Interpretacja indywidualna – stanowisko nieprawidłowe

Szanowna Pani,

stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku dochodowym od osób fizycznych jest nieprawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

13 października 2022 r. wpłynął Pani wniosek z 12 października 2022 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podatku dochodowego od osób fizycznych. Uzupełniła go Pani – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z 21 listopada 2022 r. (wpływ 23 listopada 2022 r.). Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

W dniu (`(...)`)2019 r. (data prezentaty) powódka – Wnioskodawczyni (dalej: „Powódka”) wniosła pozew przeciwko pracodawcy (dalej: „Pracodawca”) o przywrócenie do pracy w związku z rozwiązaniem umowy bez wypowiedzenia.

Dodać należy, że Pracownik otrzymał oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę będąc w okresie przedemerytalnym, tj. w okresie szczególnie chronionym.

W trakcie długoletniego postępowania sądowego strony doszły do porozumienia i postanowiły zawrzeć ugodę sądową.

W wyniku ugody zawartej przed Sądem Rejonowym Pracodawca zobowiązał się do wypłaty byłemu pracownikowi – Powódce, tj. Wnioskodawczyni, odszkodowania „za rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez Pracodawcę” w kwocie 400.000, (czterysta tysięcy) złotych.

Uzgodniona kwota odszkodowania przekroczyła trzykrotność wynagrodzenia miesięcznego Pracownika, któremu w przypadku rozwiązania umowy za wypowiedzeniem przysługiwałby trzymiesięczny okres wypowiedzenia, lecz jest mniejsza od odszkodowania, jakie przysługiwałoby pracownikowi, gdyby Sąd uznał za zasadne przywrócenie Pracownika do pracy i wypłatę na jego rzecz odszkodowania równego wynagrodzeniu za okres pomiędzy rozwiązaniem umowy a przywróceniem do pracy.

Zgodnie z treścią ugody sądowej, odszkodowanie powinno być wypłacone wyłącznie w związku z rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia.

Dodać należy, że ugoda sądowa nie zawierała innych postanowień dotyczących np. zmiany trybu rozwiązania umowy czy przyznania ustalonej kwoty z innego tytułu niż jako odszkodowanie za rozwiązanie umowy o prace bez wypowiedzenia przez Pracodawcę.

Odszkodowanie zostało wypłacone Powódce w dniu (`(...)`)2022 r., jednak zostało ono pomniejszone m.in. o podatek dochodowy w kwocie 94.462 (dziewięćdziesiąt cztery tysiące czterysta sześćdziesiąt dwa) złote.

Podkreślić raz jeszcze należy, że zgodnie z treścią ugody sądowej Powódka uprawniona była do odszkodowania za rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia, które były pracownik uznał za niezgodne z prawem i złożył wobec tego powództwo wobec Pracodawcy w Sądzie.

Pracodawca, biorąc pod uwagę możliwość uznania przez Sąd rozwiązania umowy o pracę za niezgodne z prawem i związanej z tym dalej idącej odpowiedzialności (konieczność wypłaty wynagrodzenia za cały okres pozostawania Pracownika bez pracy) zdecydował się zawrzeć z Powódką ugodę.

W uzupełnieniu wniosku Zainteresowana podała, co następuje.

Zasady ustalania odszkodowania, które Wnioskodawczyni otrzymała w wysokości ustalonej w ugodzie sądowej z dnia (`(...)`)2022 roku, wynikają z art. 57 § 2 Kodeksu pracy, czyli wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw. Zgodnie z tym artykułem jeżeli umowę o pracę rozwiązano z pracownikiem, o którym mowa w art. 39 Kodeksu pracy odszkodowanie przysługuje za cały czas pozostawania bez pracy. W ugodzie sądowej strony ustaliły kwotę niższą, niż wynikała z tego przepisu, gdyż stronom zależało na zakończeniu sporu sądowego,

W ugodzie sądowej z dnia (`(...)`)2022 roku zostało wprost wskazane, że odszkodowanie przysługuje za rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracodawcę, co potwierdza, że pracodawca naruszył przepisy prawa pracy, tj. art. 53 Kodeksu pracy w zw. z art. 39 Kodeksu pracy. Ponownie Wnioskodawczyni wskazała, że pracodawca rozwiązał z nią umowę o pracę z powodu jej niezdolności do pracy, pomimo tego, że do pracy stawiła się zanim otrzymała oświadczenie o rozwiązaniu umowy. Ponadto w tamtym czasie Wnioskodawczyni była w okresie przedemerytalnym.

