Interpretacja dotyczy opodatkowania odszkodowania wraz z odsetkami, które otrzymała grupa Zainteresowanych, będących najemcami lokali mieszkalnych w budynku w Warszawie. Budynek został wybudowany przez spółkę A we współpracy z zakładami pracy, a Zainteresowani mieli prawo do wykupu wynajmowanych lokali na preferencyjnych warunkach. Jednak spółka A ostatecznie nie zrealizowała tego zobowiązania, co skutkowało wypłatą odszkodowania dla Zainteresowanych. Organ uznał, że odszkodowanie to dotyczy utraconych korzyści, a nie szkody rzeczywistej, w związku z czym nie korzysta ze zwolnienia z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT. Odsetki ustawowe od tego odszkodowania podlegają natomiast opodatkowaniu na zasadach ogólnych.
Dołącz do doradców podatkowych korzystających z Fiscalex
Uzyskaj dostęp do największej bazy interpretacji podatkowych w Polsce. Zaawansowane wyszukiwanie, analiza AI i podsumowania interpretacji w jednym miejscu.
Rozpocznij bezpłatny okres próbnySzanowni Państwo,
stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku dochodowym od osób fizycznych:
‒ w zakresie możliwości skorzystania ze zwolnienia przedmiotowego z tytułu otrzymanego odszkodowania – jest nieprawidłowe;
‒ w zakresie opodatkowania otrzymanych odsetek ustawowych – jest prawidłowe.
26 maja 2022 r. wpłynął Państwa wniosek z 20 maja 2022 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy opodatkowania otrzymanego odszkodowania wraz z odsetkami.
Treść wniosku jest następująca:
Zainteresowani, którzy wystąpili z wnioskiem
1. Zainteresowany będący stroną postępowania
(`(...)`)
2. Zainteresowany niebędący stroną postępowania
(`(...)`)
3. Zainteresowany niebędący stroną postępowania
(`(...)`)
4. Zainteresowany niebędący stroną postępowania
(`(...)`)
5. Zainteresowany niebędący stroną postępowania
(`(...)`)
6. Zainteresowany niebędący stroną postępowania
(`(...)`)
7. Zainteresowana niebędąca stroną postępowania
(`(...)`)
8. Zainteresowany niebędący stroną postępowania
(`(...)`)
9. Zainteresowana niebędąca stroną postępowania
(`(...)`)
10. Zainteresowany niebędący stroną postępowania
(`(...)`)
11. Zainteresowany niebędący stroną postępowania
(`(...)`)
12. Zainteresowany niebędący stroną postępowania
(`(...)`)
13. Zainteresowany niebędący stroną postępowania
(`(...)`)
14. Zainteresowana niebędąca stroną postępowania
(`(...)`)
15. Zainteresowany niebędący stroną postępowania
(`(...)`)
16. Zainteresowana niebędąca stroną postępowania
(`(...)`)
17. Zainteresowany niebędący stroną postępowania
(`(...)`)
18. Zainteresowany niebędący stroną postępowania
(`(...)`)
19. Zainteresowana niebędąca stroną postępowania
(`(...)`)
20. Zainteresowana niebędąca stroną postępowania
(`(...)`)
21. Zainteresowany niebędący stroną postępowania
(`(...)`)
22. Zainteresowany niebędący stroną postępowania
(`(...)`)
23. Zainteresowana niebędąca stroną postępowania
(`(...)`)
24. Zainteresowany niebędący stroną postępowania
(`(...)`)
25. Zainteresowany niebędący stroną postępowania
(`(...)`)
26. Zainteresowany niebędący stroną postępowania
(`(...)`)
27. Zainteresowany niebędący stroną postępowania
(`(...)`)
28. Zainteresowany niebędący stroną postępowania
(`(...)`)
Wszyscy Zainteresowani („Zainteresowani”) są lub byli najemcami lokali mieszkalnych w budynku przy ul. (…) w (….) („Budynek”).
Wznoszenie Budynku było zadaniem inwestycyjnym zrealizowanym w latach … przez … („A”) – we współpracy z 9 zakładami pracy z branży … („Zakłady”).
Budynek został wybudowany ze środków A oraz innych Zakładów, przy czym środki pochodziły z zakładowych funduszy mieszkaniowych tych podmiotów, w zamian za co A oraz poszczególne zakłady otrzymywały stosowną pulę mieszkań dla swoich pracowników.
Zainteresowani byli pracownikami następujących Zakładów, w zamian za co Zainteresowani otrzymali przydział Lokalu i zawarli stosowne umowy najmu.
Poniższa tabela przedstawia listę Zainteresowanych z przyporządkowaniem miejsca pracy – Zakładu: (…)
Budynek został wybudowany na gruncie, który nie stanowił własności A., lecz Skarbu Państwa, tj. działce ewidencyjnej nr … z obrębu …, dla której Sąd Rejonowy dla … w … prowadzi księgę wieczystą numer … („Grunt”).
Zasady sprzedaży Lokali na rzecz Najemców wynikają wprost i zostały określone w „…” z dnia … („Pakiet”) oraz „…” z dnia … („Regulamin”).
Pakiet i Regulamin powstały w procedurze prywatyzacji poprzednika prawnego A i sprzedaży akcji przez Skarb Państwa … firmie … oraz stanowią źródło prawa pracy w rozumieniu art. 9 § 1 kodeksu pracy.
W uzasadnieniach wyroków rozpoznających sprawę Zainteresowanych przeciwko A. Sąd Okręgowy i Sąd Apelacyjny potwierdziły, że Pakiet i Regulamin stanowią źródło prawa pracy w rozumieniu art. 9 § 1 kodeksu pracy przywołując we wskazanym zakresie treść uchwały 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia … o sygn. akt ….
W świetle postanowień Pakietu i Regulaminu – najemcy lokali zakładowych nabyli uprawnienie do uzyskania odrębnej własności lokali, które zajmowali za zapłatą ceny lokalu, przy uwzględnieniu bonifikaty, której wysokość była ustalona w oparciu o fakt zatrudnienia w Zakładzie i staż najmu lokalu. Na skutek realizacji przez A zobowiązań wynikających z Pakietu i Regulaminu stan prawny wszystkich kilkunastu inwestycji, za wyjątkiem Budynku – został uregulowany, a mieszkania w liczbie ponad 1000 zostały sprzedane najemcom na zasadach ustalonych w Regulaminie lub poprzednio obowiązujących wersjach Regulaminu.
