geodezyjny w dniu (…) września 2021 roku wskazując w treści przelewu numer naszej faktury sprzedażowej.

9. Należy opisać szczegółowo przebieg całego zdarzenia od momentu pierwotnego wywłaszczenia do momentu zwrotu nieruchomości, w sytuacji o którą Państwo pytają w pytaniu nr 2 o treści „Kiedy powstaje obowiązek podatkowy z tytułu zwrotu kosztów (sporządzenia operatu szacunkowego i dokumentacji geodezyjnej) na rzecz Skarbu Państwa zgodnie z fakturą wystawioną przez Powiat na Gminę – jeżeli z decyzji W wynika, że zwrot wywłaszczonej nieruchomości w zamian za zwaloryzowane odszkodowanie pobrane z tytułu wywłaszczenia nieruchomości następuje pomiędzy Gminą a właścicielem wywłaszczonej nieruchomości?”.

– wskazali Państwo, że:

W przypadku sytuacji opisanej do pytania nr 2 we wniosku ORD-IN zgodnie z uzasadnieniem zawartym w decyzji W z dnia (…) czerwca 2021 roku, aktem notarialnym z dnia (…) listopada 1969 roku poprzedni właściciel sprzedał Skarbowi Państwa Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w (…) w trybie art. 6 ustawy z dnia 12 marca 1958 roku o zasadach i trybie wywłaszczenia nieruchomości. Nieruchomości te zostały nabyte na cele turystyczno-wczasowe. Wnioskiem z dnia (…) sierpnia 2003 roku o zwrot działki niewykorzystanej zgodnie z celem wywłaszczenia wystąpiła współwłaścicielka. W toku postępowania ustalono, że na podstawie postępowania sądowego z roku 2001 spadek po zmarłym współwłaścicielu nabyli spadkobiercy w częściach. Z kolei w roku 2011 zmarł współwłaściciel, który złożył w roku 2003 wniosek a roszczenie po nim wnieśli spadkobiercy.

Prowadząc postępowanie ustalono, że wywłaszczona działka wchodzi w skład innej działki i stanowi własność Gminy, a prawo to widoczne jest w księdze wieczystej.

W toku postępowania ustalono, że wywłaszczona nieruchomość nie została wykorzystana zgodnie z celem wywłaszczenia i stanowi niezabudowany, niezagospodarowany, pas zieleni.

Pytania

1. Kiedy powstaje obowiązek podatkowy w VAT, jeżeli z decyzji W wynika, że Powiat (Skarb Państwa) zobowiązany będzie do zwrotu wywłaszczonej nieruchomości z zamian za zwaloryzowane odszkodowanie pobrane z tytułu wywłaszczenia nieruchomości zgodnie z fakturą VAT wystawioną przez Powiat (Skarb Państwa) na właściciela wywłaszczonych nieruchomości?

2. Kiedy powstaje obowiązek podatkowy z tytułu zwrotu kosztów (sporządzenia operatu szacunkowego i dokumentacji geodezyjnej) na rzecz Skarbu Państwa zgodnie z fakturą wystawioną przez Powiat na Gminę – jeżeli z decyzji W wynika, że zwrot wywłaszczonej nieruchomości w zamian za zwaloryzowane odszkodowanie pobrane z tytułu wywłaszczenia nieruchomości następuje pomiędzy Gminą a właścicielem wywłaszczonej nieruchomości?

3. W przypadku uznania odpowiedzi na pytanie 2 za nieprawidłowe, czy obowiązek podatkowy z tytułu faktury VAT wystawionej przez Powiat (Skarb Państwa) na rzecz Gminy za zwrot kosztów sporządzenia operatu szacunkowego i dokumentacji geodezyjnej – powstaje w dacie otrzymania całości lub części zapłaty przez Powiat (Skarb Państwa)?

Państwa stanowisko w sprawie

Ad. 1.

Zdaniem Wnioskodawcy, jeżeli z decyzji W wynika, że Powiat (Skarb Państwa) zobowiązany będzie do zwrotu wywłaszczonej nieruchomości z zamian za zwaloryzowane odszkodowanie pobrane z tytułu wywłaszczenia nieruchomości zgodnie z fakturą VAT wystawioną przez Powiat (Skarb Państwa) na właściciela wywłaszczonych nieruchomości – to obowiązek podatkowy w VAT powstanie na zasadzie wyrażonej w art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. b VAT, tj. z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty.

Uzasadnienie:

Zgodnie z art. 19a ust. 1 VAT, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi, z zastrzeżeniem ust. 1a, 1 b, 5 i 7-11, art. 14 ust. 6, art. 20, art. 21 ust. 1 i art. 138f.

W myśl art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. b VAT, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty z tytułu przeniesienia z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu własności towarów w zamian za odszkodowanie.

Zdaniem Wnioskodawcy, w niniejszej sprawie mamy do czynienia właśnie z takim przypadkiem. To oznacza, że jeżeli z decyzji W wynika, że Powiat (Skarb Państwa) zobowiązany będzie do zwrotu wywłaszczonej nieruchomości z zamian za zwaloryzowane odszkodowanie pobrane z tytułu wywłaszczenia nieruchomości zgodnie z fakturą VAT wystawioną przez Powiat (Skarb Państwa) na właściciela wywłaszczonych nieruchomości – to obowiązek podatkowy w VAT powstanie na zasadzie wyrażonej w art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. b VAT, tj. z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty.

Ad. 2.

Zdaniem Wnioskodawcy, obowiązek podatkowy z tytułu zwrotu kosztów (sporządzenia operatu szacunkowego i dokumentacji geodezyjnej) na rzecz Skarbu Państwa zgodnie z fakturą wystawioną przez Powiat na Gminę – jeżeli z decyzji W wynika, że zwrot wywłaszczonej nieruchomości w zamian za zwaloryzowane odszkodowanie pobrane z tytułu wywłaszczenia nieruchomości następuje pomiędzy Gminą a właścicielem wywłaszczonej nieruchomości – powstaje w momencie uprawomocnienia się decyzji W.

Uzasadnienie:

Zgodnie z licznymi interpretacjami podatkowymi zwrot wywłaszczonej nieruchomości stanowi odpłatną dostawę towarów, a w konsekwencji podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

Przepis art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług (tekst jedn. Dz. U. z 2021 r. poz. 685 ze zm.), dalej zwanej „ustawą o VAT”, stanowi, że opodatkowaniu podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Natomiast na gruncie przepisu art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, w tym również przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie.