Pytanie

Czy odszkodowanie, o którym mowa powyżej jest wolne od podatku dochodowego od osób fizycznych?

Pani stanowisko w sprawie

Zdaniem Wnioskodawczyni, powyższe odszkodowanie jest wolne od podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Stosownie do tego przepisu, wolne od podatku dochodowego są „otrzymane odszkodowania (jeżeli) ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw (…)”.

Stosownie do artykułu 56 paragraf 1 Kodeksu pracy, pracownikowi, z którym rozwiązano umowę o pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązaniu umów o pracę w tym trybie przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach albo odszkodowanie.

Art. 58 Kodeksu pracy w zdaniu pierwszym stanowi, że odszkodowanie, o którym mowa w art. 56, przysługuje w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.

Alternatywnie, co miało miejsce w niniejszej sprawie, Pracownik może wystąpić wobec Pracodawcy z żądaniem przywrócenia go do pracy. Jeżeli jednocześnie jest to pracownik korzystający ze szczególnej ochrony stosunku pracy, może on, na podstawie art. 47 zd. 2 in fine Kodeksu pracy domagać się wynagrodzenia za cały okres pozostawania bez pracy. W tym przypadku Pracownik powołał się na szczególną ochronę jaka miał zapewnić art. 39 Kodeksu pracy.

Niezależnie od tego, które z dwóch powyższych roszczeń pracownik wybierze, wysokość odszkodowania wynika wprost z przepisów Kodeksu pracy. A zatem przedmiotowe odszkodowanie należy zakwalifikować jako odszkodowanie wynikające wprost z przepisów odrębnych ustaw, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W ocenie Wnioskodawcy, zwrócić uwagę należy przy tej okazji na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 29 listopada 2006 r. sygn. akt SK 51/06 (Dz. U. z. 2006 r. Nr 226, poz. 1657), który uznał iż art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w zakresie w jakim wyłącza zwolnienie podatkowe w stosunku do odszkodowań uzyskanych na podstawie ugody sądowej, jest niezgodny z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Powyższe orzeczenie weszło w życie z dniem ogłoszenia w Dz. U., tj. 11 grudnia 2006 r.

Ponadto, w uzupełnieniu wniosku Zainteresowana wskazała, że prawo do zwolnienia otrzymanego odszkodowania z podatku dochodowego wynika także z art. art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W przepisie art, 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, mowa jest o „innych odszkodowaniach lub zadośćuczynieniach”, a mianowicie, że wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

a) otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,

b) dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Przez określenie „inne” należy rozumieć te odszkodowania czy też zadośćuczynienia, których wprost nie wymieniono w katalogu zwolnień podatkowych. Tak więc inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, obejmują każde odszkodowanie lub zadośćuczynienie, a nie tylko te, które wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw.

Jednocześnie nie ma wątpliwości, że wynagrodzenie za pozostawanie pracownika bez pracy, które pracodawca musiałby wypłacić pracownikowi przywróconemu przez sąd do pracy (a o takie roszczenie toczył się spór sądowy, zakończony ugodą), jest de facto odszkodowaniem, co potwierdza utrwalona linia orzecznicza, a w konsekwencji kwota objęta ugodą sądową zawartą pomiędzy stronami z całą pewnością korzysta ze zwolnienia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, nawet gdyby nie korzystało ze zwolnienia wskazanego w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku jest nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1128 ze zm.):

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

W myśl art. 9 ust. 2 ww. ustawy:

Dochodem ze źródła przychodów, jeżeli przepisy art. 23o, art. 23u, art. 24-24b, art. 24c, art. 24e, art. 30ca, art. 30da oraz art. 30f nie stanowią inaczej, jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodów.