Zainteresowani posiadali uprawnienie wynikające ze źródeł prawa pracy do wykupu najmowanego lokalu na zasadach ustalonych wprost w Regulaminie, tj. z maksymalną 90% bonifikatą.
A wielokrotnie pisemnie zapewniał Zainteresowanych, że najmowane przez nich Lokale zostaną im sprzedane zgodnie z Regulaminem, po nabyciu przez A prawa do Gruntu.
Pismem z dnia … poprzednik prawny A zawiadomił Urząd Miasta … o cofnięciu wniosku o ustanowienie na jego rzecz prawa użytkowania wieczystego Gruntu i zawnioskował o włączenie Budynku do zasobu nieruchomości …, a następnie A protokolarnie wydał Budynek Miastu, nie obciążając Miasta zobowiązaniem do sprzedaży Lokali najemcom, zgodnie z nabytym przez Najemców prawem wynikającym z Pakietu i Regulaminu.
Tym samym A z własnej woli i definitywnie pozbawili się możliwości wykonania zobowiązania wynikającego z Pakietu i Regulaminu do sprzedaży Lokali najemcom.
Po bezskutecznym zawezwaniu do próby ugodowej, Zainteresowani wnieśli do Sądu Okręgowego dla … w … pozew przeciwko A o zapłatę odszkodowania obliczonego jako 90% wartości Lokalu, tj. jako pieniężny ekwiwalent zabranego Najemcom prawa.
W dniu … Sąd Okręgowy … w …, Wydział Cywilny oraz w dniu … Sąd Apelacyjny w …, V Wydział Cywilny zasądził od A na rzecz wszystkich Zainteresowanych odszkodowanie odpowiadające 90% wartości lokali wynajmowanych przez poszczególnych Zainteresowanych, wycenionych na podstawie opinii biegłego sądowego rzeczoznawcy, wraz z odsetkami za opóźnienie w ustawowej wysokości Zainteresowani otrzymali zasądzone kwoty od A w kwietniu 2022 roku.
Wyżej opisany wyrok był drugim wyrokiem w sprawie i objął Pracowników Zakładów.
Wyrok w sprawie, również zasądzający obejmujący Pracowników A został wydany w dniu … oraz spadkobierców najemców w dniu … i z tej grupy, tj. z grupy Pracowników A – dwie osoby złożyły indywidualne wnioski o wydanie interpretacji podatkowej w 2020 roku („Wnioski indywidualne”).
We Wnioskach indywidualnych opisali przedstawiony powyżej stan faktyczny, który był tożsamy do opisanego powyżej oraz wyrazili stanowisko, zgodnie z którym ma miejsce zwolnienie od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT (podatek dochodowy od osób fizycznych), z zastrzeżeniem, iż zwolnienie dotyczy jedynie należności głównej, natomiast kwota otrzymanych ustawowych odsetek za opóźnienie podlegałaby opodatkowaniu podatkiem dochodowym według skali podatkowej.
W interpretacjach z dnia … oraz z dnia … wydanych na skutek Wniosków indywidualnych – Organ uznał stanowisko wnioskodawców w zakresie zwolnienia z opodatkowania należności głównej za nieprawidłowe, natomiast co do opodatkowania odsetek uznał za prawidłowe („Interpretacje indywidualne”).
Wnioskodawcy złożyli skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w … domagając się uchylenia wydanych w ich sprawie Interpretacji indywidualnych.
Postępowanie w sprawie skarg na Interpretacje indywidualne toczyło się pod sygn. akt … i …. WSA w … w wyrokach z dnia … (sprawa …) i z dnia … (sprawa …) – uchylił Interpretacje indywidualne w zaskarżonym zakresie, uznając stanowisko z Wniosków indywidualnych za prawidłowe oraz, iż kwota odszkodowania otrzymana tytułem należności głównej z tytułu kwoty zasądzonej wyrokiem podlega zwolnieniu od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT.
Organ złożył skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego od wyżej opisanych wyroków.
W dniu 9 grudnia 2021 roku Naczelny Sąd Administracyjny wydał wyrok w sprawie skargi kasacyjnej wniesionej od wyroku wydanego w sprawie o sygn. akt … (sygn. akt NSA: …), w którym oddalił w całości skargę kasacyjną wskazując, iż podtrzymuje i zgadza się z analizą prawną i argumentacją przedstawioną przez WSA w …, wskazując na konieczność uchylenia błędnej interpretacji indywidualnej, w której organ uznał stanowisko wnioskodawcy za nieprawidłowe.
Skarga kasacyjna wniesiona przez organ w sprawie … nie została na chwilę obecną rozpoznana przez NSA, sprawa toczy się pod sygn. akt ….
1. Czy Zainteresowani na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych („Ustawa”) korzystają ze zwolnienia przedmiotowego z podatku dochodowego od odszkodowania wpłaconego przez …?
2. Czy zasądzone na rzecz Zainteresowanych odsetki ustawowe za opóźnienie należy opodatkować na podstawie Ustawy zgodnie ze stawką wynikającą z art. 27 ust. 1 Ustawy?
Ad. 1.
Zainteresowani korzystają ze zwolnienia z art. 21 ust. 1 pkt 3b Ustawy.
Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych („Ustawa”), opodatkowaniu podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkami wskazanymi w Ustawie.
Na mocy art. 11 Ustawy przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeniach.
Odszkodowanie jest świadczeniem przysługującym danemu podmiotowi, który doznał uszczerbku, bądź to w swoim majątku, bądź też w innych dobrach.
Osoby fizyczne mogą być uprawnione do otrzymania odszkodowania za poniesioną szkodę na podstawie przepisów szeregu ustaw.
Otrzymanie odszkodowania stanowi źródło przychodu i podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, z wyjątkiem przypadków enumeratywnie wyszczególnionych w Ustawie.