Na mocy przepisu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT przez świadczenie usług, o którym mowa w przepisie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy VAT, rozumie się natomiast każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu przepisu art. 7 ust. 1 ustawy VAT.

Zgodnie z przepisem art. 15 ust. 1 ustawy o VAT, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Co do zasady dla uznania, że dostawa towarów lub świadczenie usług podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, bezwzględny jest warunek wystąpienia odpłatności. Wynika to wprost z powołanego wyżej przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy. Odpłatność oznacza wykonanie czynności (np. dostawy towarów) za wynagrodzeniem. W znaczeniu potocznym wynagrodzenie to zapłata za pracę, należność, a także odszkodowanie. Odpłatny natomiast to taki, który wymaga zapłacenia, zwrotu kosztów, płatny.

Należy również zauważyć, że w świetle przepisu art. 15 ust. 6 ustawy o VAT, nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych. Oznacza to, że podmiot publiczny będzie uznany za podatnika podatku od towarów i usług gdy wykonuje czynności inne niż te, które mieszczą się w ramach jego zadań oraz gdy wykonuje czynności mieszczące się w ramach jego zadań, ale czyni to na podstawie umów cywilnoprawnych.

Zgodnie z interpretacjami podatkowymi, jednostka samorządu terytorialnego wydając grunt za odpłatnością nie może zatem skorzystać z wyłączenia z opodatkowania na podstawie art. 15 ust. 6 ustawy o VAT. Podmioty publiczne nie są uznawane za podatników w zakresie czynności, które mieszczą się w ramach zadań, dla realizacji których zostały one powołane, dodatkowo pod warunkiem, że czynności te nie są wykonywane na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych. W przypadku dostawy nieruchomości za odpłatnością nie są realizowane zadania, dla realizacji których organy te zostały powołane. Działania jednostki samorządu terytorialnego są w tym przypadku tożsame z działaniami każdego innego podmiotu dokonującego dostawy gruntów.

Na tej podstawie zgodnie z przepisem art. 19a ust. 1 ustawy o VAT obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi. Jest to zasada ogólna, zgodnie z która w przypadku dostawy towarów obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania tej dostawy. Dostawą towarów, zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o VAT, jest przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Oznacza to więc, że obowiązek podatkowy powstaje w momencie przeniesienia prawa do rozporządzania towarem jak właściciel.

W konsekwencji prawidłowym jest uznanie, że obowiązek podatkowy z tytułu zwrotu kosztów (sporządzenia operatu szacunkowego i dokumentacji geodezyjnej) na rzecz Skarbu Państwa zgodnie z fakturą wystawioną przez Powiat na Gminę – jeżeli z decyzji W wynika, że zwrot wywłaszczonej nieruchomości w zamian za zwaloryzowane odszkodowanie pobrane z tytułu wywłaszczenia nieruchomości następuje pomiędzy Gminą a właścicielem wywłaszczonej nieruchomości – powstaje w momencie uprawomocnienia się decyzji W.

Ad. 3.

Zdaniem Wnioskodawcy, w przypadku uznania odpowiedzi na pytanie 2 za nieprawidłowe, czy obowiązek podatkowy z tytułu faktury VAT wystawionej przez Powiat (Skarb Państwa) na rzecz Gminy za zwrot kosztów sporządzenia operatu szacunkowego i dokumentacji geodezyjnej – powstaje w dacie otrzymania całości lub części zapłaty przez Powiat (Skarb Państwa).

Uzasadnienie:

Zgodnie z przepisem art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. b) ustawy o VAT obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty z tytułu przeniesienia z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu własności towarów w zamian za odszkodowanie.

Regulacja ta nawiązuje do art. 7 ust. 1 pkt 1, zgodnie z którym przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, w tym również przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie.

Na tej podstawie należy stwierdzić, że uzyskane odszkodowanie, o którym mowa w art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, jest traktowane jako zapłata za dokonaną dostawę, co jest konsekwencją uznania tej czynności za czynność opodatkowaną.

Co więcej, należy zauważyć, że w omawianym przypadku przepis określający przedmiot opodatkowania określa w art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawie o VAT dwa różniące się od siebie przypadki: 1) przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie oraz 2) przeniesienie z mocy prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie.

W konsekwencji należy stwierdzić, że w przedstawionym stanie faktycznym obowiązek podatkowy powstanie na zasadach szczególnych wynikających ze wskazanego przepisu.

Stanowisko to potwierdzone jest w licznych interpretacjach indywidualnych, np.: „(`(...)`) Natomiast dla czynności przeniesienia z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu własności towarów w zamian za odszkodowanie obowiązek podatkowy w podatku od towarów i usług powstaje na szczególnych zasadach określonych w art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. b ustawy. Zgodnie z ww. przepisem obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty z tytułu przeniesienia z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu własności towarów w zamian za odszkodowanie. Stosownie do treści art. 19a ust. 6 ustawy w przypadkach, o których mowa w ust. 5 pkt 1 i 2, obowiązek podatkowy powstaje w odniesieniu do otrzymanej kwoty. (`(...)`)” – zob. interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 3 lipca 2017 roku (znak: 0112-KDIL2-1. 4012.123.2017.2.AWA).

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest prawidłowe w części określenia momentu powstania obowiązku podatkowego z tytułu przeniesienia nieruchomości w drodze wywłaszczenia za odszkodowaniem i nieprawidłowe w części określenia momentu powstania obowiązku podatkowego z tytułu zwrotu kosztów przez Gminę na rzecz Skarbu Państwa w związku z zakupem usługi sporządzenia operatu szacunkowego oraz dokumentacji geodezyjnej przez Powiat.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z przepisem art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2021 r., poz. 685 ze zm), zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Przez towary, stosownie do art. 2 pkt 6 ustawy, rozumie się rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.

Na podstawie art. 2 pkt 22 ustawy, przez sprzedaż rozumie się odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotową dostawę towarów.