W art. 10 ust. 1 ww. ustawy:

Źródłami przychodów są: stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura lub renta.

Stosownie do art. 11 ust. 1 przywołanej ustawy:

Przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9, 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Przychody pracownicze, mają podstawę prawną w art. 12 ust. 1 przywołanej ustawy, zgodnie z którym:

Za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Użyty powyżej zwrot „w szczególności” oznacza, że wymienione kategorie przychodów zostały wskazane jedynie przykładowo. Przychodem ze stosunku pracy i stosunków pokrewnych są więc wszelkiego rodzaju wypłaty i świadczenia skutkujące u podatnika powstaniem przysporzenia majątkowego, mające swoje źródło w łączącym pracownika z pracodawcą stosunku pracy lub stosunku pokrewnym.

Analiza powyższego przepisu prowadzi do wniosku, że podstawą nabycia prawa do m.in. odszkodowań wypłaconych pracownikowi lub byłemu pracownikowi jest łączący lub uprzednio łączący tę osobę z pracodawcą stosunek pracy, a zatem odprawy i odszkodowania takie stanowią przychód ze stosunku pracy, opodatkowany lub zwolniony od podatku.

W myśl art. 12 ust. 4 ww. ustawy:

Za pracownika w rozumieniu ustawy uważa się osobę pozostającą w stosunku służbowym, stosunku pracy, stosunku pracy nakładczej lub spółdzielczym stosunku pracy.

Zatem każde odszkodowanie stanowi przysporzenie majątkowe, przychód podatkowy. Jednakże ustawodawca ze względów celowościowych wprowadził w zakresie niektórych odszkodowań zwolnienia z podatku dochodowego od osób fizycznych, które wynikają m.in. z treści art. 21 ust. 1 pkt 3 i pkt 3b ustawy.

Na mocy art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw lub aktów administracyjnych wydanych na podstawie tych przepisów, oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1320), z wyjątkiem:

a) określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,

b) odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,

c) odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,

d) odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,

e) odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,

f) odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c,

g) odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.

Natomiast w świetle art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

a) otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,

b) dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Zwolnieniem określonym w art. 21 ust. 1 pkt 3 cyt. ustawy objęte są odszkodowania lub zadośćuczynienia, w sytuacji gdy ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw lub aktów administracyjnych wydanych na podstawie tych przepisów; lub też jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, z wyjątkiem wymienionych w lit. a-g tego przepisu.

Natomiast zwolnienie przedmiotowe, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy, obejmuje swym zakresem odszkodowania lub zadośćuczynienia przyznane na podstawie wyroku lub ugody sądowej, których wysokość lub zasady ustalania nie wynikają wprost z regulacji wskazanych w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przy czym ze zwolnienia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy wyłączone są świadczenia otrzymane w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą oraz świadczenia dotyczące korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Zakres tego zwolnienia obejmuje tylko odszkodowania lub zadośćuczynienia za tzw. szkodę rzeczywistą, czyli poniesione straty, a nie dotyczy utraconych korzyści. Specyfika prawa podatkowego nakazuje inaczej traktować odszkodowanie lub zadośćuczynienie z tytułu poniesionych przez poszkodowanego strat i świadczenia z tytułu utraconych korzyści. Świadczenia z tytułu utraconych korzyści, jakich poszkodowany mógł się spodziewać, gdyby mu szkody nie wyrządzono, podlega bowiem opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Zgodnie z art. 9 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 2022 r. poz. 1510 ze zm.):

Ilekroć w Kodeksie pracy jest mowa o prawie pracy, rozumie się przez to przepisy Kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych, określające prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, a także postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy.

Ponadto należy podkreślić, że ww. zwolnienie jest wyjątkiem od zasady powszechności opodatkowania, co oznacza, że wszelkie odstępstwa od tej zasady, muszą bezwzględnie wynikać z przepisów prawa i być interpretowane ściśle z jego literą. W związku z tym, tylko otrzymanie odszkodowania lub zadośćuczynienia opisanego w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych pozwala na zastosowanie przedmiotowego zwolnienia.