Stosownie do brzmienia art. 21 ust. 1 pkt 3b Ustawy, zgodnie z którym zwolnione przedmiotowo z PIT są:
inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:
a) otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
b) dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
Niewątpliwie Zainteresowani otrzymali odszkodowanie na skutek zakończenia wieloletniego sporu sądowego, odszkodowanie nie było związane z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz nie obejmuje korzyści, które mógłby osiągnąć – gdyż prawo do uzyskania własności mieszkania istniało w majątku Zainteresowanych, natomiast na skutek działań A. zostało ono zastąpione substytutem – kwotą pieniężną odpowiadającą 90% rynkowej wartości wskazanego mieszkania.
Odnosząc treść przepisu do opisanego powyżej stanu faktycznego, Zainteresowani stoją na stanowisku, że otrzymane przez nich odszkodowanie korzysta ze zwolnienia przedmiotowego określonego w art. 21 ust. 1 pkt 3b Ustawy.
Zainteresowani otrzymali odszkodowanie w miejsce uszczerbku powstałego w ich majątku, w postaci odebrania Zainteresowanym prawa do nabycia Lokalu z 90% bonifikatą – który wynikał z Pakietu i Regulaminu stanowiących źródło prawa pracy w rozumieniu art. 9 § 1 kodeksu pracy, co pozwala stwierdzić, że stanowisko Zainteresowanych jest prawidłowe.
Stosownie do poglądów wyrażonych w doktrynie i orzecznictwie sądów administracyjnych, odszkodowanie otrzymane przez Zainteresowanych ma na celu wyrównanie poniesionych przez nich strat i przywrócenie stanu majątku poszkodowanych, który istniał przed powstaniem szkody.
Przed wyzbyciem się przez A. prawa do Gruntu, na którym stał Budynek – Zainteresowanym przysługiwało prawo wykupu mieszkania pracowniczego na własność. Na skutek wydania Budynku do Miasta w majątku Zainteresowanych powstała szkoda, która została zrekompensowana dopiero 16 lat później – na mocy wyroku Sądu Okręgowego i Apelacyjnego.
Odszkodowanie uzyskane, jako ekwiwalent mieszkania pracowniczego należnego każdemu z Zainteresowanych na podstawie źródła prawa pracy podlega zwolnieniu od podatku dochodowego od osób fizycznych.
Przedmiotowe zwolnienie jest w omawianej sprawie tym bardziej zasadne, że w przypadku wykupu lokalu pracowniczego – różnica pomiędzy ceną wykupu a wartością rynkową lokalu podlegałaby zwolnieniu od opodatkowania na mocy art. 21 ust. 1 pkt 93 Ustawy.
Na powyższe rozumienie wskazuje wykładnia celowościowa przepisów, a także dorobek doktrynalny i orzeczniczy.
Jak stwierdził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 5 grudnia 2019 roku w sprawie o sygn. akt III SA/Wa 911/19:
Tak ukształtowany przepis rodzi nadal wątpliwości interpretacyjne albowiem wskazuje na pojęcie „odszkodowania”, które nie zostało zdefiniowane zarówno w u.p.d.o.f., ale także i innych ustawach podatkowych. Należy zatem zauważyć, że w doktrynie i judykaturze dominuje stanowisko określające szkodę jest uszczerbek w prawnie chronionych dobrach poszkodowanego o charakterze majątkowym lub niemajątkowym, jakiego doznaje poszkodowany w wyniku określonego działania lub zaniechania (por. uchwała SN z dnia 21 listopada 1967 r., III PZP 37/67, OSPiKA 1968, z. 7, poz. 113; uchwała SN z dnia 8 grudnia 1973 r., III CZP 37/73, OSNC 1974, Nr 9, poz. 145; por. także W. Czachórski, Zobowiązania, 2007, s. 96 i n.; T. Dybowski (w:) System prawa cywilnego, t. III, cz. 1, s. 223; M. Kaliński, Szkoda na mieniu`(...)`, s. 227 i n.; Z. Radwański, A. Olejniczak, Zobowiązania, 2012, nb 233; A. Szpunar, Ustalenie`(...)`, s. 21 i n.; K. ZagrobeIny (w:) E. Gniewek, Komentarz, 2011, art. 361, nb 35). Wobec tego, odszkodowaniem będzie świadczenie na rzecz poszkodowanego, polegające na naprawieniu szkody przez osobę, której działanie lub zaniechanie doprowadziło do jej powstania. (`(...)`)
W odniesieniu do pojęcia „odszkodowania” na gruncie art. 21 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f. ukształtował się pogląd, iż dotyczy ono wyłącznie odszkodowania mającego na celu naprawieniu szkody rzeczywistej (damnum emergens). Specyfika prawa podatkowego nakazuje inaczej traktować odszkodowanie z tytułu poniesionych strat (damnum emergens) i odszkodowanie z tytułu utraconego zysku (lucrum cessans).
Rekompensata poniesionych strat ma natomiast służyć nie uzyskaniu, lecz odzyskaniu utraconego majątku. Celem zwolnienia z art. 21 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f. jest więc uniknięcie sytuacji, w której do poszkodowanego nie trafiłaby w całości równowartość uszczerbku w majątku, a stałoby się tak wówczas, gdyby odszkodowanie w tym zakresie podlegało opodatkowaniu. Co więcej, biorąc pod uwagę fakt, że odszkodowanie służy naprawieniu szkody w majątku obejmującym z reguły dochód opodatkowany, brak zwolnienia z art. 21 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f. mógłby wiązać się z opodatkowaniem po raz kolejny tego samego dochodu. W związku z tym za niewątpliwe uznać trzeba, że powołany przepis ma zastosowanie w przypadku otrzymania odszkodowania z tytułu poniesionych strat. Jednocześnie nie stanowi on podstawy do zwolnienia odszkodowania służącego zrekompensowaniu utraconych korzyści. Takie odszkodowanie powinno być bowiem opodatkowane, gdyż w przeciwnym razie podatnik, który korzyść utracił, znalazłby się w sytuacji korzystniejszej niż podatnik, który korzyść osiągnął (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 13 września 2018 r., sygn. akt I ACa 207/18, LEX nr 2574966, por. również wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 września 2017 r., sygn. akt II FSK 2517/16, LEX nr 2373352 i orzeczenia w nim przytoczone).