Pojęcie dostawy towarów ustawodawca zdefiniował w art. 7 ust. 1 ustawy. Zgodnie z tym przepisem przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, w tym również:

1. przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie;

2. wydanie towarów na podstawie umowy dzierżawy, najmu, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze zawartej na czas określony lub umowy sprzedaży na warunkach odroczonej płatności, jeżeli umowa przewiduje, że w następstwie normalnych zdarzeń przewidzianych tą umową lub z chwilą zapłaty ostatniej raty prawo własności zostanie przeniesione;

3. wydanie towarów na podstawie umowy komisu: między komitentem a komisantem, jak również wydanie towarów przez komisanta osobie trzeciej;

4. wydanie towarów komitentowi przez komisanta na podstawie umowy komisu, jeżeli komisant zobowiązany był do nabycia rzeczy na rachunek komitenta;

5. ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, ustanowienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu oraz przekształcenie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, a także ustanowienie na rzecz członka spółdzielni mieszkaniowej odrębnej własności lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu oraz przeniesienie na rzecz członka spółdzielni własności lokalu lub własności domu jednorodzinnego;

6. oddanie gruntów w użytkowanie wieczyste;

7. zbycie praw, o których mowa w pkt 5 i 6.

Przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, na mocy art. 8 ust. 1, rozumie się natomiast każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 (…).

Natomiast stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 (`(...)`).

Co do zasady dla uznania, że dostawa towarów lub świadczenie usług podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, bezwzględny jest warunek wystąpienia „odpłatności”. Wynika to wprost z powołanego wyżej przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy.

Odpłatność oznacza wykonanie czynności (np. dostawy towarów) za wynagrodzeniem. W znaczeniu potocznym wynagrodzenie to zapłata za pracę, należność, a także odszkodowanie. Odpłatny natomiast to taki, który wymaga zapłacenia, zwrotu kosztów, płatny.

Biorąc pod uwagę powyższe, dostawę nieruchomości w świetle ustawy o podatku od towarów i usług traktuje się jako odpłatną dostawę towarów podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Nie każda jednak czynność stanowiąca dostawę towarów w rozumieniu art. 7 ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Aby dana czynność podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, musi być wykonana przez podatnika.

Na mocy art. 15 ust. 1 ustawy, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

W myśl art. 15 ust. 2 ustawy, działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Należy zauważyć, że w świetle art. 15 ust. 6 ustawy, nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych.

Z powyższego wynika, że podmiot publiczny będzie uznany za podatnika podatku od towarów i usług w dwóch przypadkach – gdy wykonuje czynności inne niż te, które mieszczą się w ramach jego zadań (dotyczy pierwszej części art. 15 ust. 6) oraz gdy wykonuje czynności mieszczące się w ramach jego zadań, ale czyni to na podstawie umów cywilnoprawnych.

Powiat wydając grunt za odpłatnością nie może zatem skorzystać z wyłączenia z opodatkowania na podstawie art. 15 ust. 6 ustawy. Podmioty publiczne nie są uznawane za podatników w zakresie czynności, które mieszczą się w ramach zadań, dla realizacji których zostały one powołane, dodatkowo pod warunkiem, że czynności te nie są wykonywane na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych. W przypadku dostawy nieruchomości za odpłatnością nie są realizowane zadania, dla realizacji których organy te zostały powołane.

Działania Powiatu są w tym przypadku tożsame z działaniami każdego innego podmiotu dokonującego dostawy gruntów.

Z opisu sprawy wynika, że Powiat jest zarejestrowanym, czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług (dalej jako: „VAT”) i począwszy od lipca 2016 roku składa deklaracje VAT we własnym imieniu. Z dniem 1 stycznia 2017 roku zgodnie z wymogami art. 3 ustawy z dnia 5 września 2016 r. (Dz. U. z 2016 r., poz. 1454) o szczególnych zasadach rozliczeń podatku od towarów i usług oraz dokonywania zwrotu środków publicznych przeznaczonych na realizację projektów finansowych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej lub od państwa członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu przez jednostki samorządu terytorialnego (dalej: „ustawa o szczególnych zasadach rozliczeń podatku od towarów i usług”), Powiat podjął rozliczenie podatku VAT wraz ze wszystkimi swoimi jednostkami organizacyjnymi. Organem reprezentującym Skarb Państwa w sprawach gospodarowania nieruchomościami jest starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, a organami reprezentującymi jednostki samorządu terytorialnego są ich organy wykonawcze.

W konsekwencji, w niniejszej sprawie właściciele wywłaszczonych nieruchomości zobowiązani są do zwrotu na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego zwaloryzowanego odszkodowania pobranego z tytułu wywłaszczenia nieruchomości.

Koszty poniesione przez Skarb Państwa takie jak np. koszt sporządzenia operatu szacunkowego czy dokumentacji geodezyjnej w przypadkach, gdy odszkodowanie zwracane jest na rzecz jst – zwracane są przez te jednostki Skarbowi Państwa.

W przedstawionym zdarzeniu przyszłym należy stwierdzić, że w przypadku gdy nieruchomości wywłaszczane były na rzecz Skarbu Państwa, to poprzedni właściciele obowiązani są zwrócić na rzecz Skarbu Państwa zwaloryzowaną kwotę odszkodowania.

Natomiast w przypadku, gdy nieruchomości wywłaszczane były na rzecz Gminy, to poprzedni właściciele nieruchomości obowiązani są zwrócić na rzecz Gminy zwaloryzowaną kwotę odszkodowania, a Gmina obowiązana jest do zwrotu kosztów przeprowadzonego postępowania (kosztów sporządzenia operatu szacunkowego, dokumentacji geodezyjnej) na rzecz Skarbu Państwa.

Wyrazy „w niniejszej sprawie” czy „w przedstawionym zdarzeniu przyszłym” dotyczą Decyzji wydawanych przez Starostę wykonującego zadania z zakresu administracji rządowej, na mocy których może nastąpić orzeczenie o:

1. Zwrocie wywłaszczonej lub wywłaszczonych przez Skarb Państwa (dalej SP), tj. Powiat (…) nieruchomości na rzecz ich wcześniejszych właścicieli z równoczesnym orzeczeniem o zwrocie przez tychże właścicieli na rzecz SP, tj. Powiatu (…) zwaloryzowanego odszkodowania pobranego przy wywłaszczeniu obliczonego zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa – to wynagrodzenie stanowi dochód SP, tj. Powiatu (…).