Zatem, korzystanie ze zwolnienia od podatku, jest możliwe wyłącznie w sytuacji, gdy spełnione są wszelkie przesłanki określone w przepisie stanowiącym podstawę prawną danej preferencji.

Mając na uwadze przedstawione powyżej okoliczności należy stwierdzić, że zastosowanie zwolnienia z art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wymaga łącznego spełnienia następujących warunków:

· otrzymane świadczenie musi być odszkodowaniem lub zadośćuczynieniem,

· odszkodowanie lub zadośćuczynienie musi być przyznane na podstawie: ustawy, przepisów wykonawczych do ustawy, układów zbiorowych pracy lub innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy Kodeks pracy,

· wysokość bądź zasady ustalania odszkodowania lub zadośćuczynienia muszą wprost wynikać z ww. aktów,

· nie mogą zachodzić wyłączenia, o jakich mowa w lit. a-g art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Jednocześnie należy zauważyć, że w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych ustawodawca nie zdefiniował pojęcia odszkodowania czy zadośćuczynienia. Nie oznacza to jednak dowolności w ich rozumieniu. Jak wynika bowiem z orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 12 kwietnia 2011 r. sygn. akt SK 62/08:

Jeśli określony sposób rozumienia przepisu ustawy utrwalił się już w sposób oczywisty, a zwłaszcza jeśli znalazł jednoznaczny i autorytatywny wyraz w orzecznictwie Sądu Najwyższego bądź Naczelnego Sądu Administracyjnego, to należy uznać, że przepis ten – w praktyce swego stosowania – nabrał takiej właśnie treści. Jednocześnie względy spójności systemu prawa uzasadniają, aby kryteria rozumienia pojęć niezdefiniowanych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, miały w pierwszej kolejności charakter kryteriów ustawowych. Konieczne staje się zatem zastosowanie wykładni systemowej zewnętrznej i odwołanie się do przepisów ustawy z dnia 24 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2022 r., poz. 1360 ze zm.).

Odwołując się zatem do prawa cywilnego należy stwierdzić, że świadczenie odszkodowawcze to najogólniej świadczenie mające na celu naprawienie wyrządzonej szkody. Szkodą jest uszczerbek jakiego doznał poszkodowany wbrew jego woli we wszelkiego rodzaju dobrach przez prawo chronionych. Chodzi więc zarówno o uszczerbek majątkowy, jak i niemajątkowy. Uszczerbek niemajątkowy jest określany terminem „krzywda”. Pod tym pojęciem należy rozumieć wszelkie negatywne przeżycia człowieka wyrażające się zarówno w cierpieniu fizycznym, jak i psychicznym, wywołane czynem niedozwolonym. Do naprawienia krzywdy odnosi się termin „zadośćuczynienie”, natomiast „odszkodowanie” wiąże się z naprawieniem uszczerbku majątkowego.

W Kodeksie cywilnym świadczenie odszkodowawcze wynika głównie z tytułu odpowiedzialności deliktowej (art. 415 i następne) lub odpowiedzialności kontraktowej (art. 471 i następne), a co za tym idzie jest następstwem czynu niedozwolonego lub niewykonania bądź nienależytego wykonania zobowiązania.

Powyższe regulacje mają również zastosowanie do przepisów prawa pracy, choć w ograniczonym zakresie. Jak stanowi bowiem art. 300 Kodeksu pracy:

W sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy.

Powyższe oznacza, że przepisy Kodeksu cywilnego wybrane do zastosowania w prawie pracy (stosunku pracy) nie mogą się sprzeciwiać ogólnym normom prawa pracy, mającym podstawowe znaczenie dla regulacji stosunków pracy.

Przepisy Kodeksu pracy, posługują się terminami „odszkodowanie” oraz „zadośćuczynienie” w odniesieniu do konkretnych świadczeń pracowniczych, do których uprawniony jest pracownik lub były pracownik (np. w art. 183d, art. 361 § 2, art. 45, art. 56, art. 943 § 3, art. 99, art. 1012 Kodeksu pracy).