Powyższe potwierdza poprawność rozumowania Zainteresowanych, a przeciwne rozumienie prowadziłoby do sytuacji, gdy osoba, która nie została poszkodowana, tj. kupiłaby Lokal z bonifikatą – byłaby objęta zwolnieniem od opodatkowania podatkiem dochodowym, natomiast osoba, która nie mogła uzyskać pierwotnego świadczenia, a jedynie jego ekwiwalent czy surogat byłaby zmuszona do ponoszenia ciężaru skarbowego zaistniałej sytuacji.
W omawianym stanie faktycznym Zainteresowani zamiast prawa własności lokali otrzymali kwotę odpowiadającą ich rynkowej wartości, przy uwzględnieniu kwoty, którą musieliby zapłacić w przypadku wykupu mieszkań zgodnie z Regulaminem, tj. 10% .
Zgodnie z Regulaminem, pod jedynym warunkiem nabycia przez A prawa do Gruntu – Zainteresowani w dowolnie wybranym momencie uzyskiwali prawo do nabycia wynajmowanego mieszkania na własność, wskazane prawo wchodziło w skład majątku Zainteresowanych i przykładowo podlegało dziedziczeniu na co wskazuje treść Wyroku Sądu Apelacyjnego.
Na konieczność odniesienia się przy dokonywaniu oceny skutków podatkowych do źródeł stosunku prawnego, z którego otrzymano surogat roszczenia wskazuje treść wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 2 czerwca 2015 roku I SA/Gd 502/15:
Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadza się do stwierdzenia, czy w przypadku wyłączenia prawa wstąpienia do spółki z o.o. spadkobierców w miejsce zmarłego wspólnika i otrzymania przez nich stosownych spłat tytułem umorzonych udziałów po zmarłym wspólniku, spłaty te wchodzą do masy spadkowej, podlegając dziedziczeniu, a zatem czy spłaty te podlegają podatkowi od spadków i darowizn, czy podatkowi dochodowemu od osób fizycznych. W szczególności, czy spłaty te stanowią przychód z praw majątkowych w rozumieniu art. 18 u.p.d.o.f.
W stanie faktycznym niniejszej sprawy, wstąpienie do Spółki spadkobierców zmarłego wspólnika zostało wyłączone. Spadkobiercy nie nabywają udziałów spółki, ale otrzymują spłatę. W drodze dziedziczenia nie przechodzą zatem na nich prawa i obowiązki zmarłego wspólnika, ale roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej. Źródłem tego roszczenia nadal pozostaje dziedziczenie, chociaż powstaje ono, jako konsekwencja nieotrzymania udziału zmarłego wspólnika. Prawo majątkowe jakim jest powyższe roszczenie, przysługuje tylko spadkobiercom zmarłego.
Orzeczenia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego odnoszące się do tożsamego stanu faktycznego.
Stan faktyczny zaprezentowany w niniejszym wniosku jest tożsamy z dwoma sprawami, które podlegały rozstrzygnięciu Sądów Administracyjnych w ramach Interpretacji Indywidualnych opisanych już powyżej.
Zgodnie ze wszystkimi orzeczeniami Sądów Administracyjnych zapadłymi w stanie faktycznym – Sądy podzielały stanowisko wyrażone przez Zainteresowanych oraz wnioskodawców w Interpretacjach Indywidualnych i wskazywały na prawidłowość stanowiska, co do zwolnienia dochodu z podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b Ustawy.
W wyrokach wydanych przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w sprawach o sygn. akt III SA/Wa 7/21 oraz III SA/Wa 2509/20 Sąd stwierdził, iż:
Skarżącemu pracodawca przydzielił zakładowy lokal mieszkalny, który następnie zobowiązany był na podstawie Regulaminu w sprawie zasad i trybu sprzedaży lokali mieszkalnych, odsprzedać z 90% bonifikatą. Tym samym po stronie Skarżącego powstało roszczenie spowodowane niewykonaniem przez pracodawcę zobowiązania wynikającego z ww. Regulaminu. Wedle przedmiotowego dokumentu, pracodawca Skarżącego był zobowiązany do uregulowania stanu prawnego nieruchomości położonej przy ul. … w … i odsprzedaży lokali położonych w tej nieruchomości ich długoletnim najemcom, będących pracownikami lub byłymi pracownikami poprzednika prawnego spółki.
Strata (damnum emergens) obejmuje zaś nie tyko zmniejszenie aktywów lecz także zwiększenie pasywów poszkodowanego, które powstają na skutek zdarzenia zakwalifikowanego jako czyn niezgodny z umową. Pojęcie straty w rozumieniu art. 361 § 2 k.c. obejmuje więc także wymagalne zobowiązanie wobec osoby trzeciej.
W ocenie Sądu słusznie Skarżący twierdzi, że roszczenie o wykup mieszkania stanowiło składnik jego majątku o ukształtowanej treści i wartości wynikającej z postanowień Pakietu i Regulaminu i utrata tego roszczenia w 2006 roku wyrządziła w jego majątku szkodę rzeczywistą.
Odszkodowanie zasądzone na rzecz Skarżącego naprawiało natomiast jego szkodę rzeczywistą powstałą w 2006 r. gdyż – zamiast prawa wykupu mieszkania z 90% bonifikatą, które istniało w jego majątku i zostało przez niego utracone w wyniku działań pozwanego w 2006 r. – Skarżący otrzymał w 2020 r. substrat wartości 90% wartości lokalu. Sąd nie zasądził utraconych korzyści, jakie Powód mógłby osiągnąć, gdyby był właścicielem mieszkania, lecz zasądził na rzecz Skarżącego wartość samego mieszkania, pomniejszoną o 10%, które Skarżący i tak musiałby zapłacić za wykup.
Ze stanu faktycznego sprawy wynika, że pracownik, czy też były pracownik z mocy Regulaminu, przy spełnieniu określonych przesłanek nabywał prawo podmiotowe, które początkowo w języku prawniczym, a ostatnio również w tekstach aktów normatywnych jest określane mianem „ekspektatywy”, czyli prawnie uzasadnionego oczekiwania.