2. Zwrocie wywłaszczonej lub wywłaszczonych przez Jednostkę Samorządu Terytorialnego (dalej JST) – tj. np. Gminę nieruchomości na rzecz ich wcześniejszych właścicieli z równoczesnym orzeczeniem o:

a) zwrocie przez tychże właścicieli na rzecz JST, tj. np. Gminy zwaloryzowanego odszkodowania pobranego przy wywłaszczeniu obliczonego zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa – to wynagrodzenie nie stanowi dochodu SP, tj. Powiatu (…), a stanowi dochód dla JST, tj. np. Gminy, która zwróciła wywłaszczoną wcześniej nieruchomość za zwaloryzowanym odszkodowaniem,

b) zwrocie przez JST, tj. np. Gminę na rzecz SP, tj. Powiatu (…) kosztów za sporządzenie operatu szacunkowego wyceny aktualnej wartości rynkowej nieruchomości – to wynagrodzenie, stanowi dochód lub jest traktowane jako zwrot wydatków poniesionych wcześniej kosztów w związku ze zleceniem wykonania takiej usługi przez SP, tj. Powiatu (…).

Zadane we wniosku pytania dotyczą dwóch odrębnych stanów prawnych, na podstawie których starosta wydaje decyzje administracyjne.

Pytanie numer 1 dotyczy sytuacji, w której na mocy wydanych decyzji Starosta orzeka o zwrocie nieruchomości przez SP na rzecz wcześniejszych właścicieli w zamian za zwaloryzowane odszkodowanie stanowiące aktualną wartość prawa własności. Odszkodowanie to muszą uiścić wcześniejsi właściciele na rzecz SP w terminie 30 dni od dnia, w którym decyzja stanie się prawomocna. Takie decyzje starosta wydaje na wniosek, z którym występują poprzedni właściciele o zwrot wywłaszczonej nieruchomości, która nie została wykorzystana zgodnie z celem wywłaszczenia.

Nieruchomość może być wywłaszczona z przeznaczeniem na cele publiczne. Jeżeli cel publiczny wywłaszczonej nieruchomości nie został zrealizowany, to na wniosek złożony przez wcześniejszych właścicieli następuje zwrot tej nieruchomości zgodnie z art. 137 ust. 1 pkt. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami, gdyż zostaje uznana ona za zbędną.

Aby prawidłowo określić wartość zwracanej nieruchomości starosta zleca wykonanie operatu szacunkowego oraz wykonanie dokumentacji geodezyjnej dotyczącej wskazanej nieruchomości. Koszty wykonania tych usług ponosi SP na własny koszt i nie odzyskuje ich w żaden sposób, bo odzyskuje odszkodowanie i aby je prawidłowo ustalić musi zlecić wykonanie takich usług.

Z kolei pytanie numer 2 dotyczy sytuacji, w której na mocy wydanych decyzji Starosta orzeka o zwrocie nieruchomości przez Gminę na rzecz wcześniejszych właścicieli w zamian za odszkodowanie stanowiące aktualną wartość prawa własności. Odszkodowanie to muszą uiścić wcześniejsi właściciele na rzecz Gminy w terminie 30 dni od dnia, w którym decyzja stanie się prawomocna. Dodatkowo starosta orzeka o zwrocie na rzecz SP przez Gminę kosztów sporządzenia operatu szacunkowego wyceny aktualnej wartości rynkowej nieruchomości i dokumentacji geodezyjnej, które Gmina winna przekazać na rzecz SP w terminie 30 dni od dnia, w którym decyzja stanie się ostateczna.

Takie decyzje starosta wydaje na wniosek, z którym występują poprzedni właściciele o zwrot wywłaszczonej nieruchomości, która nie została wykorzystana zgodnie z celem wywłaszczenia.

Nieruchomość może być wywłaszczona z przeznaczeniem na cele publiczne. Jeżeli cel publiczny wywłaszczonej nieruchomości nie został zrealizowany to na wniosek złożony przez wcześniejszych właścicieli następuje zwrot tej nieruchomości zgodnie z art. 137 ust. 1 pkt. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami, gdyż zostaje uznana ona za zbędną.

Całe postępowanie, aż do wydania decyzji prowadzi starosta pomimo, że nieruchomość nie jest w posiadaniu SP tylko Gminy i to na niej będzie ciążył obowiązek zwrotu niewykorzystanej na cel publiczny nieruchomości w zamian za zwaloryzowane odszkodowanie. Aby prawidłowo określić wartość zwracanej przez Gminę nieruchomości starosta zleca wykonanie operatu szacunkowego oraz wykonanie dokumentacji geodezyjnej dotyczącej wskazanej nieruchomości. Koszty wykonania tych usług ponosi SP na własny koszt i zgodnie z obowiązującymi przepisami ma prawo odzyskać poniesione w związku z prowadzonym postępowaniem koszty, którymi obciąża Gminę.

W każdym przypadku, jeżeli starosta wydaje decyzje związaną ze zwrotem wywłaszczonej nieruchomości to Powiat (…) nie tworzy sam operatu szacunkowego i dokumentacji geodezyjnej. Obie te usługi są przez Powiat zakupione od podmiotów zewnętrznych wykonujących takie usługi, gdyż wykonywanie takich usług nie należy do kompetencji, zadań Powiatu (…). Koszty wykonania tych usług ponosi SP czy Powiat ze środków rządowych. Podmioty zewnętrzne wystawiają na rzecz Powiatu(…) faktury VAT z tytułu wykonania ww. usług.

Starosta wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej wydaje decyzje na podstawie art. 96 ust. 1b, art. 136 ust. 3, art. 137, art. 139, art. 140, art. 142, art. 216, art. 217 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 1990 z późn. zm.), art. 104 i art. 107 Kodeksu postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 735 z późn. zm.) oraz z upoważnienia Starosty do wydawania decyzji administracyjnych przez dyrektora Wydziału (`(...)`). Używany we wniosku skrót „W” dotyczy Wydziału (`(...)`), który zgodnie z wydanym upoważnieniem Starosty (…) jest uprawniony do wydawania w jego imieniu decyzji administracyjnych.

Starosta (…) wydając decyzję orzeka w niej m.in. o:

1. zwrocie nieruchomości na rzecz ich wcześniejszych właścicieli,

2. zwrocie przez wnioskodawców na rzecz Gminy zwaloryzowanego odszkodowania pobranego przy wywłaszczeniu w terminie 30 dni od dnia, w którym niniejsza decyzja stanie się ostateczna,

3. zwrocie przez Gminę na rzecz Skarbu Państwa kosztów sporządzenia operatu szacunkowego wyceny aktualnej wartości rynkowej nieruchomości i dokumentacji geodezyjnej w terminie 30 dni od dnia, w którym decyzja stanie się ostateczna.