W kontekście rozwiązania umowy o pracę ustawodawca przewiduje odszkodowanie, w sytuacji gdy wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę (art. 45 Kodeksu pracy), przepisy o wypowiadaniu warunków pracy i płacy (art. 45 w zw. z art. 42 § 1 Kodeksu pracy) bądź rozwiązano umowę o pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę w tym trybie (art. 56 Kodeksu pracy).

Zgodnie z art. 45 § 1 Kodeksu pracy:

W razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy - stosownie do żądania pracownika - orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu - o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu.

W myśl art. 45 § 2 Kodeksu pracy:

Sąd pracy może nie uwzględnić żądania pracownika uznania wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenia do pracy, jeżeli ustali, że uwzględnienie takiego żądania jest niemożliwe lub niecelowe; w takim przypadku sąd pracy orzeka o odszkodowaniu.

Jednakże na podstawie art. 45 § 3 Kodeksu pracy:

Przepisu § 2 nie stosuje się do pracowników, o których mowa w art. 39 i 177, oraz w przepisach szczególnych dotyczących ochrony pracowników przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę, chyba że uwzględnienie żądania pracownika przywrócenia do pracy jest niemożliwe z przyczyn określonych w art. 411; w takim przypadku sąd pracy orzeka o odszkodowaniu.

Stosownie zaś do art. 39 Kodeksu pracy:

Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku.

Zgodnie z art. 471 Kodeksu pracy:

Odszkodowanie, o którym mowa w art. 45, przysługuje w wysokości wynagrodzenia za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy, nie niższej jednak od wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.

Na mocy art. 56 § 1 Kodeksu pracy:

Pracownikowi, z którym rozwiązano umowę o pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę w tym trybie, przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowanie. O przywróceniu do pracy lub odszkodowaniu orzeka sąd pracy.

Stosownie zaś do art. 56 § 2 Kodeksu pracy:

Przepisy art. 45 § 2 i 3 stosuje się odpowiednio.

Przy tym, w myśl art. 58 Kodeksu pracy:

Odszkodowanie, o którym mowa w art. 56, przysługuje w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. W przypadku rozwiązania umowy o pracę zawartej na czas określony odszkodowanie przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas, do którego umowa miała trwać, nie więcej jednak niż za okres wypowiedzenia.

Funkcję odszkodowawczą w Kodeksie pracy oraz w Kodeksie cywilnym pełnią wyłącznie te świadczenia, których celem jest zrekompensowanie pracownikowi skutków zdarzeń, które noszą cechy czynu niedozwolonego lub zawinionego przez pracodawcę. Potwierdza to wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 27 listopada 2007 r., sygn. akt SK 18/05, w którym Trybunał Konstytucyjny uznał, że:

Odszkodowanie z tytułu rozwiązania umowy o pracę nie jest odszkodowaniem sensu stricto, lecz sui generis świadczeniem majątkowym, pełniącym funkcję sankcji (ustawowej kary pieniężnej) wobec pracodawcy za bezprawne działanie.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się również, że odszkodowanie należne pracownikowi z tytułu bezprawnego rozwiązania stosunku pracy lub bezprawnego wypowiedzenia dotychczasowych warunków pracy i płacy nie pozostaje w żadnej relacji do ewentualnej szkody, co oznacza, że przysługuje za samo bezprawne działanie pracodawcy, niezależnie od tego, czy jakakolwiek szkoda po stronie pracownika powstała. Odszkodowania takie traktowane są bowiem jak szczególny rodzaj odszkodowania ustawowego, należnego bez względu na to, czy pracownik – na skutek niezgodnego z prawem postępowania pracodawcy – poniósł szkodę w ogóle, lub poniósł ją w większym lub mniejszym rozmiarze, niż odszkodowanie przysługujące w kwocie z góry określonej w przepisach Kodeksu pracy. W judykaturze przypisuje się zresztą temu odszkodowaniu charakter kompensacyjno-sankcyjny, wynikający z unormowania zabezpieczającego pracownika przed bezprawnym działaniem pracodawcy.