(`(...)`) Dla rozpatrywanego zagadnienia istotne jest stwierdzenie zawarte w uzasadnieniu tej uchwały (Uchwała całej Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z dnia `(...)`, … – dopisek własny), że skutkiem utraty ekpektatyw i braku możliwości ich realizacji uprawnieni ponieśli realną szkodę i dlatego powinni otrzymać rekompensaty.
W uzasadnieniu uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia …, … wyrażono pogląd, że uzasadnione prawne nadzieje na nabycie określonego prawa majątkowego wchodzą w skład spadku.
Zasądzone przez Sąd Apelacyjny w … na rzecz Skarżącego odszkodowanie, stanowi wyrównanie szkody rzeczywiście poniesionej przez Niego, w postaci utraty wchodzącej w skład jego majątku ekspektatywy nabycia odrębnego prawa do lokalu. Odszkodowanie to nie może być rozpatrywane w granicach nieuzyskanych korzyści. Przykładem takich korzyści w omawianym stanie prawnym byłyby wszelkie utracone przez Skarżącego korzyści, które mógłby on uzyskać będąc właścicielem przedmiotowego lokalu, a więc np. dochód z najmu lokalu, mniejszy uszczerbek w majątku wynikający z nieponoszenia kosztów opłacania najmu lokalu.
W ocenie Sądu uniemożliwienie Skarżącemu realizacji powyższego prawa stanowi uszczerbek w interesach ekonomicznych uprawnionego i pozwala ustalić wysokość szkody. Nie można natomiast zgodzić się z poglądem organu, jakoby niezrealizowanie omawianego prawa uzasadniało rozpatrywanie szkody w granicach nieosiągniętych korzyści.
W ocenie Sądu zgodzić należy się ze Skarżącym, że nie ma żadnej różnicy przy ocenie rodzaju szkody, czy Skarżący w 2006 r. miał w majątku prawo własności czy prawo wykupu mieszkania na własność – gdyż pozbawienie Skarżącego każdego prawa lub roszczenia wyrządza mu rzeczywistą szkodę majątkową. W okresie od 2006 r. do 2020 r. majątek Skarżącego pomniejszył się o jeden składnik majątku, tj. prawo nabycia własności mieszkania z 90% bonifikatą.
Reasumując w ocenie Sądu, Skarżący w tak przedstawionym stanie faktycznym sprawy, korzysta ze zwolnienia od obowiązku zapłaty podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b u.p.d.o.f., gdyż otrzymane przez Niego odszkodowanie na podstawie wyroku w wysokości określonej w tym wyroku zostało przyznane w wyniku straty rzeczywistej zaistniałej w majątku Skarżącego na skutek zachowania (…) S.A., zatem nie dotyczy korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono, a otrzymanie odszkodowania nie ma związku z działalnością gospodarczą.
Powyższe potwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w Wyroku z dnia 9 grudnia 2021 roku o sygn. akt III FSK 1099/21.
Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził:
Za prawidłowy należy uznać pogląd, że roszczenie skarżącego o wykup mieszkania stanowiło składnik jego majątku o ukształtowanej treści i wartości wynikającej z postanowień Pakietu i Regulaminu i utrata tego roszczenia w 2006 roku wyrządziła w jego majątku szkodę rzeczywistą. Podkreślić należy, że Sąd nie zasądził utraconych korzyści, jakie skarżący mógłby osiągnąć, gdyby był właścicielem mieszkania, pomniejszonej o 10%, które i taki musiałby zapłacić za wykup.
Słusznie WSA nawiązując do stanu sprawy wskazał, że pracownik, czy też były pracownik z mocy Regulaminu, przy spełnieniu określonych przesłanek nabywał prawo podmiotowe, ekspektatywę.
Uniemożliwienie stronie realizacji ww. prawa stanowi uszczerbek w jej interesach ekonomicznych. Pozbawienie ekspektatywy, której odpowiadał obowiązek zakładu pracy do przeniesienia własności lokalu z 90 % bonifikatą jest szkodą w postaci straty. Jednocześnie utraconą korzyścią jest wszystko, co skarżący mógłby osiągnąć, gdyby własność lokalu została mu przyznana.
Konkludując, właściwie wywiedziono w zaskarżonym orzeczeniu, że skarżący w warunkach sprawy winien skorzystać ze zwolnienia od obowiązku zapłaty podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b u.p.d.o.f., gdyż otrzymane przez niego odszkodowanie na podstawie wyroku w wysokości określonej w tym wyroku zostało przyznane w wyniku straty rzeczywistej zaistniałej w jego majątku na skutek zachowania ….
Wykładnia celowościowa i systemowa przepisów Ustawy wskazuje na istnienie prawnych przesłanek do udzielenia Zainteresowanym przedmiotowego zwolnienia z podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie uzyskanego odszkodowania.
Ad. 2.
Opodatkowanie odsetek
Odsetki uzyskane przez Zainteresowanych są opodatkowane, gdyż stanowią swoistą rekompensatę za korzystanie z przysługującemu Zainteresowanym kapitału przez przeciwnika procesowego przez określony czas.
Odsetki za opóźnienie stanowią rodzaj ekwiwalentu za pozbawienie Zainteresowanych możliwości dysponowania kapitałem, a tym samym pozbawienie ich spodziewanych z tego tytułu korzyści.
Odsetki uzyskane przez Zainteresowanych nie mogą być niestety przypisane do żadnej z kategorii odsetek zwolnionych z opodatkowania podatkiem dochodowym na mocy brzmienia Ustawy.
Z uwagi na fakt, że w przepisach Ustawy brak jest regulacji, która zwalniałaby od podatku odsetki ustawowe od odszkodowania, przyjąć należy, że stanowią przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 20 ust. 1 Ustawy, zgodnie z regułą powszechności opodatkowania wynikającą z art. 9 ust. 1 Ustawy, a kwota należnego podatku powinna zostać obliczona zgodnie ze skalą podatkową wynikającą z art. 27 ust. 1 Ustawy.