W każdym przypadku, jeżeli starosta wydaje decyzję związaną ze zwrotem wywłaszczonej nieruchomości to Powiat zleca wykonanie operatu szacunkowego czy dokumentacji geodezyjnej firmom czy podmiotom świadczącym takie usługi, gdyż wykonywanie takich usług nie należy do kompetencji, zadań Powiatu. Koszty wykonania tych usług ponosi SP czy Powiat ze środków rządowych. Usługi te są potwierdzane fakturami bądź rachunkami wystawianymi na Powiat. Zakup tych usług jest ściśle związany ze zwrotem wywłaszczonej nieruchomości. Zgodnie bowiem z art. 140 ustawy o gospodarce nieruchomościami poprzedni właściciele lub jego spadkobiercy zobowiązani są zwrócić aktualnemu właścicielowi nieruchomości czyli SP czy Gminie (w zależności kto jest obecnym właścicielem) pobrane odszkodowanie, które podlega waloryzacji z tym, że nie może ono przekraczać wartości rynkowej nieruchomości w dniu jej zwrotu. Dlatego wykonie operatu szacunkowego określającego aktualną wartość rynkową nieruchomości jest podstawą prawidłowego ustalenia wartości zwaloryzowanego odszkodowania pobranego przy wywłaszczeniu. Szczegółowy mechanizm wyliczania wartości zwaloryzowanego odszkodowania określają przepisy o gospodarce nieruchomościami.

Nieruchomości były wywłaszczane m.in. w następujących celach publicznych:

- realizacja nowej przeprawy mostowej przez rzekę (…) i budowa ronda,

- rozbudowa zakładu (…),

- budowa drogi dojazdowej do zaplecza generalnego wykonawcy (…),

- budowa nowego zakładu (…),

- cele turystyczno-wczasowe.

Zwrot następuje z powodu niewykorzystania nieruchomości zgodnie z celem wywłaszczenia (np. stanowi nieruchomość nieogrodzoną, niezabudowaną, na której występuje zieleń nieurządzona). Zwroty następują w różnych terminach – od kilku do nawet kilkudziesięciu lat.

Powodem zwrotu było niezrealizowanie celu wskazanego w wywłaszczeniu. Postępowanie było prowadzone na podstawie art. 136 w zw. z art. 137 ustawy o gospodarce nieruchomościami – na wniosek osób uprawnionych.

Czynność dotycząca zwrotu kosztów za sporządzenie operatu szacunkowego i dokumentacji geodezyjnej jest traktowana przez Powiat (…) jako czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT zgodnie z art. 8 ust. 2a, który mówi, że „W przypadku gdy podatnik, działając we własnym imieniu, ale na rzecz osoby trzeciej, bierze udział w świadczeniu usług, przyjmuje się, że ten podatnik sam otrzymał i wyświadczył te usługi”.

W tym przypadku Powiat zakupił usługę sporządzenia operatu szacunkowego i sporządzenia dokumentacji geodezyjnej, a następnie na mocy decyzji administracyjnej Starostwa zobowiązał Gminę do zwrotu tych kosztów na rzecz Skarbu Państwa co zostało potwierdzone fakturą wystawioną przez Powiat na Gminę.

Dnia (…) sierpnia 2021 roku Powiat (…) wystawił fakturę na Gminę. Data zakończenia dostawy została ustalona na dzień (…) sierpnia 2021 rok, tj. dzień uprawomocnienia się decyzji W z dnia (…) czerwca 2021 roku. Również na ten dzień ustalono moment powstania obowiązku podatkowego w podatku od towarów i usług. Faktura została wystawiona na dwie pozycje:

1. Zwrot kosztów wykonania operatu szacunkowego zgodnie z decyzją W w sprawie zwrotu nieruchomości przez Gminę za odszkodowaniem – usługę te opodatkowaliśmy stawką 23%,

2. Zwrot kosztów wykonania operatu geodezyjnego (podział działki) zgodnie z decyzją W w sprawie zwrotu nieruchomości przez Gminę za odszkodowaniem – usługę te opodatkowaliśmy stawką 23%.

Zgodnie z postanowieniami decyzji płatność za koszty operatu szacunkowego winna nastąpić w terminie 30 dni od dnia, w którym decyzja stanie się ostateczna. Termin ten ustalono na dzień (…) września 2021 roku i taki termin płatności został wskazany w wystawionej fakturze.

Gmina dokonała zwrotu za operat szacunkowy i operat geodezyjny w dniu (…) września 2021 roku wskazując w treści przelewu numer naszej faktury sprzedażowej.

Wątpliwości Wnioskodawcy dotyczą momentu powstania obowiązku podatkowego w sytuacji kiedy z decyzji W wynika, że Powiat (Skarb Państwa) zobowiązany będzie do zwrotu wywłaszczonej nieruchomości z zamian za zwaloryzowane odszkodowanie pobrane z tytułu wywłaszczenia nieruchomości zgodnie z fakturą VAT wystawioną przez Powiat (Skarb Państwa) na właściciela wywłaszczonych nieruchomości.

Aby rozstrzygnąć powyższe wątpliwości w pierwszej kolejności należy ustalić, czy czynność zwrotu wywłaszczonej nieruchomości na rzecz jej poprzednich właścicieli podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Stosownie do art. 136 ust. 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. 2021 r., poz. 1899, ze zm.), poprzedni właściciel lub jego spadkobierca mogą żądać zwrotu wywłaszczonej nieruchomości lub udziału w tej nieruchomości albo części wywłaszczonej nieruchomości lub udziału w tej części, jeżeli, stosownie do przepisu art. 137, nieruchomość lub jej część stała się zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu. Z wnioskiem o zwrot występuje się do starosty, wykonującego zadanie z zakresu administracji rządowej, który zawiadamia o tym właściwy organ gospodarujący zasobem nieruchomości. Warunkiem zwrotu wywłaszczonej nieruchomości lub udziału w tej nieruchomości albo części wywłaszczonej nieruchomości lub udziału w tej części jest zwrot przez poprzedniego właściciela lub jego spadkobiercę odszkodowania lub nieruchomości zamiennej stosownie do art. 140.

W myśl art. 137 ust. 1 ww. ustawy, nieruchomość uznaje się za zbędną na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu, jeżeli:

1. pomimo upływu 7 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, nie rozpoczęto prac związanych z realizacją tego celu albo

2. pomimo upływu 10 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, cel ten nie został zrealizowany.