W uzupełnieniu wniosku wskazała Pani, że:

Zasady ustalania odszkodowania, które Pani otrzymała w wysokości ustalonej w ugodzie sądowej z dnia (`(...)`)2022 roku, wynikają z art. 57 § 2 Kodeksu pracy, czyli wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw.

Tymczasem przepis ten traktuje nie o odszkodowaniu, a jedynie o wynagrodzeniu za okres pozostawania bez pracy, stanowiąc, że:

Jeżeli umowę o pracę rozwiązano z pracownikiem, o którym mowa w art. 39, albo z pracownicą w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego, wynagrodzenie przysługuje za cały czas pozostawania bez pracy; dotyczy to także przypadku, gdy rozwiązano umowę o pracę z pracownikiem - ojcem wychowującym dziecko lub pracownikiem - innym członkiem najbliższej rodziny, o którym mowa w art. 1751 pkt 3, w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego, albo gdy rozwiązanie umowy o pracę podlega ograniczeniu z mocy przepisu szczególnego.

Jednocześnie zaznaczyła Pani również, że:

W ugodzie sądowej strony ustaliły kwotę niższą, niż wynikała z tego przepisu, gdyż stronom zależało na zakończeniu sporu sądowego.

Co więcej, w jeszcze w pierwotnym wniosku podała Pani, że:

Uzgodniona kwota odszkodowania przekroczyła trzykrotność wynagrodzenia miesięcznego Pracownika, któremu w przypadku rozwiązania umowy za wypowiedzeniem przysługiwałby trzymiesięczny okres wypowiedzenia, lecz jest mniejsza od odszkodowania, jakie przysługiwałoby pracownikowi, gdyby Sąd uznał za zasadne przywrócenie Pracownika do pracy i wypłatę na jego rzecz odszkodowania równego wynagrodzeniu za okres pomiędzy rozwiązaniem umowy a przywróceniem do pracy.

Wszystko to dowodzi zatem dobitnie, że – wbrew deklarowanym zapewnieniom uzupełnienia wniosku – fakty są takie, że ani wysokość, ani zasady ustalania, przedmiotowego świadczenia nie wynikały wprost z przywołanego przez Panią przepisu, albowiem były od norm wynikający z przywołanego przez Panią przepisu różne – co zresztą Pani uzasadniła dążeniem stron do zakończenia sporu sądowego.

Nadto, w uzupełnieniu wniosku podała Pani, że:

W ugodzie sądowej z dnia (`(...)`)2022 roku zostało wprost wskazane, że odszkodowanie przysługuje za rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracodawcę, co – Pani zdaniem – ma wystarczyć dla potwierdzenia, że pracodawca naruszył przepisy prawa pracy, tj. art. 53 Kodeksu pracy w zw. z art. 39 Kodeksu pracy.

Jak zacytowano już wyżej, stosownie do art. 39 Kodeksu pracy:

Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku.

W myśl natomiast art. 53 Kodeksu pracy:

§ 1 Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia:

1. jeżeli niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby trwa:

a) dłużej niż 3 miesiące - gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy,

b) dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące - gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową;

2. w razie usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy z innych przyczyn niż wymienione w pkt 1, trwającej dłużej niż 1 miesiąc.

§ 2. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia nie może nastąpić w razie nieobecności pracownika w pracy z powodu sprawowania opieki nad dzieckiem - w okresie pobierania z tego tytułu zasiłku, a w przypadku odosobnienia pracownika ze względu na chorobę zakaźną - w okresie pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku.

§ 3. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia nie może nastąpić po stawieniu się pracownika do pracy w związku z ustaniem przyczyny nieobecności.

§ 4. Przepisy art. 36 § 11 i art. 52 § 3 stosuje się odpowiednio.

§ 5. Pracodawca powinien w miarę możliwości ponownie zatrudnić pracownika, który w okresie 6 miesięcy od rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, z przyczyn wymienionych w § 1 i 2, zgłosi swój powrót do pracy niezwłocznie po ustaniu tych przyczyn.