Odnosząc powyższe do stanu faktycznego sprawy Zainteresowani powinni uiścić podatek dochodowy od kwoty otrzymanej z tytułu odsetek ustawowych za opóźnienie za 2022 rok w wysokości wynikającej z art. 27 ust. 1 Ustawy.
Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest w części prawidłowe i w części nieprawidłowe.
Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1128 ze zm.):
Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.
Jak stanowi art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:
Przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9, 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.
W myśl art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jednym ze źródeł przychodów są inne źródła.
Stosownie do art. 20 ust. 1 ww. ustawy,
Za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17.
Jak dowodzi użycie sformułowania „w szczególności” definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy. O przychodzie podatkowym z innych źródeł będziemy mówić zatem w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.
Natomiast w art. 21 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych ustawodawca sformułował katalog zwolnień podatkowych. Przepis ten, jako stanowiący odstępstwo od zasady równości opodatkowania, powinien być w pierwszej kolejności interpretowany według reguł wykładni językowej, gramatycznej.
Jak stanowi art. 84 Konstytucji RP, wyrażający zasadę powszechności opodatkowania, każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie. Norma ta zawiera regułę, w myśl której w przypadku zaistnienia stanów określonych w ustawie podmioty objęte zakresem opodatkowania są zobowiązane do poniesienia ciężaru podatkowego. Norma wynikająca z art. 84 Konstytucji RP stanowi również dyrektywę interpretacyjną tekstu prawnego nakazującą traktować opodatkowanie jako zasadę, natomiast wszelkie przywileje w postaci zwolnień, ulg lub wyłączeń podatkowych jako wyjątek od tej zasady, a tym samym jako odstępstwo od normy konstytucyjnej. Tak rozumiana zasada powszechności opodatkowania wywodzona z przepisów Konstytucji zakazuje w szczególności domniemania istnienia przywileju podatkowego. Zastosowanie jakiegokolwiek przywileju winno wprost wynikać z przepisów ustawy podatkowej.
Odszkodowanie stanowi – co do zasady – przychód w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Nie oznacza to jednak, że wszystkie odszkodowania są opodatkowane. Niektóre z nich, wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych określonym w art. 21 ust. 1 ww. ustawy, korzystają ze zwolnienia od podatku. Jednakże należy podkreślić, że korzystanie z każdej preferencji podatkowej, w tym zwolnienia od podatku, jest możliwe wyłącznie w sytuacji, gdy spełnione są wszelkie przesłanki określone w przepisie stanowiącym podstawę prawną danej preferencji.
Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3b cytowanej ustawy:
Wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:
a) otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
b) dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
Ze zwolnienia określonego w art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy korzystają inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej, do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, czyli odszkodowania otrzymane za tzw. szkodę rzeczywistą; nie korzystają natomiast odszkodowania otrzymane w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą oraz za utracone korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
Występujące w ww. przepisie sformułowanie „inne odszkodowania lub zadośćuczynienia” należy rozumieć jako te odszkodowania czy zadośćuczynienia, których wprost nie wymieniono w katalogu zwolnień podatkowych. Będą to przede wszystkim odszkodowania lub zadośćuczynienia inne niż te, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw.
Jak wynika z opisu zdarzenia, Zainteresowani są lub byli najemcami lokali mieszkalnych w budynku w Warszawie. Ww. budynek był zadaniem inwestycyjnym zrealizowanym w latach `(...)` przez `(...)` we współpracy 9 zakładami pracy z branży `(...)`. Budynek został wybudowany na gruncie, który nie stanowił własności Zakładu, lecz Skarbu Państwa. Budynek został wybudowany ze środków A oraz innych zakładów, przy czym środki te pochodziły z zakładowych funduszy mieszkaniowych tych podmiotów, w zamian za co A oraz poszczególne zakłady otrzymywały stosowną pulę mieszkań dla swoich pracowników. Zasady sprzedaży lokali na rzecz najemców wynikają wprost i zostały określone w „`(...)`” z … oraz „…” z …. W świetle postanowień Pakietu i Regulaminu – najemcy lokali zakładowych nabyli uprawnienie do uzyskania odrębnej własności lokali, które zajmowali za zapłatą ceny lokalu, przy uwzględnieniu bonifikaty, której wysokość była ustalona w oparciu o fakt zatrudnienia w zakładzie i staż najmu lokalu. Na skutek realizacji przez A zobowiązań wynikających z Pakietu i Regulaminu stan prawny wszystkich kilkunastu inwestycji, za wyjątkiem budynku został uregulowany, a mieszkania zostały sprzedane najemcom na zasadach ustalonych w Regulaminie lub poprzednio obowiązujących wersjach Regulaminu. Zainteresowani posiadali uprawnienie wynikające ze źródeł prawa pracy do wykupu najmowanego lokalu na zasadach ustalonych wprost w Regulaminie. Najmowane lokale miały zostać sprzedane zainteresowanym zgodnie z Regulaminem po nabyciu przez A prawa do gruntu. Pismem z … poprzednik prawny A zawiadomił Urząd Miasta … o cofnięciu wniosku o ustanowienie na jego rzecz prawa użytkowania wieczystego gruntu i zawnioskował o włączenie budynku do zasobu nieruchomości …. Tym samym A z własnej woli i definitywnie pozbawił się możliwości wykonania zobowiązania wynikającego z Pakietu i Regulaminu. Po bezskutecznym wezwaniu do ugody, zainteresowani wnieśli do Sądu Okręgowego pozew przeciwko A o zapłatę odszkodowania. …. Sąd Okręgowy oraz `(...)` Sąd Apelacyjny zasądził od A na rzecz zainteresowanych odszkodowanie odpowiadające wartości 90% wartości lokali wynajmowanych przez poszczególnych Zainteresowanych, wycenionych na podstawie opinii biegłego sądowego rzeczoznawcy, wraz z odsetkami za opóźnienie w ustawowej wysokości. Zainteresowani otrzymali zasądzone kwoty od A w kwietniu 2022 r.