Stosownie do art. 137 ust. 2 ww. ustawy, jeżeli w przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, cel wywłaszczenia został zrealizowany tylko na części wywłaszczonej nieruchomości, zwrotowi podlega pozostała część.

W myśl art. 139 ww. ustawy, nieruchomość wywłaszczona podlega zwrotowi w stanie, w jakim znajduje się w dniu jej zwrotu.

Zgodnie z art. 140 ust. 1 i ust. 2 wyżej cytowanej ustawy, w razie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości poprzedni właściciel lub jego spadkobierca zwraca Skarbowi Państwa lub właściwej jednostce samorządu terytorialnego, w zależności od tego, kto jest właścicielem nieruchomości w dniu zwrotu, ustalone w decyzji odszkodowanie, a także nieruchomość zamienną, jeżeli była przyznana w ramach odszkodowania. Odszkodowanie pieniężne podlega waloryzacji, z tym że jego wysokość po waloryzacji, z zastrzeżeniem art. 217 ust. 2, nie może być wyższa niż wartość rynkowa nieruchomości w dniu zwrotu, a jeżeli ze względu na rodzaj nieruchomości nie można określić jej wartości rynkowej, nie może być wyższa niż jej wartość odtworzeniowa.

W myśl art. 217 ust. 2 ww. ustawy, osoby, które zostały pozbawione własności nieruchomości w wyniku wywłaszczenia dokonanego przed dniem 5 grudnia 1990 r., w razie zwrotu tych nieruchomości, zwracają odszkodowanie zwaloryzowane, w wysokości nie większej niż 50% aktualnej wartości tych nieruchomości.

Biorąc pod uwagę cytowane powyżej przepisy oraz okoliczności przedstawione we wniosku stwierdzić należy, że w analizowanej sprawie mamy do czynienia z sytuacją, w której w zamian za zwrócone (oddane) nieruchomości Skarbu Państwa otrzyma zwrot zwaloryzowanego odszkodowania, tj. właściciele wywłaszczonych nieruchomości zobowiązani są do zwrotu na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego zwaloryzowanego odszkodowania pobranego z tytułu wywłaszczenia nieruchomości.

Niewątpliwie czynność przeniesienia przez Wnioskodawcę na rzecz poprzedniego właściciela ww. nieruchomości wywoła określone skutki prawne w postaci przeniesienia wszelkich praw do przedmiotowych nieruchomości (czyli jej własności). Tym samym, Powiat (Skarb Państwa), w zamian za zwrot odszkodowania dokona przeniesienia prawa do rozporządzania jak właściciel wywłaszczonymi wcześniej nieruchomościami.

Należy mieć na uwadze, że pojęcie przeniesienie prawa do rozporządzania towarem jak właściciel, określone w art. 7 ust. 1 ustawy, ma szerszy zakres, niż sprzedaż czy zamiana w ujęciu cywilnoprawnym. Przede wszystkim przeniesienie prawa do rozporządzania towarem to nie tylko przeniesienie jego własności. Dla uznania, że miała miejsce dostawa towarów, wystarczy, że podmiot nabędzie tzw. własność ekonomiczną, tzn. będzie miał możliwość dowolnego rozporządzania i dysponowania uzyskanym towarem. Bez znaczenia zatem w tej sytuacji pozostaje forma prawna zbycia towaru.

Powyższe wskazuje jednoznacznie, że rozważając skutki podatkowe dokonywanej przez Wnioskodawcę transakcji należy mieć na uwadze wyłącznie aspekty prawne, które mają znaczenie z punktu widzenia ustawy o podatku od towarów i usług.

Z powołanego powyżej art. 7 ust. 1 ustawy wynika, że istotą dostawy jest przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, przy czym chodzi tutaj o możliwość faktycznego dysponowania rzeczą, a nie rozporządzania nią w sensie prawnym.

Podobną regulację w zakresie dostawy zawiera art. 14 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 26 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. U. UE L Nr 347 str. 1, z późn. zm.). Dostawa towaru nie odnosi się do zbycia prawa własności zgodnie z procedurami przewidzianymi obowiązującym prawem krajowym, lecz obejmuje wszelkie zbycie majątku rzeczowego przez jedną stronę, która upoważnia drugą stronę do dysponowania w rzeczywistości tym majątkiem tak, jakby była jego właścicielem. Pogląd ten jest zgodny z celem Dyrektywy 2006/112/WE Rady, która została opracowana między innymi w celu oparcia wspólnego systemu VAT na jednolitej definicji transakcji podlegających opodatkowaniu. Celowi temu mogłaby zagrozić sytuacja, gdyby warunek zaistnienia dostawy towarów – będącej jedną z trzech transakcji podlegających opodatkowaniu – różnił się w poszczególnych Państwach Członkowskich, jak to ma miejsce w przypadku warunków rządzących przeniesieniem prawa własności w prawie cywilnym.

Takie stanowisko znalazło wyraz w wielu orzeczeniach Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który stwierdził, że pojęcie dostawy towaru nie odnosi się do przeniesienia własności w formach przewidzianych we właściwym prawie krajowym, lecz obejmuje każdą czynność polegającą na przeniesieniu dobra materialnego przez stronę, która przyznaje drugiej stronie prawo do faktycznego rozporządzania nim, jak gdyby była właścicielem tego dobra.

Pojęcie rozporządzania towarami jak właściciel w ujęciu art. 7 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług należy więc rozumieć szeroko, jako obejmujące nie tylko uprawnienie do wyzbycia się własności pozyskanych towarów (przeniesienie własności, zrzeczenie się własności, rozporządzenie na wypadek śmierci), czy ich obciążenia (ustanowienia na rzeczy prawa rzeczowego, czy też oddanie rzeczy w dzierżawę lub najem), lecz także korzystania z nabytych towarów.

Problemem do rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawie jest to, czy rzeczywiście mamy do czynienia ze zwrotem towaru, czy z odrębną dostawą.

Z przedstawionego opisu sprawy wynika, że właściciele wywłaszczonych nieruchomości zobowiązani są do zwrotu na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego zwaloryzowanego odszkodowania pobranego z tytułu wywłaszczenia nieruchomości.

W tym miejscu należy wskazać, że w istocie przepisy art. 136 ust. 3 i art. 137 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami przewidują możliwość „zwrotu” wywłaszczonej nieruchomości, jeśli stała się ona zbędna na cel, na który dokonano wywłaszczenia, jednakże – w ocenie tut. Organu – na gruncie przepisów ustawy nie mamy do czynienia ze zwrotem towaru, lecz z odrębną dostawą towaru.