Tymczasem, w myśl art. 917 ustawy Kodeks cywilny:

Przez ugodę strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać.

Wobec tego, zawarta między Panią a byłym pracodawcą ugoda sądowa stanowi ugodę w rozumieniu art. 917 Kodeksu cywilnego.

Zatem, kwota wypłacona Pani (`(...)`)2022 r. przez byłego pracodawcę i zarazem adwersarza procesowego w sposób oczywisty w swojej istocie ma charakter umowny, gdyż wynika jedynie z ustaleń pomiędzy stronami ugody, a jej wysokość uwzględnia interesy obu stron. Wysokość tego świadczenia – „odszkodowania” nie wynika z przepisów ustaw, układów zbiorowych pracy lub innych opartych na ustawie porozumieniach zbiorowych regulujących wysokość lub zasady ustalania odszkodowania. Doszło natomiast do zawarcia ugody, na mocy której Państwo (tj. Pani i były pracodawca) zobowiązali się zgodnie do zapłaty na Pani rzecz stosownej kwoty tytułem odszkodowania za rozwiązanie umowy o pracę.

Mając na uwadze przedstawiony we wniosku opis zdarzenia oraz przywołane przepisy prawa, należy zatem stwierdzić, że do wypłaconego Pani świadczenia za rozwiązanie stosunku pracy nie ma zastosowania zwolnienie, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych

Jednocześnie, do wypłaconego Pani świadczenia również nie ma zastosowania zwolnienie, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Świadczenie to co prawda zostało wypłacone na podstawie ugody sądowej, jednak nie stanowi odszkodowania lub zadośćuczynienia, o którym mowa w tym konkretnym przepisie, albowiem nie dotyczy ono szkody rzeczywistej.

W kontekście powyższego należy zauważy, że zgodnie z art. 32 Kodeksu pracy, stosunek pracy może zostać rozwiązany za wypowiedzeniem przez każdą ze stron. Co do zasady, nie istnieje zatem prawnie sankcjonowany obowiązek zatrudnienia pracownika, jak też nie istnieje przepis prawa, który przewidywałby odszkodowanie za sam fakt rozwiązania stosunku pracy.

Z opisu zdarzenia nie sposób obiektywnie wywieść jednoznacznie, że w ugodzie faktycznie wskazano, iż wypowiedzenie umowy o pracę zostało dokonane z naruszeniem przepisów prawa pracy dotyczących rozwiązywania umów o pracę.

Wobec powyższego należy uznać, że wypłacone świadczenie, pomimo nazwania go odszkodowaniem, nie miało w istocie charakteru odszkodowawczego, jak również, że nie miało charakteru zadośćuczynienia za zawinione/niezgodne z prawem działanie byłego pracodawcy.

Należy również podkreślić, że nie nazwa, lecz rzeczywisty charakter świadczenia decyduje o tym, czy przybiera ono cechy odszkodowania/zadośćuczynienia, czy nie. W konsekwencji, w przypadku, w którym wypłata świadczenia następuje na podstawie zawartego przez strony porozumienia (ugody), a więc wyrażonej w ten sposób woli takiego ułożenia wzajemnych relacji prawnych – nie może być mowy o bezprawności działania i naprawieniu wyrządzonej szkody lub krzywdy.

W związku z powyższym, należy uznać, że określone w ugodzie świadczenie wypłacone na Pani rzecz przez byłego pracodawcę nie może również podlegać zwolnieniu wynikającemu z art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, bowiem – wbrew Pani odczuciu – w ugodzie nie stwierdzono naruszenia przez Pani byłego pracodawcę prawa pracy, a sporne świadczenie zostało wypłacone w umówionej przez strony ugody kwocie.

Reasumując: świadczenie określone w ugodzie sądowej, która została zawarta pomiędzy Panią a byłym pracodawcę, stanowi dla Pani przychód ze stosunku pracy, który nie korzysta ze zwolnienia od opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

· Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pani do interpretacji.

· Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

1. z zastosowaniem art. 119a;

2. w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;

3. z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2022 r. poz. 329, ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

· w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

· w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA.

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.).