Biorąc powyższe pod uwagę należy zauważyć, że w przedmiotowej sprawie kwota odszkodowania, którą otrzymali Zainteresowani, miała za zadanie przede wszystkim zrekompensować im utracone korzyści w postaci prawa zakupu lokalu mieszkalnego, którego staliby się właścicielami, gdyby pozwana spółka wywiązała się z umowy.
Wbrew twierdzeniom Zainteresowanych, wypłacone na ich rzecz odszkodowanie nie dotyczy szkody rzeczywistej. Nie można bowiem uznać – że niewykonanie zobowiązania przez pozwaną spółkę, tj. nieustanowienia na rzecz poszczególnych Zainteresowanych odrębnych własności lokali mieszkalnych, których byli najemcami – stanowią przesłanki do uznania, że wystąpiła rzeczywista szkoda w ich majątku. Nie nastąpiło bowiem wymagane w przypadku szkody rzeczywistej pomniejszenie majątku Zainteresowanych poprzez utratę, zniszczenie lub uszkodzenie określonych składników majątku albo obniżenie ich wartości. W pełni uzasadnione jest natomiast stanowisko, że pozbawiono Zainteresowanych potencjalnej korzyści, którą mogliby osiągnąć, gdyby nie niewykonanie zobowiązania przez pozwaną spółkę.
W uzasadnieniu wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 19 października 2017 r. sygn. akt III SA/Wa 3311/16, Sąd wskazał, że:
(…) szkoda związana z utraconymi korzyściami (lucrum cessans) polega na tym, że majątek poszkodowanego nie wzrósł tak, jakby się stało, gdyby nie nastąpiło zdarzenie, z którym połączona jest czyjaś odpowiedzialność. Wskutek doznania tego rodzaju uszczerbku poszkodowany nie staje się bogatszy o to, czego bez wyrządzenia mu szkody mógł oczekiwać w przyszłości. Przyjmuje się także, że szkodą w przypadku utraconych korzyści jest szkoda, którą określa to, co nie weszło do majątku poszkodowanego na skutek zdarzenia wyrządzającego tę szkodę, a inaczej mówiąc, to co weszłoby do majątku poszkodowanego, gdyby zdarzenie wyrządzające szkodę nie nastąpiło. Bardzo różne mogą być przy tym postaci szkody polegającej na utraconych korzyściach.
Powyższe znajduje również potwierdzenie w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 1 września 2020 r. sygn. akt II FSK 1000/18.
Należy jeszcze raz podkreślić, że w przedmiotowej sprawie zaniechanie podjęcia działań przez pozwaną spółkę, w wyniku których majątek Zainteresowanych zostałby powiększony o nowe prawo majątkowe (tj. własność wyodrębnionego lokalu mieszkalnego), stanowi źródło szkody majątkowej doznanej przez Zainteresowanych, która polega na utracie spodziewanych korzyści. W przedmiotowej sprawie szkoda nie polegała na uszczupleniu majątku należącego do Zainteresowanych. Uszczuplenie majątku osoby uprawnionej może polegać tylko na doprowadzeniu do utraty konkretnych praw wchodzących w jego skład, nie może natomiast przejawiać się w pozbawieniu osoby uprawnionej możliwości nabycia prawa, które nie należy do takiej osoby, nie jest tym samym częścią jej majątku.
Jak wynika z przedstawionego stanu faktycznego, Zainteresowanym nigdy nie przysługiwało prawo własności do lokali mieszkalnych, w których zamieszkiwali/zamieszkują jako najemcy. Powyższe wskazuje więc jednoznacznie, że wypłacone na rzecz Zainteresowanych odszkodowania nie dotyczą szkody rzeczywistej – nie wystąpiło wymagane w przypadku szkody rzeczywistej pomniejszenie majątku Zainteresowanych poprzez utratę, zniszczenie lub uszkodzenie określonych składników majątku.
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie definiuje pojęcia odszkodowanie. W związku z powyższym należy odnieść się do przepisów prawa cywilnego.
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2020 r. poz. 1740 ze zm.) także nie zawiera legalnej definicji odszkodowania; można ją jednak wywieść z jej regulacji.
Odszkodowanie jest szczególnym rodzajem świadczenia polegającym na naprawieniu szkody, czyli uszczerbku, jakiego doznaje poszkodowany we wszelkiego rodzaju dobrach chronionych przez prawo. Chodzi więc zarówno o uszczerbek majątkowy, jak i niemajątkowy. Co prawda, w doktrynie i judykaturze powszechnym jest wiązanie pojęcia odszkodowania jedynie z uszczerbkiem majątkowym, natomiast pojęcia zadośćuczynienia z doznaną krzywdą (uszczerbkiem niematerialnym), jednakże tego rodzaju rozróżnienia nie dokonują przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Stosownie do art. 361 § 1 Kodeksu cywilnego:
Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła.
W myśl natomiast art. 361 § 2 Kodeksu cywilnego:
W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
Na podstawie art. 363 § 2 Kodeksu cywilnego:
Jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili.
W stosunku do przedmiotowego odszkodowania należy zatem przeanalizować możliwość zastosowania zwolnienia z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Punktem wyjścia wykładni art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy jest podział odszkodowania na odszkodowanie za rzeczywiste straty (damnum emergens) i odszkodowanie za utracone korzyści (lucrum cessans). Za stratę uważa się każde pogorszenie się sytuacji majątkowej (zmniejszenie aktywów lub zwiększenie pasywów) poszkodowanego, w wyniku czego poszkodowany staje się uboższy, niż był przed doznaniem szkody. Chodzi w tym przypadku o rzeczywisty uszczerbek w majątku należącym do poszkodowanego spowodowany zniszczeniem, utratą lub uszkodzeniem określonych składników majątkowych albo obniżeniem ich wartości, a także powstanie nowych zobowiązań albo ich zwiększenie. Z kolei szkoda związana z utraconymi korzyściami (lucrum cessans) polega na tym, że majątek poszkodowanego nie wzrósł tak, jakby się stało, gdyby nie nastąpiło zdarzenie, z którym połączona jest czyjaś odpowiedzialność. Szkodą jest więc to, co nie weszło do majątku poszkodowanego na skutek zdarzenia wyrządzającego szkodę.