Co do zasady konsekwencją zwrotu towaru na gruncie ustawy jest obniżenie podstawy opodatkowania w rozumieniu art. 29a ust. 10 ustawy. Odwołując się natomiast do regulujących kwestię korekty podstawy opodatkowania przepisów ww. Dyrektywy 2006/112/WE Rady, a konkretnie do jej art. 90, stanowiącego że: „W przypadku anulowania, wypowiedzenia, rozwiązania, całkowitego lub częściowego niewywiązywania się z płatności lub też w przypadku obniżenia ceny po dokonaniu dostawy, podstawa opodatkowania jest stosownie obniżana na warunkach określonych przez państwa członkowskie”, stwierdzić należy, że obniżenie podstawy opodatkowania może mieć miejsce w przypadkach, gdy ze względu na zmianę stosunków umownych ma miejsce anulowanie, wypowiedzenie lub rozwiązanie transakcji.

Ponadto, zwrot towarów wiąże się ze zwrotem zapłaty za towar, a nie ze zwrotem części ceny lub kwoty wyższej niż zapłacona cena.

W świetle powyższego, w analizowanej sprawie nie dochodzi do anulowania, wypowiedzenia czy rozwiązania stosunku zobowiązaniowego (wywłaszczenia). Jednocześnie nie dojdzie do zwrotu ceny (kwoty otrzymanego przez ówczesnego właściciela odszkodowania) w takiej samej wysokości, lecz będzie to – jak sam wskazał Wnioskodawca – inna wartość zwaloryzowana, obliczona na zasadach wynikających z obowiązującej obecnie ustawy o gospodarce nieruchomościami.

Zatem, dojdzie tutaj do nowej dostawy, tj. przeniesienia prawa do rozporządzania towarem jak właściciel. Nie można bowiem uznać, że transakcja wywłaszczenia nieruchomości nie miała miejsca. Tak więc, nie jest możliwe zakwalifikowanie takich czynności na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług jako „zwrotu towarów”.

Należy zauważyć, że w przedmiotowej sprawie ma miejsce dostawa towarów (nieruchomości) w zamian za „zwrot” odszkodowania. W tym przypadku zwaloryzowane odszkodowanie pełni funkcję wynagrodzenia za przeniesienie własności towarów, czyniąc tego rodzaju dostawy faktycznie odpłatne.

Wynagrodzenie to ma bowiem charakter wzajemny i ekwiwalentny, co oznacza, że z tytułu zwrotu nieruchomości, dla oddającego wynika bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść. Zatem, istnieje bezpośredni związek pomiędzy dostawą towaru (oddaniem nieruchomości) a otrzymanym z tego tytułu wynagrodzeniem, które przybiera postać zwróconego odszkodowania.

Z tego względu mamy więc do czynienia z odpłatną dostawą w ujęciu art. 7 ust. 1 ustawy, podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Wobec powyższego, zwracane na rzecz Powiatu (Skarbu Państwa) zwaloryzowane odszkodowanie stanowi wynagrodzenie w zamian za odpłatną dostawę towarów, która to czynność podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług.

Przechodząc do momentu powstania obowiązku podatkowego w podatku VAT z tytułu zwrotu wywłaszczonej nieruchomości w zamian za odszkodowanie należy wskazać, że:

Zgodnie z art. 19a ust. 1 ustawy, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi, z zastrzeżeniem ust. 1a, 1b, 5 i 7-11, art. 14 ust. 6, art. 20, art. 21 ust. 1 i art. 138f.

Z konstrukcji podatku od towarów i usług wynika, że podatnik, który wykonuje czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT, zobowiązany jest opodatkować daną czynność w momencie powstania obowiązku podatkowego. Powyższy przepis art. 19a ust. 1 ustawy formułuje zasadę ogólną, zgodnie z którą obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towaru bądź wykonania usługi, co oznacza, że podatek staje się wymagalny w rozliczeniu za okres, w którym dokonana została dostawa towarów bądź świadczenie usług i powinien być rozliczony za ten okres.

Natomiast na podstawie art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. b ustawy, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty z tytułu przeniesienia z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu własności towarów w zamian za odszkodowanie.

Zgodnie z ww. przepisem obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty z tytułu przeniesienia z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu własności towarów w zamian za odszkodowanie.

Stosownie do treści art. 19a ust. 6 ustawy w przypadkach, o których mowa w ust. 5 pkt 1 i 2, obowiązek podatkowy powstaje w odniesieniu do otrzymanej kwoty.

Jak wskazano wyżej, w niniejszej sprawie zwrot wywłaszczonych nieruchomości na rzecz ich poprzednich właścicieli mieści się – zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy – w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT, jako odrębna odpłatna dostawa towarów, gdyż stanowi przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie w ujęciu art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy.

Mając na uwadze przedstawiony opis sprawy oraz obowiązujące w tym zakresie regulacje prawne stwierdzić należy, że w analizowanej sprawie obowiązek podatkowy powstanie na zasadach szczególnych, o których mowa w art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. b ustawy w zw. z art. 19a ust. 6 ustawy, tj. z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty na rzecz Powiatu (Skarbu Państwa) zwaloryzowanego odszkodowania z tytułu zwrotu wywłaszczonych nieruchomości. Obowiązek powstanie zatem w odniesieniu do otrzymanej kwoty od poprzednich właścicieli. Stąd też, Wnioskodawca powinien wykazać obrót z tytułu ww. transakcji w rozliczeniu za okres, w którym otrzyma/otrzymał to odszkodowanie.

Podsumowując, obowiązek podatkowy w opisanej sytuacji powstanie – na mocy art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. b ustawy w zw. z art. 19a ust. 6 ustawy – tj. w chwili otrzymania zapłaty (odszkodowania) z tytułu zwrotu wywłaszczonych nieruchomości.

W związku z powyższym, stanowisko Wnioskodawcy w zakresie pytania nr 1 należało uznać za prawidłowe.

Kolejne wątpliwości dotyczą kwestii momentu powstania obowiązku podatkowego z tytułu zwrotu kosztów (sporządzenia operatu szacunkowego i dokumentacji geodezyjnej) na rzecz Skarbu Państwa zgodnie z fakturą wystawioną przez Powiat na Gminę.