Zakres zwolnienia przedmiotowego określonego w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych obejmuje zatem tylko te odszkodowania lub zadośćuczynienia, otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej, które nie zostały otrzymane w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą lub nie dotyczyły korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono, czyli tylko odszkodowania lub zadośćuczynienia za tzw. szkodę rzeczywistą stanowiącą poniesienie straty. Należy zatem wywieść, że chodzi tu zarówno o uszczerbek majątkowy, jak i niemajątkowy. W doktrynie i judykaturze powszechnym jest wiązanie pojęcia odszkodowania jedynie z uszczerbkiem majątkowym, natomiast pojęcia zadośćuczynienia z doznaną krzywdą (uszczerbkiem niematerialnym).
Racjonalność przyjętego przez ustawodawcę rozwiązania wyraża się w tym, że odszkodowanie z tytułu utraconego zysku powinno być opodatkowane, w przeciwnym razie podatnik, który korzyść utracił, znalazłby się w sytuacji korzystniejszej niż podatnik, który korzyść osiągnął. Odszkodowanie ma mieć na celu zrekompensowanie poszkodowanemu poniesionej przez niego szkody, a nie jego wzbogacenie. W przypadku utraconych korzyści, gdyby podatnik je osiągnął, co do zasady podlegałby z tytułu ich otrzymania opodatkowaniu. Zwolnienie od opodatkowania odszkodowania z tytułu utraconych korzyści uprzywilejowałoby zatem odszkodowanie w porównaniu do wartości (korzyści) normalnie osiągniętych (tzn. uzyskanych w przypadku niewyrządzenia szkody), co z przedmiotowego punktu widzenia sprzeczne byłoby z konstytucyjną zasadą powszechności i równości opodatkowania.
Warunkiem wystarczającym do powstania obowiązku podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych na zasadach przewidzianych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych będzie natomiast niezrealizowanie choćby jednej ze wskazanych wyżej przesłanek.
Odszkodowanie/zadośćuczynienie z tytułu utraconych korzyści (zysków), jakich poszkodowany mógł się spodziewać, gdyby mu szkody nie wyrządzono, jak również odszkodowanie/zadośćuczynienie otrzymane w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą podlega bowiem opodatkowaniu podatkiem dochodowym.
Natomiast – w związku z wyłączeniem określonym w art. 21 ust. 1 pkt 3b lit. b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – zasądzone na rzecz Zainteresowanych odszkodowanie za szkodę w postaci utraconych korzyści, tj. braku możliwości wykupienia lokali mieszkalnych odpowiadające wartości 90% wartości lokali wynajmowanych przez poszczególnych Zainteresowanych, wycenionych na podstawie opinii biegłego sądowego rzeczoznawcy, jako naprawienie szkody w pieniądzu przewidujące sytuację majątkową, która mogłaby mieć miejsce, gdyby zdarzenie wywołujące szkodę nie nastąpiło, nie mieści się w dyspozycji art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy i nie podlega zwolnieniu od opodatkowania na podstawie tego przepisu.
Odnosząc się do odsetek należy podkreślić, że pomimo, iż stanowią swoistą rekompensatę za zwłokę w wypłacie świadczenia nie można utożsamiać również z odszkodowaniem czy też zadośćuczynieniem.
Instytucję prawną odsetek za zwłokę reguluje art. 481 § 1 i § 2 ustawy Kodeks cywilny, zgodnie z którym:
Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy.
W myśl art. 482 § 1 Kodeksu cywilnego:
Od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa, chyba że po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy.
Należy przy tym wskazać, że odsetki będące skutkiem niewykonania zobowiązań są świadczeniem ubocznym, pozostającym w ścisłym związku z należnością główną, jednak źródło ich powstania różni się zasadniczo od źródła powstania długu głównego. Wierzyciel może ich żądać dopiero, jeżeli dłużnik opóźni się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego.
Z tych też względów wyłączenie z opodatkowania należności głównej nie oznacza, że wolne od podatku są także odsetki od niej naliczone.
Biorąc powyższe pod uwagę stwierdzić należy, że wypłacone Zainteresowanym odsetki naliczone od odszkodowania, nie zostały wprost wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych, stąd też nie mogą być one objęte dyspozycją art. 21 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W konsekwencji stanowią przychód z innych źródeł określonych w art. 10 ust. 1 pkt 9 w związku z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym na zasadach ogólnych (według skali podatkowej).
Wobec powyższego, Państwa stanowisko w zakresie pytania nr 1 należało uznać za nieprawidłowe, natomiast w zakresie pytania nr 2 należało uznać za prawidłowe.
Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.
Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego) podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swoją aktualność.
Końcowo odnosząc się do powołanych interpretacji indywidualnych oraz wyroków sądów wskazać należy, że dotyczą one konkretnych i indywidualnych spraw podatników w określonym stanie faktycznym i w tych sprawach rozstrzygnięcia w nich zawarte są wiążące, zatem nie mogą przesądzać o niniejszym rozstrzygnięciu. Natomiast organy podatkowe, mimo, że w ocenie indywidualnych spraw podatników posiłkują się wydanymi rozstrzygnięciami sądów i innych organów podatkowych, to nie mają możliwości zastosowania ich wprost, z tego powodu, że nie stanowią materialnego prawa podatkowego.
Należy również zaznaczyć, że wydając interpretację w trybie art. 14b Ordynacji podatkowej Organ nie przeprowadza postępowania dowodowego, w związku z czym nie jest obowiązany, ani uprawniony do analizy czy oceny przesłanych dokumentów; jest związany wyłącznie opisem zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez wnioskodawcę i jego stanowiskiem.
‒ Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:
z zastosowaniem art. 119a;
w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.
Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.
Pan (`(...)`) (Zainteresowany będący stroną postępowania – art. 14r § 2 Ordynacji podatkowej) ma prawo wnieść skargę na tę interpretację indywidualną do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz.U. z 2019 r. poz. 2325 ze zm.; dalej jako „PPSA”).
Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):
‒ w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
‒ w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).
Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).
Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.).
Fiscalex • Automatyczne wyszukiwanie interpretacji • Anuluj w każdej chwili