Analiza przywołanych wyżej przepisów wskazuje, że przepis art. 19a ust. 1 ustawy formułuje zasadę ogólną, zgodnie z którą obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towaru bądź wykonania usługi co oznacza, że podatek staje się wymagalny w rozliczeniu za okres, w którym dokonana została dostawa towarów bądź świadczenie usług i powinien być rozliczony za ten okres. Unormowanie zawarte w cyt. art. 19a ust. 1 ustawy pozostaje w zgodzie z art. 63 Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. U. UE, serii L, Nr 347, str. 1 ze zm.), zgodnie z którym zdarzenie powodujące powstanie obowiązku podatkowego ma miejsce, a VAT staje się wymagalny w momencie dostarczenia towarów lub wykonania usług.

Zatem, obowiązek podatkowy w podatku VAT jest ściśle związany z dostawą towarów lub świadczeniem usług.

Z opisu sprawy wynika, że – w drugiej z opisanych sytuacji – nieruchomość może być wywłaszczona z przeznaczeniem na cele publiczne. Jeżeli cel publiczny wywłaszczonej nieruchomości nie został zrealizowany to na wniosek złożony przez wcześniejszych właścicieli następuje zwrot tej nieruchomości zgodnie z art. 137 ust. 1 pkt. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami, gdyż zostaje uznana ona za zbędną.

Całe postępowanie, aż do wydania decyzji prowadzi starosta pomimo, że nieruchomość nie jest w posiadaniu Skarb Państwa tylko Gminy i to na niej będzie ciążył obowiązek zwrotu niewykorzystanej na cel publiczny nieruchomości w zamian za zwaloryzowane odszkodowanie. Aby prawidłowo określić wartość zwracanej przez Gminę nieruchomości starosta zleca wykonanie operatu szacunkowego oraz wykonanie dokumentacji geodezyjnej dotyczącej wskazanej nieruchomości. Koszty wykonania tych usług ponosi Skarb Państwa na własny koszt i zgodnie z obowiązującymi przepisami ma prawo odzyskać poniesione w związku z prowadzonym postępowaniem koszty, którymi obciąża Gminę.

W myśl art. 142 ust. 1 i ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami:

1. zwrocie wywłaszczonych nieruchomości, zwrocie odszkodowania, w tym także nieruchomości zamiennej, oraz o rozliczeniach z tytułu zwrotu i terminach zwrotu orzeka starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, w drodze decyzji.

2. W sprawach, o których mowa w ust. 1, w których stroną postępowania jest gmina lub powiat, prezydent miasta na prawach powiatu sprawujący funkcję starosty podlega wyłączeniu na zasadach określonych w rozdziale 5 działu I Kodeksu postępowania administracyjnego.

Stosownie do art. 156 ust. 1 ww. ustawy, rzeczoznawca majątkowy sporządza na piśmie opinię o wartości nieruchomości w formie operatu szacunkowego.

W myśl art. 156 ust. 1a ww. ustawy, jednostka sektora finansów publicznych lub inny podmiot, który w zakresie, w jakim wykorzystuje środki publiczne w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych lub dysponuje nimi, zlecił rzeczoznawcy majątkowemu sporządzenie operatu szacunkowego, są obowiązani umożliwić osobie, której interesu prawnego dotyczy jego treść, przeglądanie tego operatu oraz sporządzanie z niego notatek i odpisów. Osoba ta może żądać uwierzytelnienia sporządzonych przez siebie odpisów z operatu szacunkowego lub wydania jej z operatu szacunkowego uwierzytelnionych odpisów, o ile jest to uzasadnione ważnym interesem tej osoby.

Na tle tak przedstawionego opisu sprawy stwierdzić należy, że jeżeli transakcja składa się z zespołu świadczeń i czynności, należy wziąć pod uwagę wszystkie okoliczności, w jakich jest dokonywana transakcja.

W przedmiotowej sprawie między Powiatem a Gminą nie występuje żadna transakcja związana ze zwrotem nieruchomości, bowiem osoby fizyczne dokonują zwrotu wcześniej wywłaszczonych nieruchomości na rzecz Gminy. Następuje to na podstawie decyzji Powiatu. Starosta w celu prawidłowego określenia wartości przedmiotu powołuje rzeczoznawcę w celu sporządzenia operatu szacunkowego i dokumentacji geodezyjnej. W związku z powołanymi przepisami ustawy o gospodarce nieruchomościami (które wprowadzają obowiązek ustalenia wartości nieruchomości) stwierdzić należy, że czynność polegająca na obciążeniu Gminy kosztami sporządzenia niezbędnej dokumentacji, tj. koszty sporządzenia operatu szacunkowego i dokumentacji geodezyjnej, nie mieści się w zakresie cywilnoprawnych stosunków łączących Wnioskodawcę i Gminę, która otrzymuje zwrot wywłaszczonych nieruchomości w zamian za zwrot zwaloryzowanego odszkodowania. Tym samym, Zainteresowany obciążając Gminę tymi kosztami, nie spełnia przesłanek wynikających z art. 8 ustawy pozwalających na zaliczenie tej czynności do kategorii usług podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT. Tak więc uznać należy, że w tej sytuacji wpłaty dokonywane przez Gminę w związku ze zwrotem kosztów za sporządzenie operatu szacunkowego i dokumentacji geodezyjnej na rzecz Powiatu nie podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT.

Podsumowując, uzyskiwany przez Powiat zwrot kosztów stanowi czynność niepodlegającą opodatkowaniu VAT.

W konsekwencji Powiat w powyższym zakresie nie wykonuje czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT, w związku z tym nie będzie zobowiązany opodatkować czynności obciążenia Gminy wydatkiem jaki ponosi w związku ze sporządzeniem operatu szacunkowego i dokumentacji geodezyjnej. Tym samym nie znajdzie zastosowania przepis art. 19a ustawy w przypadku zwrotu kosztów przez Gminę na rzecz Powiatu.

Państwa stanowisko w zakresie pytania nr 2 i 3 należało uznać za nieprawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

Wydana interpretacja dotyczy tylko sprawy będącej przedmiotem wniosku (zapytania) Wnioskodawcy. Inne kwestie, które nie zostały objęte pytaniem wskazanym we wniosku – nie mogą być zgodnie z art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej – rozpatrzone.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

· Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosują się Państwo do interpretacji.

· Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

1. z zastosowaniem art. 119a;

2. w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;

3. z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Mają Państwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2019 r. poz. 2325 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

· w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

· w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.).